ประชากร

ประชากร (Population) หมายถึง กลุ่มของสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกัน (โดยเฉพาะสปีชีส์เดียวกัน) ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ทางภูมิศาสตร์เดียวกัน และอยู่ในช่วงเวลาเดียวกัน โดยคำนี้สามารถใช้ได้ทั้งกับมนุษย์และสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ เช่น ประชากรนกในป่าเขาใหญ่ หรือประชากรเสือในพื้นที่อนุรักษ์

ในทางชีววิทยา การศึกษาประชากรมักเน้นที่จำนวนของสิ่งมีชีวิต การกระจายตัวในพื้นที่ และการเปลี่ยนแปลงของขนาดประชากรเมื่อเวลาผ่านไป ซึ่งเกี่ยวข้องกับการเกิด การตาย การย้ายเข้า และการย้ายออก ขณะที่ในวิทยาศาสตร์สังคม โดยเฉพาะประชากรศาสตร์ (Demography) คำว่า "ประชากร" มักใช้กับกลุ่มมนุษย์เท่านั้น

สาขาที่เกี่ยวข้องกับการศึกษาประชากร

พลศาสตร์ประชากร (Population dynamics) ศึกษาโครงสร้างและการเปลี่ยนแปลงของประชากร เช่น การเกิด การตาย การอพยพ รวมถึงอัตราการเจริญพันธุ์

ประชากรศาสตร์ (Demography) ศึกษาการเปลี่ยนแปลงของประชากรมนุษย์ โดยพิจารณาจากปัจจัยต่าง ๆ เช่น อายุ เพศ เชื้อชาติ รายได้ การศึกษา รวมถึงพฤติกรรมทางสังคม

สังคมวิทยา พิจารณาประชากรในบริบทของความสัมพันธ์และโครงสร้างทางสังคม

เศรษฐศาสตร์ประชากร ศึกษาผลกระทบของขนาดและโครงสร้างประชากรที่มีต่อเศรษฐกิจ เช่น ตลาดแรงงาน การผลิต และการบริโภค

ภูมิศาสตร์ประชากร ศึกษาการกระจายของประชากรบนพื้นผิวโลก และความสัมพันธ์ระหว่างประชากรกับสิ่งแวดล้อมทางกายภาพ

ประชากรในทางรัฐศาสตร์

ในบริบทของรัฐ ประชากรหมายถึงบุคคลที่มีความผูกพันทางกฎหมายหรือรัฐธรรมนูญกับรัฐนั้น กล่าวคือ ต้องถือสัญชาติของรัฐ และมีสถานะเป็นส่วนหนึ่งของ "องค์ประกอบแห่งรัฐ" ซึ่งประกอบด้วยดินแดน รัฐบาล และประชากร ประชากรในที่นี้แตกต่างจาก "ผู้พำนักชั่วคราว" หรือ "ชาวต่างชาติ" เช่น นักท่องเที่ยว หรือผู้ที่เปลี่ยนเที่ยวบินในประเทศหนึ่ง ซึ่งอยู่ภายใต้อำนาจรัฐในช่วงเวลาจำกัดแต่ไม่ใช่ประชากรถาวร

ความหนาแน่นประชากร

ความหนาแน่นประชากร (Population density) คือ จำนวนของประชากรต่อหน่วยพื้นที่ เช่น คนต่อตารางกิโลเมตร เป็นเครื่องมือสำคัญที่ใช้ในการวางแผนพัฒนาเมืองและทรัพยากร โดยพื้นที่ที่มีความหนาแน่นสูงมักประสบปัญหา เช่น การจราจรแออัด มลพิษ หรือการขาดแคลนที่อยู่อาศัย

ปัญหาและแนวโน้มของประชากร

ในศตวรรษที่ 21 โลกกำลังเผชิญกับประเด็นประชากรที่ท้าทาย ได้แก่

การเพิ่มขึ้นของประชากรโลก โดยเฉพาะในทวีปแอฟริกาและเอเชียใต้

ประชากรสูงอายุ ในประเทศพัฒนาแล้ว เช่น ญี่ปุ่น เยอรมนี และไทย

การเคลื่อนย้ายถิ่นฐาน ทั้งในรูปแบบของการอพยพ (Migration) และผู้ลี้ภัย (Refugees)

การขาดแคลนแรงงาน และผลกระทบต่อระบบบำเหน็จบำนาญ

ปัญหาสิ่งแวดล้อมจากประชากรล้นโลก เมื่อมีจำนวนประชากรมากเกินไปทำให้เกิดปัญหาทางทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม

การควบคุมประชากร

หลายประเทศดำเนินนโยบายเพื่อควบคุมหรือกระตุ้นอัตราการเจริญพันธุ์ เช่น

จีน – เคยใช้นโยบายลูกคนเดียว

สวีเดน – ส่งเสริมการมีลูกผ่านสิทธิประโยชน์ทางสังคม

ไทย – มีนโยบายคุมกำเนิดและการวางแผนครอบครัวในช่วงทศวรรษ 1970–1980

ดูเพิ่ม

การเติบโตของประชากร

ประชากรล้นโลก

การเปลี่ยนผ่านทางประชากร

สิ่งแวดล้อมและประชากร

สถิติประชากร

อ้างอิง