จักรพรรดิเล ทั้ญ ตง

ในบทความนี้นามสกุลคือ เล , แต่มักย่อในข้อความภาษาอังกฤษเป็น เล ตามธรรมเนียมภาษาเวียดนาม ควรเรียกบุคคลนี้ด้วยชื่อตัว คือ เหา

จักรพรรดิเล ทั้ญ ตง (เวียดนาม: Lê Thánh Tông, 黎聖宗; 20 กรกฎาคม ค.ศ. 1442 – 30 มกราคม ค.ศ. 1497) มีพระนามเดิมว่า เล เหา (Lê Hạo, 黎灝) หรือ เล ตือ ถั่ญ (Lê Tư Thành, 黎思誠) เป็นจักรพรรดิองค์ที่ 5 แห่งราชวงศ์เหิ่วเลของเวียดนาม ทรงครองราชย์ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1460–1497

จักรพรรดิเล ทั้ญ ตง 黎聖宗
จักรพรรดิ Đại Việt
พระบรมราชานุเสาวรีย์จักรพรรดิเล ทั้ญ ตงในTemple of Literature, Hanoi
จักรพรรดิราชวงศ์เล
ครองราชย์	13 มิถุนายน ค.ศ. 1460 – 13 มีนาคม ค.ศ. 1497 (36 ปี, 250 วัน)
ก่อนหน้า	จักรพรรดิเล งี เดิน
ถัดไป	จักรพรรดิเล เฮี้ยน ตง
ประสูติ	25 สิงหาคม ค.ศ. 1442(1442-08-25) เล ตือ ถั่ญ (黎思誠)
สวรรคต	3 มีนาคม ค.ศ. 1497(1497-03-03) (54 ปี)
ฝังพระศพ	สุสาน Chiêu, Lam Kinh [vi], Đại Việt
คู่อภิเษก	Nguyễn Thị Huyên
พระราชบุตร	มกุฎราชกุมาร Lê Tranh กับอีกหลายพระองค์
พระนามเต็ม เล ตือ ถั่ญ (Lê Tư Thành, 黎思誠) รัชศก Quang Thuận (光順; แปลตรงตัว 'Follower of Light'): 1460–1469 Hồng Đức (洪德;; แปลตรงตัว 'Great Virtue'): 1470–1497 พระสมัญญานาม Sùng Thiên Quảng Vận Cao Minh Quang Chính Chí Đức Đại Công Thánh Văn Thần Vũ Đạt Hiếu Thuần Hoàng đế (崇天廣運高明光正至德大功聖文神武達孝淳皇帝) วัดประจำรัชกาล ทั้ญ ตง (聖宗)
ราชวงศ์	เหิ่วเล
พระราชบิดา	จักรพรรดิเล ท้าย ตง
พระราชมารดา	Ngô Thị Ngọc Dao

พระนามส่วนพระองค์
จื๋อโกว๊กหงือ	Lê Hạo
จื๋อฮ้าน	黎灝

พระอารามนาม
จื๋อโกว๊กหงือ	Lê Thánh Tông
จื๋อฮ้าน	黎聖宗

พระนาม

เล ทั้ญ ตงมีพระนามหลายแบบ เช่น พระนามตอนเสด็จพระราชสมภพว่า เล เหา (黎灝), พระนามรอง Tư Thành (思誠), พระนามแฝง Đạo Am chủ nhân (道庵主人), พระนามคล้องจอง Tao Đàn nguyên súy (騷壇元帥), ตำแหน่งทางการ Thiên Nam động chủ (天南洞主)

พระชนม์ชีพช่วงต้น

เล ตือ ถั่ญเสด็จพระราชสมภพในวันที่ 20 เดือน 7 ทางจันทรคติ (25 สิงหาคมในปฏิทินกริกอเรียน) ในปีที่ 3 ของ Đại Bảo (1442)^{[ต้องการอ้างอิง]} พระองค์เป็นพระราชนัดดาองค์ที่ 4 ของเล เหล่ย^[1]

เมื่อตือ ถั่ญมีพระชนม์พรรษาเพียงสามพรรษา พระองค์ถูกนำตัวไปยังพระราชวังและได้รับการศึกษาที่Đông Kinh (東京).^[2]

ขึ้นครองราชย์

เมื่อวันที่ 3 เดือน 10 ทางจันทรคติ ค.ศ. 1459 ปีที่ 6 ของ Diên Ninh Lê Nghi Dân พระราชโอรสหัวปีของ Lê Thái Tông ก่อรัฐประหารในช่วงกลางคืน ลอบปลงพระชนม์จักรพรรดิ Lê Nhân Tông^[3][4] Nghi Dân จึงประกาศตนเองเป็นจักรพรรดิ เก้าเดือนต่อมา เกิดรัฐประหารกลับต่อ Lê Nghi Dân ที่นำโดย Nguyễn Xí และ Đinh Liệt ซึ่งประสบความสำเร็จ และตัว Nghi Dân ถูกสังหารในพระราชวัง^[5] ผู้วางแผนขอให้เจ้าชาย Tư Thanh ขึ้นเป็นจักรพรรดิองค์ใหม่ และพระองค์ก็ยอมรับ Lê Nghi Dân สวรรคตเพียงสองวัน เล เหาจึงขึ้นเป็นจักรพรรดิ^[5]

รัชสมัย

พระบรมวงศานุวงศ์

• พระราชบิดา: Lê Thái Tông
• พระราชมารดา: จักรพรรดินี Quang Thuc Ngo Thi Ngoc Dao (光淑文皇后吳氏; 1421 - 1496)
• พระมเหสีและพระราชโอรสธิดาตามแต่ละพระนาง:

1. จักรพรรดินี Huy Gia (จักรพรรดินี Truong Lac) Nguyễn Thị Hằng แห่งตระกูลเหงียน (徽嘉皇后阮氏; 1441 - 1505)
   1. มกุฎราชกุมาร Le Tranh ภายหลังเป็นจักรพรรดิ Lê Hiến Tông
2. จักรพรรดินี Nhu Huy แห่งตระกูล Phung (柔徽皇后馮氏; 1444 - 1489)
   1. เจ้าชาย Le Tan พระราชบิดาของจักรพรรดิ Lê Tương Dực
3. พระมเหสีหลวง Minh แห่งตระกูล Pham (明妃范氏; 1448 - 1498)
   1. เจ้าชาย Le Tung
   2. เจ้าหญิง Loi Y Lê Oánh Ngọc (雷懿公主黎莹玉)
   3. เจ้าหญิง Lan Minh Lê Lan Khuê (兰明公主黎兰圭; 1470 - 14??)
4. พระมเหสีหลวง Kinh แห่งตระกูลเหงียน (敬妃阮氏; 1444 - 1485)
   1. เจ้าหญิง Minh Kinh Lê Thụy Hoa (明敬公主黎瑞华)
5. พระมเหสี Nguyen thi (貴妃阮氏)
   1. เจ้าชาย Le Thoan
6. พระนางเหงียน (修容阮氏)
7. พระนางเหงียน (才人阮氏; 1444 - 1479)

จักรพรรดิเล ทั้ญ ตงอาจมีสตรีชาวจามเป็นพระสนม นักระบำ และนักร้องในราชสำนัก^[6]