ชั้นเซฟาโลพอด

เซฟาโลพอด (ชื่อวิทยาศาสตร์: cephalopod) เป็นสมาชิกของมอลลัสกาในชั้น เซฟาโลโพดา (ชื่อวิทยาศาสตร์: Cephalopoda; จากรูปพหุพจน์กรีก κεφαλόποδες, kephalópodes; "หัว-เท้า")^[3] เช่น หมึกกล้วย, หมึกสาย, หมึกกระดอง หรือหอยงวงช้าง สัตว์น้ำเหล่านี้มีร่างกายสมมาตรแบบครึ่งซีก หัวที่โดดเด่น และชุดแขนหรือหนวด (muscular hydrostat) ที่ดัดแปลงจากส่วนเท้ามอลลัสกาแบบดั้งเดิม ชาวประมงบางส่วนเรียกเซฟาโลพอดเป็น "inkfish" เนื่องจากพวกมันสามารถพ่นหมึกออกมาได้ การศึกษาเซฟาโลพอดอยู่ในสาขาของสังขวิทยาที่มีชื่อว่า teuthology

ชั้นเซฟาโลพอด ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: ยุคแคมเบรียนตอนปลาย – ปัจจุบัน;[1] อาจปรากฏตั้งแต่ยุคแคมเบรียนตอนต้น[2] PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N
เซฟาโลพอดที่มีชีวิตและสูญพันธุ์ ตามเข็มนาฬิกาจากบนซ้าย: หมึกยักษ์สามัญ (Octopus vulgaris), Caribbean reef squid (Sepioteuthis sepioidea), หอยงวงช้างมุก (Nautilus pompilius), Orthosphynctes, Clarkeiteuthis conocauda และหมึกกระดองสามัญ (Sepia officinalis)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอตา Eukaryota
อาณาจักร:	สัตว์ Animalia
ไฟลัม:	มอลลัสกา Mollusca
ไฟลัมย่อย:	Conchifera
ชั้น:	เซฟาโลพอด Cephalopoda Cuvier, 1797
ชั้นย่อย
Nautiloidea sensu lato (หลายชาติพันธุ์) Plectronoceratoidea † (หลายชาติพันธุ์) Multiceratoidea † (หลายชาติพันธุ์?) Nautiloidea sensu stricto Endoceratoidea † Orthoceratoidea † (หลายชาติพันธุ์) Bactritoidea † (หลายชาติพันธุ์) Ammonoidea † Coleoidea ?Paracoleoidea † (พิพาท)

จำนวน

ซ้าย: หมึกกระดองคู่ (Sepia officinalis) ในน้ำตื้น
ขวา: หมึกยักษ์ (Benthoctopus sp.) ที่ Davidson Seamount ในระดับความลึก 2,422 เมตร

มีชนิดเซฟาโลพอดแบบขยายมากกว่า 800 ชนิด^[4] แม้ว่าจะยังมีการระบุถึงชนิดใหม่ต่อไป โดยมีการระบุชนิดที่สูญพันธุ์ประมาณ 11,000 ชนิด แม้ว่าร่างกายที่นิ่มของเซฟาโลพอดจะทำให้การกลายเป็นฟอสซิลเป็นไปได้ไม่ง่าย^[5]

เซฟาโลพอดสามารถพบได้ในมหาสมุทรทุกแห่งบนโลก ไม่มีชนิดใดที่อาศัยในน้ำจืดได้ แต่ Lolliguncula brevis ที่พบในอ่าวเชซาพีกเป็นข้อยกเว้นบางส่วน เนื่องจากสามารถอาศัยในน้ำกร่อยได้^[6] คาดว่าเซฟาโลพอดไม่สามารถอาศัยในน้ำจืดได้ด้วยข้อจำกัดทางชีวเคมีหลายประการ และในช่วง >400 ล้านปีที่มีชีวิตอยู่ พวกมันก็ไม่เคยเข้าไปอาศัยอยู่ในบริเวณที่เป็นน้ำจืดสมบูรณ์เลย^[7]

การจัดจำแนก

หอยงวงช้างมุก (Nautilus pompilius)

หมึกกระดองธรรมดา (Sepia officinalis)

หมึกการ์ตูนแอตแลนติก (Sepiola atlantica)

หมึกกล้วยยุโรป (Loligo vulgaris)

หมึกสายธรรมดา (Octopus vulgaris)

การจัดจำแนกดังรายชื่อข้างล่างนี้ (รวมไปถึงบทความของสัตว์ในกลุ่มเซฟาโลพอด) เป็นไปตาม การจัดจำแนกของเซฟาโลพอด (Current Classification of Recent Cephalopoda) เก็บถาวร 2006-01-01 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน (พ.ค. 2544) (อังกฤษ) รวมไปถึงฟอซซิลจากหลายแหล่ง ในวงเล็บหมายถึงกลุ่มที่สูญพันธุ์ไปแล้ว

ชั้น Cephalopoda

• ชั้นย่อย Nautiloidea: เซฟาโลพอดทุกชนิดยกเว้นแอมโมนอยด์และโคลอยด์
  • (อันดับ Plectronocerida): บรรพบุรุษของเซฟาโลพอดจากยุคแคมเบรียน
  • (อันดับ Ellesmerocerida): รวมบรรพบุรุษของเซฟาโลพอดยุคหลัง
  • (อันดับ Endocerida)
  • (อันดับ Actinocerida)
  • (อันดับ Discosorida)
  • (อันดับ Pseudorthocerida)
  • (อันดับ Tarphycerida)
  • (อันดับ Oncocerida)
  • อันดับ Nautilida: หอยงวงช้างและฟอซซิล
  • (อันดับ Orthocerida)
  • (อันดับ Ascocerida)
  • (อันดับ Bactritida): รวมบรรพบุรุษของแอมโมนอยด์และโคลอยด์
• (ชั้นย่อย Ammonoidea): แอมโมไนต์และอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องที่สญพันธุ์ไปแล้ว
  • (อันดับ Goniatitida)
  • (อันดับ Ceratitida)
  • (อันดับ Ammonitida): แอมโมไนต์แท้
• ชั้นย่อย Coleoidea
  • (Cohort Belemnoidea): เบเลมไนต์และอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องที่สญพันธุ์ไปแล้ว
    • (Genus Jeletzkya)
    • (อันดับ Aulacocerida)
    • (อันดับ Phragmoteuthida)
    • (อันดับ Hematitida)
    • (อันดับ Belemnitida)
  • Cohort Neocoleoidea
    • อันดับใหญ่ Decapodiformes (รู้จักกันในชื่อ Decabrachia หรือ Decembranchiata)
      • (?อันดับ Boletzkyida)
      • อันดับ Spirulida: Ram's Horn Squid
      • อันดับ Sepiida: cuttlefish
      • อันดับ Sepiolida: pygmy, bobtail และ bottletail squid
      • อันดับ Teuthida: หมึกกล้วย
    • อันดับใหญ่ Octopodiformes (รู้จักกันในชื่อ Vampyropoda)
      • อันดับ Vampyromorphida: Vampire Squid
      • อันดับ Octopoda: หมึกยักษ์

การจัดจำแนกของ Shevyrev

Shevyrev (2005) แนะนำให้แบ่งเป็นแปดชั้นย่อย ส่วนใหญ่ประกอบด้วยหลายสายพันธุ์รวมไปถึงฟอสซิลจำนวนมาก^[8][9] แม้ว่าจะมีการวิจารณ์การจัดอันดับแบบนี้ว่าไม่มีเหตุผล ขาดหลักฐาน และอิงจากการตีความเอกสารอื่นผิด ๆ^[10]

ชั้น Cephalopoda Cuvier 1795

• ชั้นย่อย Ellesmeroceratoidea Flower 1950
  • อันดับ Plectronocerida
  • อันดับ Protactinocerida
  • อันดับ Yanhecerida
  • อันดับ Ellesmerocerida
• ชั้นย่อย Endoceratoidea Teichert, 1933
  • อันดับ Endocerida
  • อันดับ Intejocerida
• ชั้นย่อย Actinoceratoidea Teichert, 1933
  • อันดับ Actinoceratoidea
• ชั้นย่อย Nautiloidea Agassiz, 1847
  • อันดับ Basslerocerida
  • อันดับ Tarphycerida
  • อันดับ Lituitida
  • อันดับ Discosorida
  • อันดับ Oncocerida
  • อันดับ Nautilida
• ชั้นย่อย Orthoceratoidea Kuhn, 1940
  • อันดับ Orthocerida
  • อันดับ Ascocerida
  • อันดับ Dissidocerida
  • อันดับ Bajkalocerida
• ชั้นย่อย Bactritoidea Shimansky, 1951
• ชั้นย่อย Ammonoidea Zittel, 1884
• ชั้นย่อย Coleoidea Bather, 1888^[11]