ประเสริฐ ณ นคร

ศาสตราจารย์ประเสริฐ ณ นคร (21 มีนาคม พ.ศ. 2461 – 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2562) อดีตนายกราชบัณฑิตยสถาน และนักวิจัยดีเด่นแห่งชาติปี พ.ศ. 2531 เป็นผู้ประพันธ์คำร้องภาษาไทยของเพลงพระราชนิพนธ์ชะตาชีวิต ใกล้รุ่ง ในดวงใจนิรันดร์ แว่ว เพลงประจำมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

ศาสตราจารย์ ประเสริฐ ณ นคร ม.ป.ช., ม.ว.ม., ท.จ.ว., ท.ภ.
นายกราชบัณฑิตยสถาน
ดำรงตำแหน่ง 12 เมษายน 2542 - 11 เมษายน 2546
ก่อนหน้า	ประยูร กาญจนดุล
ถัดไป	อรรถสิทธิ์ เวชชาชีวะ
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	21 มีนาคม พ.ศ. 2461 จังหวัดแพร่ ประเทศสยาม
เสียชีวิต	7 พฤษภาคม พ.ศ. 2562 (101 ปี)
คู่สมรส	เยาวลักษณ์ ลีละชาติ (หย่า) สมทรง ณ นคร
บุตร	2 คน

ศาสตราจารย์ประเสริฐสนใจงานด้านคณิตศาสตร์ สถิติ การคำนวณปฏิทิน การแต่งเพลง พันธุศาสตร์ ประวัติศาสตร์ ภาษาไทยโบราณ มีผลงานวิจัยที่ได้รับการตีพิมพ์เผยแพร่ทั้งในประเทศและต่างประเทศ เป็นที่ยอมรับและอ้างถึงในวงวิชาการอย่างกว้างขวาง ที่เป็นที่รู้จัก ได้แก่ การชำระประวัติศาสตร์สุโขทัย ถิ่นเดิมและตระกูลภาษาไทย หลักการสอบค้นเมืองสมัยสุโขทัย การแบ่งกลุ่มไทยตามตัวหนังสือ พจนานุกรมไทยอาหม ตัวอักษรไทยในล้านนา ที่มาของอักษรไทยล้านนาและไทยลื้อ นอกจากนี้ ยังมีผลงานวิจัยที่ตีพิมพ์ในวารสารทั้งภายในและต่างประเทศ ไม่ต่ำกว่า 100 บทความ

ประวัติ

ศาสตราจารย์ประเสริฐเกิดในวันวสันตวิษุวัต ของปี ค.ศ. 1919 ตรงกับวันศุกร์ที่ 21 มีนาคม พ.ศ. 2461 (พ.ศ. 2462 ตามปฏิทินสากล) เวลา​ 10 นาฬิกา​ 20​ นาที​ สัมฤทธิศก ปีมะแม ตรงปักขทืนล้านนา ในวันเต่าสัน แรม 5 ค่ำ เดือน 6 (เดือนผัคคุณะ) จ.ศ. 1280 ปีเปิกสะง้า เป็นปีที่พิสูจน์ทฤษฎีสัมพัทธภาพ เกิดที่ตำบลในเวียง อำเภอเมือง จังหวัดแพร่ เป็นบุตรของบุญเรือง และกิมไล้ ศาสตราจารย์ประเสริฐสมรสกับเยาวลักษณ์ (สกุลเดิม ลีละชาติ) มีบุตรคือ ปิยพร ณ นคร หลังจากจดทะเบียนหย่าแล้วในปี พ.ศ. 2507 ศาสตราจารย์ประเสริฐได้จดทะเบียนสมรสกับสมทรง (สกุลเดิม โหตระกิตย์) มีบุตรชื่อเสมอใจ บุญวิรัตน์

ศาสตราจารย์ประเสริฐเป็นผู้ที่ได้รับการยกย่องอย่างกว้างขวางในวงวิชาการว่า เป็นปรมาจารย์ในด้านไทยศึกษา ที่มีความรอบรู้ในลักษณะสหวิทยาการ ทั้งคณิตศาสตร์ สถิติ ประวัติศาสตร์ไทย ปฏิทินไทย ภาษาไทย จารึก ศิลปวรรณคดี และวัฒนธรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งเป็นนักวิชาการที่ให้ความสำคัญกับการขยายขอบเขตของไทยศึกษา ไปสู่ไทศึกษาหรือการศึกษาเรื่องของชนเผ่าไทอื่น ๆ นอกประเทศไทย ผลงานทางวิชาการของท่านมีอยู่เป็นจำนวนมาก เช่น ถิ่นเดิมและตระกูลภาษาไท การสืบค้นภาษาไทในเมืองจีน แนวการปริวรรตอักษรพื้นเมืองล้านนา ประวัติศาสตร์สุโขทัยจากจารึก เล่าเรื่องในไตรภูมิพระร่วง ความสำคัญของวรรณคดีท้องถิ่น หลักการสอบค้นเมืองสมัยสุโขทัย ประวัติศาสตร์ล้านนาจารึก ความเห็นเรื่องจารึกพ่อขุนรามคำแหง เรื่องเกี่ยวกับ ศิลาจารึกสุโขทัย และศักราชในจารึกสมัยสุโขทัย เป็นต้น ผลงานเหล่านี้ได้รับการตีพิมพ์เผยแพร่อย่างต่อเนื่อง และใช้อ้างอิงในวงวิชาการเสมอมา นักวิชาการหลายสาขาอ้างอิงแนวคิดหรือข้อเสนอของท่าน เพียงใช้อักษรย่อว่า ป.ณ.^[1]

การศึกษา

• ประถมศึกษา 6 โรงเรียนนารีรัตน์จังหวัดแพร่
• มัธยมศึกษา 6 (สอบข้ามชั้น ม.3 และ ม.5) โรงเรียนพิริยาลัยจังหวัดแพร่
• มัธยมศึกษา 8 โรงเรียนยุพราชวิทยาลัย จ.เชียงใหม่
• มัธยมศึกษา 8 (ซ้ำชั้น เพื่อขอทุนหลวง) โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย
• ปริญญาวิศวกรรมการเกษตร มหาวิทยาลัยแห่งชาติฟิลิปปินส์ พ.ศ. 2481
• ปริญญาธรรมศาสตร์บัณฑิต มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ พ.ศ. 2486
• ปริญญาโท และปริญญาเอกทางวิชาสถิติ และผสมพันธุ์พืช มหาวิทยาลัยคอร์แนล สหรัฐอเมริกา พ.ศ. 2496 และ พ.ศ. 2500
• ประกาศนียบัตรจากวิทยาลัยป้องกันราชอาณาจักร พ.ศ. 2512

การทำงาน

• พ.ศ. 2482 รับราชการเป็นนักเกษตรผู้ช่วยโท แผนกปฐพีวิทยา และอาจารย์วิทยาลัยเกษตร บางเขน กรมเกษตรและการประมง
• พ.ศ. 2482-2486 ทำงานที่สถานีทดลองกสิกรรม ภาคพายัพ และเป็นอาจารย์โรงเรียนเตรียมวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษามหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ที่แม่โจ้
• พ.ศ. 2487 เป็นอาจารย์โทแผนกวิศวกรรม คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
• พ.ศ. 2503 ได้รับโปรดเกล้าฯ เป็นศาสตราจารย์
• พ.ศ. 2507 รองอธิการบดี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
• พ.ศ. 2515 ปลัดทบวงมหาวิทยาลัย อยู่ในตำแหน่งจนเกษียณอายุ
• พ.ศ. 2516 ได้รับแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติ ในปี พ.ศ. 2516^[2]
• พ.ศ. 2522-2542 นายกสภาสถาบันเทคโนโลยีการเกษตร, สถาบันเทคโนโลยีการเกษตรแม่โจ้
• พ.ศ. 2523 ได้รับแต่งตั้งเป็น ศาสตราจารย์พิเศษ มหาวิทยาลัยมหิดล^[3]
• พ.ศ. 2529 นายกสภามหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
• พ.ศ. 2542 นายกราชบัณฑิตยสถาน

เกียรติคุณ

• ศิษย์เก่าดีเด่น โรงเรียนพิริยาลัยจังหวัดแพร่
• ศิษย์เก่าดีเด่น โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย
• สมาชิก ฟาย กาปา ฟาย ในฐานะเรียนดีที่สหรัฐ
• สมาชิก ซิกม่า ซาย ในฐานะนักวิจัยดีเด่นที่สหรัฐ
• Distinguished Alumnus Award จาก The Philipines University
• แผ่นเสียงทองคำ ประพันธ์เนื้อเพลง
• นักวิจัยดีเด่นแห่งชาติ ประจำปี 2531 ในกลุ่มสาขาปรัชญา (ด้านประวัติศาสตร์และโบราณคดี) โดยสำนักงานคณะกรรมการสภาวิจัยแห่งชาติ
• กิตติเมธี ในสาขาศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช พ.ศ. 2531-2533
• รับพระราชทานพระเกี้ยวทองคำในฐานะผู้ส่งเสริมภาษาไทยดีเด่นจาก คณะกรรมการรณรงค์ภาษาไทย พ.ศ. 2532จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
• ได้รับเลือกให้เป็นนักเรียนทุนรัฐบาลดีเด่น ในงาน 100 ปี นักเรียนทุนรัฐบาลไทย พ.ศ. 2537
• ผู้สนับสนุนการอนุรักษ์มรดกไทยดีเด่น พ.ศ. 2535
• Asean Awards Literary พ.ศ. 2536
• สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติยกย่องท่านเป็น ผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวัฒนธรรม สาขามนุษยศาสตร์ ประจำปี พ.ศ. 2535
• คณะกรรมการเอกลักษณ์ของชาติคัดเลือกเป็น บุคคลดีเด่นของชาติสาขาพัฒนาสังคม (ด้านประวัติศาสตร์และวรรณกรรม) ประจำปี พ.ศ. 2540
• โล่เกียรติยศ ผู้สร้างความก้าวหน้าทางวิชาการ พันธุศาสตร์ สมาคมพันธุศาสตร์แห่งประเทศไทย พ.ศ. 2540
• ได้รับเกียรติจากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ในการตั้งชื่อโรงละคร สำนักพิพิธภัณฑ์และวัฒนธรรมการเกษตรว่า โรงละคร "ประเสริฐ ณ นคร" พ.ศ. 2544

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2521 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)^[4]
• พ.ศ. 2517 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)^[5]
• พ.ศ. 2521 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)^[6]
• พ.ศ. 2551 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งดิเรกคุณาภรณ์ ชั้นที่ 2 ทุติยดิเรกคุณาภรณ์ (ท.ภ.)^[7]
• พ.ศ. 2523 – เหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา (ร.ด.ม.(ศ)) สาขามนุษยศาสตร์^[8]
• พ.ศ. 2507 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)^[9]