พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์

พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ เป็นพระราชพิธีที่จัดขึ้นเพื่อเฉลิมฉลอง แสดงความยิ่งใหญ่ และความเจริญรุ่งเรือง เนื่องในโอกาสหรือวาระการครบรอบครั้งสำคัญ ๆ ของอาณาจักรรัตนโกสินทร์ โดยยังเป็นการสมโภชพระบรมมหาราชวังและวัดพระศรีรัตนศาสดารามไปในตัวด้วย ในแต่ละครั้งจะมีพระราชพิธี มหรสพสมโภช และกิจกรรมเฉลิมฉลองต่าง ๆ ตามที่พระมหากษัตริย์ที่ครองราชย์ในขณะนั้น ๆ ทรงเห็นสมควร จัดขึ้นมาแล้วทั้งหมด 4 ครั้ง ดังนี้^[1]

• พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ครั้งแรก จัดขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2328 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช หลังจากที่ทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษกเต็มรูปแบบแล้ว โดยมีมหรสพเป็นเวลา 3 วัน 3 คืน
• พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 100 ปี จัดขึ้นเมื่อวันที่ 17–21 เมษายน พ.ศ. 2425 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยมีมหรสพทั้งในพระนครและหัวเมืองต่าง ๆ เป็นเวลา 7 วัน 7 คืน
• พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 150 ปี จัดขึ้นเมื่อวันที่ 4–6, 8–10 และ 23–25 เมษายน พ.ศ. 2475 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยพระองค์ทรงเปิดพระปฐมบรมราชานุสรณ์และสะพานพระพุทธยอดฟ้าเมื่อวันที่ 6 เมษายน ซึ่งตรงกับวันจักรี
• พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 200 ปี จัดขึ้นเมื่อวันที่ 4–12 และ 21 เมษายน พ.ศ. 2525 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร

พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ครั้งแรก

พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ครั้งแรกนั้น พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดขึ้น หลังจากที่พระบรมมหาราชวังและพระราชวังบวรสถานมงคลก่อสร้างแล้วเสร็จ และพระองค์ทรงประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษกตามโบราณราชประเพณีโดยสมบูรณ์แบบแล้ว เมื่อปี พ.ศ. 2328^[2]

โดยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดพระราชพิธีนี้เป็นเวลา 3 วัน ทรงนิมนต์พระสงฆ์จากพระอาราม (วัด) ทั้งในและนอกเขตพระนคร ขึ้นสวดพระพุทธมนต์บนเชิงเทิน ทุก ๆ ใบเสมา ๆ ละ 1 รูป พระราชทานเงินส่วนพระองค์ให้ข้าราชการทำข้าวกระทงเลี้ยงพระสงฆ์ ตั้งโรงทานเพื่อพระราชทานเลี้ยงให้กับขอทานรอบพระนคร ตั้งต้นกัลปพฤกษ์ตามแนวกำแพงพระนครเพื่อทิ้งทานต้นละ 1 ชั่ง (1.2 กิโลกรัม) ตลอด 3 วัน และโปรดให้จัดงานมหรสพ โดยเฉพาะการแสดงละครผู้หญิงโรงใหญ่ เก็บค่าเข้าชมวันละ 10 ชั่ง (12 กิโลกรัม) ทั้งนี้ พระราชพิธีนี้ยังเป็นการสมโภชวัดพระศรีรัตนศาสดารามไปในตัว

หลังเสร็จสิ้นพระราชพิธี พระองค์พระราชทานนามพระนครให้สอดคล้องกับนามของพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรว่า "กรุงเทพมหานคร บวรรัตนโกสินทร์ มหินทรายุทธยา มหาดิลกภพ นพรัตนราชธานีบุรีรมย์ อุดมราชนิเวศน์มหาสถาน อมรพิมานอวตารสถิต สักกะทัตติยวิษณุกรรมประสิทธิ์" (ภายหลัง พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้แปลงสร้อยจาก "บวรรัตนโกสินทร์" เป็น "อมรรัตนโกสินทร์")^[3]

พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 100 ปี

บทความหลัก: พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 100 ปี

พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 150 ปี

บทความหลัก: พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 150 ปี

พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 200 ปี

บทความหลัก: พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 200 ปี