พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 150 ปี

พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 150 ปี เป็นพระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ครั้งที่ 3 จัดขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2475 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเป็นวาระที่กรุงรัตนโกสินทร์อายุครบ 150 ปี

พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 150 ปี
วันที่	4–25 เมษายน พ.ศ. 2475
ประเทศ	ประเทศสยาม
เหตุการณ์ก่อนหน้า	พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 100 ปี
เหตุการณ์ถัดไป	พระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 200 ปี
จัดโดย	พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว

กระบวนพยุหยาตราทางสถลมารค เมื่อวันที่ 6 เมษายน พ.ศ. 2475 ซึ่งเป็นวันที่ระลึกมหาจักรี

การสร้างและปฏิสังขรณ์

ปฐมบรมราชานุสรณ์

พิธีเปิดสะพานพุทธ 6 เมษายน 2475 ในขณะสวนสนาม

พิธีเปิดสะพานพุทธ 6 เมษายน 2475 ในมุมกว้าง

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชดำริเกี่ยวกับงานฉลองพระนครครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2469^[1] ในระยะเวลานั้นประเทศไทยประสบปัญหาด้านเศรษฐกิจ แต่ด้วยเหตุที่การฉลองพระนครเป็นประเพณีที่สืบทอดกันมา จึงได้มีการพิจารณาค่าใช้จ่ายและประโยชน์ที่จะได้รับมากที่สุด ในครั้งนี้มีการสร้างปฐมบรมราชานุสรณ์ หรือพระบรมนุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ผู้ทรงสร้างกรุงเทพมหานคร โดยเริ่มประชุมการสร้างครั้งแรกเมื่อวันที่ 10 มีนาคม พ.ศ. 2470^[2] จากนั้นมีแนวคิดสร้างสะพานพระพุทธยอดฟ้าเพื่อเชื่อมจังหวัดพระนครและจังหวัดธนบุรี เป็นการขยายพระนครและบำรุงการค้า โดยมีบริษัทดอร์แมน ลองเป็นผู้รับเหมาก่อสร้าง เริ่มทำงานที่ตอม่อฝั่งพระนครเมื่อวันที่ 3 ธันวาคม พ.ศ. 2472^[3]

การบูรณปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดารามทั่วทั้งพระอาราม โดยมีการรับเงินบริจาคเพื่อสร้างปฐมบรมราชานุสรณ์และวัดพระศรีรัตนศาสดาราม พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงบริจาคพระราชพระทรัพย์ส่วนพระองค์สมทบด้วย และพระราชทานที่ดินของพระคลังที่ไว้ใช้ด้วยอีกส่วนหนึ่ง ค่าก่อสร้างปฐมบรมราชานุสรณ์เป็นเงินจำนวน 4 ล้านบาท^[4] ผู้บริจาคเงินสร้างปฐมบรมราชานุสรณ์ได้เหรียญที่ระลึกมี 2 ขนาด คือ ขนาดเล็กและขนาดใหญ่ ส่วนในการปฏิสังขรณ์วัดพระศรีรัตนศาสดารามก็มีการประกาศรับเงินเรี่ยไรด้วยเช่นกัน โดยมีการทำเหรียญที่ระลึกตอบแทน เป็นเหรียญดุนรูปพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร อยู่ในเรือนแก้วด้านหนึ่ง ดุนลายยันต์มีอักษรภาษามคธว่า "วา ละ ลุ กัง สัง วา ตัง วา" เป็นเหรียญทอง เหรียญเงิน เหรียญทองขาว และเหรียญทองแดง ตามจำนวนเงินบริจาค^[5] นอกจากนั้นยังทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ผู้มีจิตศรัทธาบริจาคเงินเพื่อปฏิสังขรณ์สิ่งหนึ่งสิ่งใดเป็นชิ้นเป็นส่วนเฉพาะของตนหรือของหมู่คณะหรือของสกุล เพื่อจะได้เป็นวัตถุอนุสรณ์แห่งกุศลกรรมสืบไป^[6] นอกจากนั้นพระองค์ยังทรงสร้างคัมภีร์พระธรรมเทศนาด้วย

งานพระราชพิธี

เหรียญเฉลิมพระนคร 150 ปี สร้างขึ้นเป็นที่ระลึกในการสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ครบ 150 ปี เมื่อ พ.ศ. 2475 บันทึกภาพจากพิพิธภัณฑ์เหรียญกษาปณานุรักษ์

งานพระราชพิธีมีกำหนดรวมทั้งสิ้น 9 วัน แบ่งออกเป็น 3 ภาค คือ ภาค 1 งานฉลองพระนคร ถือเอาวันที่ 6 เมษายน วันงาน คือ 4–6 เมษายน ภาค 2 งานเฉลิมสิริราชสมบัติ ถือเอาวันที่ 9 เมษายน ซึ่งโหรคำนวนนับ วันงาน คือ 8–10 เมษายน และภาค 3 งานพระราชกุศลทักษิณานุปทาน ถือเอาวันที่ 24 เมษายน อันเป็นวันหลักพระนครครบ 150 ปี เป็นสำคัญ วันงาน คือ 23–25 เมษายน^[7]

งานฉลองพระนครมีการเปิดปฐมบรมราชานุสรณ์และสะพานพระพุทธยอดฟ้า ในวันที่ 6 เมษายน ซึ่งถือเป็นการใหญ่ในวันนั้น โดยงานวันที่ 4 เมษายน เป็นงานบูชาบวงสรวง สมเด็จพระบูรพมหากษัตริยาธิราช ณ พลับพลาท้องสนามหลวง และในวันนี้ได้ทรงโปรดเกล้าฯ พระราชทานธงชัยเฉลิมพลแก่กองทหารด้วย^[8] วันที่ 6 เมษายน ทรงพระที่นั่งราชยานพุดตานทองเสด็จพระราชดำเนินเลียบพระนครทางสถลมารค จากพระบรมมหาราชวังเพื่อทรงนมัสการบูชาปูชนียวัตถุ ณ วัดบวรนิเวศวิหารและวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามและทรงโปรดเกล้าฯ ให้มีกระบวนแห่นำและตามเสด็จไปยังพระโรงราชพิธีที่สะพานพระพุทธยอดฟ้า ทรงเปิดผ้าคลุมพระบรมรูป พระปฐมบรมราชานุสรณ์ จากนั้นเสด็จพระราชดำเนินลงประทับเรือพระที่นั่งสุพรรณหงส์ เสด็จพระราชดำเนินโดยกระบวนพยุหยาตราชลมารคไปเทียบเรือพระที่นั่งที่ท่าราชวรดิษฐ์ วันที่ 7–8 เมษายน มีการเวียนเทียนสมโภชองค์พระปฐมบรมราชานุสรณ์ และได้จัดให้มีการเล่นมหรสพที่ท้องสนามหลวงกันอย่างครึกครื้น โดยจัดให้มีการละเล่นต่าง ๆ เช่น โขน ละคร ลิเก และจัดให้ประชาชนได้ลงเรือ ลงแพ^[9]

งานเฉลิมสิริราชสมบัติ สมโภชพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท ถือเอาวันพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชเสด็จปราบดาภิเษกเสวยราชสมบัติตามโหรคำนวน วางสรงมุรธาภิเษกไว้ในวันนั้น งานพระราชกุศลทักษิณานุปทาน ทรงพระราชอุทิศถวายสนองพระเดชพระคุณพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระบรมราชินีทั้ง 6 รัชกาล^[10] ที่พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย^[11]