ภาษาปาทาน

ภาษาปาทาน (ฮินดูสตานี: Paṭhānī)^[3] หรือ ภาษาปัชโต (ปาทาน: پښتو, ออกเสียง: [pəʂˈto, pʊxˈto, pəʃˈto, pəçˈto]) เป็นภาษากลุ่มอิหร่านตะวันออกในตระกูลภาษาอินโด-ยูโรเปียน ในวรรณกรรมเปอร์เซียรู้จักกันในชื่อ ภาษาอัฟกัน (افغانی, Afghāni)^[4]

ภาษาปาทาน
پښتو
คำว่า ปาทาน (ปัชโต) เขียนด้วยอักษรปาทาน
ออกเสียง	[pəʂˈto, pʊxˈto, pəʃˈto, pəçˈto]
ประเทศที่มีการพูด	อัฟกานิสถาน, ปากีสถาน
ชาติพันธุ์	ชาวปาทาน
จำนวนผู้พูด	40–60 ล้านคน  (ไม่พบวันที่)
ตระกูลภาษา	อินโด-ยูโรเปียน อินโด-อิเรเนียน อิหร่าน อิหร่านตะวันออก ภาษาปาทาน
รูปแบบมาตรฐาน	ปาทานถิ่นกลาง ปาทานถิ่นเหนือ ปาทานถิ่นใต้
ภาษาถิ่น	ภาษาปาทานถิ่น
ระบบการเขียน	อักษรอาหรับ (ชุดตัวอักษรปาทาน)
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	อัฟกานิสถาน[1]
ภาษาชนกลุ่มน้อยที่รับรองใน	ปากีสถาน[2]
ผู้วางระเบียบ	บัณฑิตยสถานวิทยาศาสตร์อัฟกานิสถาน บัณฑิตยสถานปาทานแห่งปากีสถาน บัณฑิตยสถานปาทาน เควตตา
รหัสภาษา
ISO 639-1	ps
ISO 639-2	pus
ISO 639-3	pus – รหัสรวม – Pashto, Pushto รหัสเอกเทศ: pst – ปาทานถิ่นกลาง pbu – ปาทานถิ่นเหนือ pbt – ปาทานถิ่นใต้ wne – Wanetsi
Linguasphere	58-ABD-a
พื้นที่ประเทศอัฟกานิสถานและปากีสถานที่ใช้ภาษาปาทาน:   เป็นภาษาหลัก   เป็นภาษารอง
บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทอักษรสากล หากระบบของคุณไม่รองรับการแสดงผลที่ถูกต้อง คุณอาจเห็นปรัศนี กล่อง หรือสัญลักษณ์อย่างอื่นแทนที่อักขระยูนิโคด

ชาวปาทานพูดภาษานี้เป็นภาษาแม่ โดยเป็นหนึ่งในสองภาษาทางการของประเทศอัฟกานิสถาน^[5][1][6] และเป็นภาษาที่มีผู้พูดมากเป็นอันดับ 2 ของประเทศปากีสถาน โดยเฉพาะในแคว้นแคบาร์ปัคตูนควาและอำเภอทางเหนือของแคว้นบาโลชิสถาน^[7] และยังเป็นภาษาหลักของชาวปาทานพลัดถิ่นทั่วโลก มีจำนวนผู้พูดภาษาปาทานอย่างน้อย 40 ล้านคน^[8] ถึงแม้ว่าบางส่วนประมาณการว่าจำนวนนี้อาจสูงถึง 60 ล้านคน^[9] ภาษาปาทานยังเป็น "หนึ่งในเครื่องหมายเอกลักษณ์หลักทางชาติพันธุ์" ของชาวปาทาน^[10]

ไวยากรณ์

ภาษาปาทานเรียงประโยคแบบประธาน-กรรม-กริยา คำคุณศัพท์มาก่อนคำนาม นามและคำคุณศัพท์ผันตามเพศ (ชาย/หญิง) จำนวน (เอกพจน์/พหูพจน์) และการก (กรรมตรง/กรรมรอง) การกกรรมตรงใช้กับประธาน และกรรมที่ถูกกระทำโดยตรงในปัจจุบัน การกกรรมรองมักใช้ตามหลังบุพบทและใชในอดีตสำหรับประธานของสกรรมกิริยา ไม่มีคำนำหน้านามที่ชี้เฉพาะ แต่แทนที่ด้วยคำว่า นี่/นั่น ระบบของคำกริยาซับซ้อนมาก มีกาลต่าง ๆ มากมาย ได้แก่ ปัจจุบันกาลธรรมดา มีเงื่อนไขหรือสมมติ อดีตกาลธรรมดา อดีตกาลกำลังกระทำ ปัจจุบันกาลสมบูรณ์ ภาษาปาทานเป็นภาษาประเภทสัมพันธการก

ภาษาปาทานเป็นภาษาตระกูลอินโด-ยูโรเปียน คำศัพท์ส่วนใหญ่จึงมีกำเนิดเกี่ยวข้องกับภาษาใกล้เคียง หลังจากศาสนาอิสลามเข้ามาสู่อัฟกานิสถาน ทำให้ภาษาปาทานได้รับอิทธิพลรวมทั้งคำยืมจากภาษาอาหรับและภาษาเปอร์เซีย

หลังจากเปลี่ยนมานับถือศาสนาอิสลาม ภาษาปาทานเขียนด้วยอักษรเปอร์เซีย-อาหรับ ในปัจจุบัน โดยเฉพาะในอินเทอร์เน็ต มีการใช้อักษรละตินเขียนภาษาปาทานมากขึ้น ภาษาปาทานมีอักษรหลายตัวที่ไม่มีในภาษาเปอร์เซีย เช่นเสียงม้วนลิ้นของ t, d, r, n จะใช้อักษรอาหรับรวมกับพันดัก (panḍak) คือวงกลมเล็ก ๆ อยู่ข้างใต้ ټ ډ ړ และ ڼ และยังมีอักษร ge และ xin ซึ่งใช้อักษรอาหรับเติมจุดทั้งข้างบนและข้างล่าง ږ และ ښ

ระบบการเขียน

ภาษาปาทานใช้ชุดตัวอักษรปาทาน ซึ่งเป็นหนึ่งในชุดตัวอักษรเปอร์เซีย-อาหรับหรือชุดตัวอักษรอาหรับดัดแปลง^[11] ในคริสต์ศตวรรษที่ 16 Bayazid Pir Roshan ได้เพิ่มตัวอักษรใหม่ 13 ตัวในอักษรปาทาน ตัวอักษรได้รับการแก้ไขเพิ่มเติมในช่วงหลายปีที่ผ่านมา

อักษรปาทานมีพยัญชนะ 45 ถึง 46 ตัว^[12] และเครื่องหมายเสริมสัทอักษร 4 เครื่องหมาย นอกจากนี้ยังมีการเขียนภาษาปาทานโดยใช้อักษรละตินด้วย^[13][14][15] โดยแสดงการเน้นพยางค์ด้วยเครื่องหมายเสริมสัทอักษรเหนือสระ: ә́, á, ā́, ú, ó, í และ é ตารางข้างล่าง (อ่านจากซ้ายไปขวา) แบ่งเป็นตัวอักษรรูปเดี่ยว เทียบเคียงกับอักษรละตินและสัทอักษรสากล:

ا ā /ɑ, a/	ب b /b/	پ p /p/	ت t /t/	ټ ṭ /ʈ/	ث (s) /s/	ج ǧ /d͡ʒ/	ځ g, dz /d͡z/	چ č /t͡ʃ/	څ c, ts /t͡s/	ح (h) /h/	خ x /x/
د d /d/	ډ ḍ /ɖ/	ﺫ (z) /z/	ﺭ r /r/	ړ ṛ /ɺ,ɻ, ɽ/	ﺯ z /z/	ژ ž /ʒ/	ږ ǵ (หรือ ẓ̌) /ʐ, ʝ, ɡ, ʒ/	س s /s/	ش š /ʃ/	ښ x̌ (หรือ ṣ̌) /ʂ, ç, x, ʃ/
ص (s) /s/	ض (z) /z/	ط (t) /t/	ظ (z) /z/	ع (ā) /ɑ/	غ ğ /ɣ/	ف f /f/	ق q /q/	ک k /k/	ګ ģ /ɡ/	ل l /l/
م m /m/	ن n /n/	ڼ ṇ /ɳ/	ں ̃ , ń /◌̃/	و w, u, o /w, u, o/	ه h, a /h, a/	ۀ ə /ə/	ي y, i /j, i/	ې e /e/	ی ay, y /ai, j/	ۍ əi /əi/	ئ əi, y /əi, j/