มณฑลอุบล

มณฑลอุบล เป็นมณฑลที่ตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2455 โดยแยกออกจากมณฑลอีสาน (มณฑลลาวกาว หรือ มณฑลตะวันออกเฉียงเหนือ) จน พ.ศ. 2469 ยุบมณฑลอุบล ร้อยเอ็ด ขึ้นกับมณฑลนครราชสีมา

มณฑลอุบล
มณฑลเทศาภิบาล
พ.ศ. 2455 – 2469
เมืองหลวง	อุบลราชธานี
การปกครอง
• ประเภท	สมุหเทศาภิบาลต่างพระเนตรพระกรรณ
สมุหเทศาภิบาล
• พ.ศ. 2455–2456	พระยาศรีธรรมศุภราช (เจริญ จารุจินดา)
• พ.ศ. 2456–2469	พระยาวิเศษสิงหนาท (ปิ๋ว บุนนาค)
ยุคทางประวัติศาสตร์	รัตนโกสินทร์
• แยกออกมาจากมณฑลอีสาน	พ.ศ. 2455
• เป็นส่วนหนึ่งของมณฑลภาคอีสาน	พ.ศ. 2459
• ยุบรวมกับมณฑลนครราชสีมา	31 มีนาคม พ.ศ. 2469
ก่อนหน้า ถัดไป มณฑลอีสาน มณฑลนครราชสีมา
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ	ไทย

ประวัติ

เมืองอุบลราชธานีเริ่มตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2321 โดยมีพระปทุมวรราชสุริยวงศ์เป็นผู้ปกครอง ในสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์เมืองในอีสานขึ้นตรงต่อกรุงรัตนโกสินทร์ในฐานะหัวเมืองประเทศราชและหัวเมืองอีสาน โดยยังคงปกครองในระบบอาญาสี่

จนในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เริ่มมีการปฏิรูปหัวเมืองอีสาน โดยเมื่อ พ.ศ. 2434 มีการรวมหัวเมืองลาวฝ่ายตะวันออกและหัวเมืองลาวฝ่ายตะวันออกเฉียงเหนือ เรียก มณฑลลาวกาว หรือ มณฑลตะวันออกเฉียงเหนือ ต่อมาเปลี่ยนชื่อมาเป็น มณฑลอีสาน ได้รวมหัวเมือง 5 บริเวณ คือ อุบลราชธานี จำปาศักดิ์ ขุขันธ์ สุรินทร์ และร้อยเอ็ด ตั้งที่บัญชาการมณฑลที่เมืองอุบลราชธานี บริเวณอุบล มี 3 เมือง บริเวณจำปาศักดิ์มีเมืองเดียว บริเวณขุขันธ์มี 3 เมือง บริเวณสุรินทร์มี 4 เมือง และบริเวณร้อยเอ็ดมี 5 เมือง^[1] ต่อมา พ.ศ. 2455 รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้แยกมณฑลอีสานออกเป็น 2 มณฑล คือ มณฑลร้อยเอ็ด และมณฑลอุบล โดยมณฑลอุบลประกอบด้วย 3 เมือง คือ เมืองอุบลราชธานี ขุขันธ์ซึ่งต่อมาเปลี่ยนมาเป็นศรีสะเกษ ตามชื่อที่ตั้งเมืองเดิม และสุรินทร์ มีที่ทำการมณฑลคงอยู่ที่ศาลารัฐบาลอุบล และข้าราชการมณฑลยังคงเป็นคณะเดิม^[2] โปรดเกล้าฯ ให้ย้ายพระยาศรีธรรมาศกราช (ปิ๋ว บุนนาค) เมื่อครั้งเป็นพระยาวิเศษสิงหนาท ปลัดมณฑลประจำจังหวัดขุขันธ์ มาดำรงตำแหน่งสมุหเทศาภิบาลมณฑลอุบล

พ.ศ. 2456 มีพระราชโองการให้รวมมณฑลอุดร มณฑลอุบล และมณฑลร้อยเอ็ดเป็นภาค เรียกว่า "ภาคอีสาน" ตั้งที่บัญชาการมณฑลภาคที่เมืองอุดรธานี ให้พระยาราชนุกิจวิบูลย์ภักดี (อวบ เปาวโลหิต) ดำรงตำแหน่งอุปราชภาคอีสาน และสมุหเทศาภิบาลมณฑลอุดรอีกตำแหน่งหนึ่ง^[3] จนกระทั่ง พ.ศ. 2469 ยุบมณฑลอุบล ร้อยเอ็ด ขึ้นกับมณฑลนครราชสีมา^[4]