หมู่บ้านป่าขนุน

หมู่บ้านป่าขนุน หรือ บ้านป่าขนุน เป็นหมู่บ้านหนึ่งในตำบลคุ้งตะเภา อำเภอเมืองอุตรดิตถ์ จังหวัดอุตรดิตถ์ ชาวบ้านส่วนใหญ่นับถือพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท มีวัดประจำหมู่บ้าน 1 แห่ง และ โรงเรียนระดับพื้นฐาน 1 โรง มีเส้นทางคมนาคมหลักคือถนนเอเชีย (ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 11) ด้านเศรษฐกิจ ชาวบ้านประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นส่วนใหญ่ ^[2]

หมู่บ้านป่าขนุน Ban Pa Khanun
ชาวบ้านป่าขนุนในปี พ.ศ. 2500 ขณะร่วมกันปราบพื้นที่เพื่อสร้างโรงเรียนประจำหมู่บ้าน พิกัดภูมิศาสตร์:17.61891° 100.18991°
ข้อมูลทั่วไป
ตำบล	คุ้งตะเภา
อำเภอ	เมือง
จังหวัด	อุตรดิตถ์
รหัสไปรษณีย์	53000
การปกครอง
ผู้ใหญ่บ้าน	นาย ปฐวี มีประไพ[1]
ข้อมูลสถิติ
พื้นที่	1,320 ไร่
ประชากร	1,650 คน (พ.ศ. 2545)
ครัวเรือน	359 หลัง
แหล่งน้ำสำคัญ	แม่น้ำน่าน
เส้นทางคมนาคมหลัก	ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 11

ความเป็นมาชื่อหมู่บ้าน

บ้านเรือนแบบเก่าในหมู่บ้านป่าขนุน

หมู่บ้านป่าขนุนเดิมเป็นพื้นที่ป่าอุดมสมบูรณ์ เป็นพื้นที่ราบลุ่มจากดินตะกอนแม่น้ำพัดของแม่น้ำน่าน มีบุ่งน้ำหลายแห่ง คือบุ่งตาดำ, บุ่งตาด้วน และบุ่งตาสัก (ปัจจุบันเหลือเพียงบุ่งตาดำ) เดิมในแถบนี้ไม่มีผู้คนอยู่อาศัย จนในประมาณปี พ.ศ. 2395^[3] เริ่มมีผู้คนโยกย้ายถิ่นฐานมาจับจองพื้นที่ จนกลายเป็นบริเวณหมู่บ้านป่าขนุนในปัจจุบัน โดยคนกลุ่มแรกที่ย้ายมาตั้งถิ่นฐานแถบนี้เล่ากันว่าคือกลุ่ม ขุนภูมิคุ้งตะเภา คือกลุ่มคนที่มีภูมิสถานสืบเชื้อสายดั้งเดิมมาจากหมู่บ้านคุ้งตะเภา อันเป็นหมู่บ้านเก่าแก่ที่สุดแห่งหนึ่งในลุ่มแม่น้ำน่านฝั่งขวาตอนบนรองจากเมืองฝาง (เมืองฝางสว่างคบุรี)

เชื่อกันว่าคนกลุ่มแรก ๆ ที่เข้ามาตั้งถิ่นฐานคือตระกูลของนายแกะ นายมิ่ง ที่สืบเชื้อสายตระกูลมีชำนะ สาเหตุที่เข้ามาตั้งบ้านเรือนทำไร่นาแถบนี้เพราะบริเวณหมู่บ้านป่าขนุนในสมัยนั้นเป็นป่าไม้อุดมสมบูรณ์ ดังปรากฏไม้ตะเคียนโบราณที่วัดป่าขนุน (วัดใหม่เจริญธรรม) ชักลากขึ้นมาจากแม่น้ำน่าน ที่มีขนาดใหญ่โตหลายคนโอบ บ่งบอกถึงความอุดมสมบูรณ์ของหมู่บ้านแห่งนี้ได้เป็นอย่างดี

หลังจากตั้งบ้านเรือนในแถบนี้ ชาวบ้านป่าขนุนก็ถือว่าตนเป็นคนคุ้งตะเภา มีการพบปะสังสรรค์ทำบุญกับชาวหมู่บ้านคุ้งตะเภาที่วัดคุ้งตะเภาในฐานะญาติพี่น้องเสมอมา จนมาในช่วงหลังบ้านเรือนแถบนี้มีมากขึ้น ทั้งจากคนภายนอกที่อพยพมาจากแห่งอื่นและคนในหมู่บ้านเอง และด้วยการที่สภาพของหมู่บ้านแถบนี้เหมาะแก่การตั้งหมู่บ้านใหม่ ทางการจึงได้แยกกลุ่มบ้านแถบนี้ออกตั้งเป็นหมู่บ้านใหม่ โดยใช้ชื่อหมู่บ้านว่า บ้านป่าขนุน เพราะเป็นคำเรียกที่เรียกกันมาแต่เดิม ที่นิยมเรียกแถบนี้ว่าป่าขนุน ตามลักษณะพื้นที่ที่มีต้นขนุนมาก เหมือนกับบ้านป่ากล้วยหรือบางโพ ที่มีต้นกล้วยหรือต้นโพธิ์ขึ้นเป็นกลุ่มจำนวนมากจนทำให้ชาวบ้านนิยมเรียกตำบลแถบนั้นตามลักษณะที่ปรากฏ

จนมาในปี พ.ศ. 2482 นายแกะ มีชำนะ ผู้ใหญ่บ้านป่าขนุน ได้ริเริ่มสร้างวัดประจำหมู่บ้านแห่งใหม่ แทนวัดคุ้งตะเภา ที่อยู่ไกลออกไปกว่ากิโลเมตร เพื่อความสะดวกในการทำบุญกุศล โดยมีการสร้างศาลาการเปรียญและกลุ่มกุฎิจำนวนหนึ่ง ซึ่งศาลาการเปรียญที่สร้างในครั้งนั้นก็ยังคงอยู่และใช้ทำกิจกรรมต่าง ๆ ของวัดและชุมชนมาตลอดมาจนถึงปัจจุบัน^[4]

สภาพด้านสังคม

สภาพภูมิศาสตร์

อาณาเขตติดต่อ

ลักษณะโครงสร้างพื้นฐาน

สาธารณูปโภค

การปกครอง

เศรษฐกิจ

วัฒนธรรมประเพณี

ประชาชนส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธเถรวาท ประเพณีต่าง ๆ ยึดถือปฏิบัติเหมือนกันกับชาวพุทธเถรวาทในแถบใกล้เคียง เช่น บวชพระ ประเพณีแต่งงาน งานศพ ฯลฯ

วัดประจำหมู่บ้าน

ดูเพิ่ม: วัดใหม่เจริญธรรม

อุโบสถวัดใหม่เจริญธรรม สร้างเมื่อปี พ.ศ. 2539

วัดใหม่เจริญธรรม ดำเนินการก่อสร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2482 ในหมู่ที่ 3 บ้านป่าขนุน ตำบลคุ้งตะเภา อำเภอเมือง จังหวัดอุตรดิตถ์ ในสมัยนายแกะ มีชำนะ เป็นผู้ใหญ่บ้าน โดยมีผู้มีจิตศรัทธามอบที่ดินให้สร้างวัด คือ นายแกะ มีชำนะ ผู้ใหญ่บ้าน นายพูน คงนิล และนางหยวก พรมแดง รวมกัน มีที่ดินประมาณ 4 ไร่ 2 งาน และนายพูน คงนิล นายบุญ สุขวิทย์ บริจาคเรือนคนละ 1 หลัง สร้างเป็นกุฏิ นางเตียก ไม่ทราบนามสกุล บริจาคบ้าน 1 หลัง สร้างศาลาการเปรียญชั่วคราว ขนาดกว้าง 12 วา ยาว 12 วา ต่อมาได้มีการสร้างศาลาการเปรียญหลังใหญ่ขึ้น ขนาดกว้าง 20 วา ยาว 30 วา มีที่ดินทั้งสิ้น 7 ไร่ 2 งาน 13 ตารางวา และได้รับพระราชวิสุงคามสีมา เมื่อวันที่ 25 ธันวาคม พ.ศ. 2539

โรงเรียนประจำหมู่บ้าน

ดูเพิ่ม: โรงเรียนป่าขนุนเจริญวิทยา

โรงเรียนป่าขนุนเจริญวิทยา ก่อตั้งเมื่อปี พ.ศ. 2500 เดิมชื่อ โรงเรียนวัดใหม่เจริญธรรม เป็นโรงเรียนประจำหมู่บ้านป่าขนุน มีครูใหญ่คนแรกชื่อ นายแฮ ประมวลทรัพย์ แรกทำการสอนมีนักเรียน 111 คน ครูจำนวน 3 คน เปิดการเรียนการสอนระดับประถมศึกษา ต่อมาได้ขยายการเรียนการสอนถึงระดับมัธยมศึกษาตอนต้น และได้เปลี่ยนชื่อเป็น โรงเรียนป่าขนุนเจริญวิทยา จนถึงปัจจุบัน