คำถามยอดนิยม
ไทมไลน์
แชท
มุมมอง
หม่อมราชนิกุล
พระยศพิเศษของเจ้านายไทย จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
Remove ads
หม่อมราชนิกุล หรือ หม่อมราชนิกูล เป็นยศพิเศษที่พระราชทานให้แก่หม่อมราชวงศ์ชายที่ปฏิบัติความดีความชอบในราชการแผ่นดิน ถ้าเทียบกับพระยศเจ้านายถือว่ามีอิสริยยศต่ำกว่าพระองค์เจ้าตั้ง[หมายเหตุ 1] แต่สูงกว่าหม่อมเจ้า[2]: 42 [3]: 88 ถ้าเทียบกับบรรดาศักดิ์ฝ่ายขุนนาง ถือว่าศักดิ์สูงกว่าพระ แต่ต่ำกว่าพระยา[4]: 1, 298 สมัยกรุงศรีอยุธยาเรียกว่า เจ้าราชนิกุล ถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้ใช้คำว่า หม่อม แทนคำว่า เจ้า ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ปรากฏใช้คำว่า หม่อมราชสกุล[5]: 176 [6]: 69–70 หม่อมราชนิกุลท่านสุดท้ายในกรุงรัตนโกสินทร์ คือ พลตรี หม่อมทวีวงศ์ถวัลยศักดิ์ (หม่อมราชวงศ์เฉลิมลาภ ทวีวงศ์)[2]: 42
อย่างไรก็ตาม หม่อมราชนิกูลนั้นไม่นับว่าเป็นเจ้านายในพระราชวงศ์จึงไม่ต้องใช้คำราชาศัพท์ และบุตร-ธิดาของหม่อมราชนิกูลก็ยังคงเป็นหม่อมหลวงเช่นเดิม ตั้งแต่อดีตหม่อมราชนิกูลมีจำนวนทั้งสิ้น 37 ท่าน โดยในปัจจุบันไม่มีผู้ดำรงยศนี้แล้ว

Remove ads
เจ้าราชนิกูลสมัยอยุธยา
เจ้าราชนิกูล หมายถึง พระญาติฝ่ายพระมหากษัตริย์แต่ไม่ได้สถาปนาขึ้นเป็นเจ้านาย[7]: 185 เข้าใจว่าเดิมมียศเสมอหม่อมเจ้าตั้ง[8]: 6 ซึ่งรวมทั้งหม่อมเจ้า หม่อมราชวงศ์ ที่สืบสายราชสกุลห่างไกลมาหลายชั้น ตลอดจนพระองค์เจ้าหรือหม่อมเจ้าที่ห่างออกไป[9] ทำเนียบศักดินาสมัยอยุธยาเรียกว่า เจ้า เป็นเชื้อพระวงศ์ถือศักดินาระหว่าง 800–1,000 ส่วนใหญ่มีหน้าที่เป็นราชองครักษ์ฝ่ายคชศักดิ์ (ขี่ช้าง) และอัศวราช (ขี่ม้า) รักษาพระองค์อย่างใกล้ชิด[10]: 122–123
- ทำเนียบศักดินาเจ้าราชนิกูลตามพระไอยการ 20 ตำแหน่ง[10]: 122–123
หน้าที่ขี่ช้างค่ายต้นเชือก ศักดินา 1000 มี 4 ตำแหน่ง
- เจ้าพิเทหราช
- เจ้าอนุรุทเทวา
- เจ้ามหานามราช
- เจ้าราชาไชย
หน้าที่ขี่ช้างค้ำปลายเชือก ศักดินา 800 มี 6 ตำแหน่ง
- เจ้าราชสีหยศ
- เจ้าภรตราชา
- เจ้าพงศ์ศีหบาท
- เจ้าชาติเดชะ
- เจ้ารามราฆพ
- เจ้าทศเทพ
หน้าที่ขี่ช้างถือศักดิ์ ศักดินา 800 มี 4 ตำแหน่ง
- เจ้านเรนทราชา
- เจ้านราธิราช
- เจ้าเทพราช
- เจ้าเทวาธิราช
หน้าที่โขลงกระบือ (ขนส่งและการเกษตร) ศักดินา 800 มี 4 ตำแหน่ง
- เจ้าราชาอุทัย
- เจ้าไพชนะเทพ
- เจ้ารามลักษณ์
- เจ้าอัคราช
ตำแหน่งรองชั้นเดียวกัน ศักดินา 800 มี 2 ตำแหน่ง
- เจ้าสุรินทร์
- เจ้าอินทราช
Remove ads
รายนามเจ้าราชนิกูล
สรุป
มุมมอง
สมัยกรุงศรีอยุธยา
- รัชกาลพระเจ้าปราสาททอง
- พระศรีสุธรรมราชา[11]: 147
- รัชกาลสมเด็จพระนารายณ์มหาราช
- รัชกาลสมเด็จพระเพทราชา
เจ้าราชนิกูลรัชกาลสมเด็จพระเพทราชาเพิ่มคำว่า พระ กลายเป็น เจ้าพระ เช่น[13]: 126
- เจ้าพระพิไชยสุรินทร์ (ต่อมาสถาปนาเป็น กรมหมื่นอินทรภักดี)
- เจ้าพระอินทรอภัย
- เจ้าพระบำเรอภูธร[14]
- รัชกาลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ
- พระพิเรนทรเทพ
- พระเทพวรชุน
- พระอไภยสุรินทร์
- พระอินทรอไภย
สมัยกรุงธนบุรี
เจ้าราชนิกูลสมัยกรุงธนบุรีใช้คำว่า เจ้า เช่น[15]: 66
- เจ้านราสุริวงษ์
- เจ้ารามลักษณ์
- เจ้าประทุมไพรจิตร
- เจ้าอนิรุทธ์เทวา (หม่อมประยงค์)[16]: 2
- เจ้าเสง (ยังไม่ได้พระราชทานพระนาม)
- เจ้าบุญจัน (ยังไม่ได้พระราชทานพระนาม)
สมัยรัตนโกสินทร์
รัชกาลที่ 1–3
เจ้าราชนิกูลสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นใช้คำว่า พระ เช่น[17]: 20
- พระพงษ์นรินทร์ (เจ้าทัศพงษ์) โอรสของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีกับคุณปรางพระสนม[18]: 5–6
- พระอินทรอภัย (เจ้าทัศภัย) โอรสของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีกับคุณปรางพระสนม[18]: 5–6
- พระฦๅราชสุริยวงศ์ (หม่อมด้วง)[19]: 7
- พระอนุรุทธเทวา (หม่อมฮวบ)[19]: 7
- พระบำเรอราช (หม่อมเงิน)[19]: 7
- พระบำเรอภูธร (จีนเรือง) (ต่อมาสถาปนาเป็นกรมขุนสุนทรภูเบศร์)
- พระราชานุวงศ์ (หม่อมทองคำ)[20]: 123
รัชกาลที่ 4
สมัยรัชกาลที่ 4 โปรดให้เปลี่ยนคำว่า พระ เป็น หม่อม แทน[17]: 20
รายนามหม่อมราชนิกุล


- หม่อมราโชทัย (หม่อมราชวงศ์กระต่าย อิศรางกูร)
- หม่อมราโชทัย (หม่อมราชวงศ์เนตร อิศรางกูร)
- หม่อมราโชทัย (หม่อมราชวงศ์โต๊ะ อิศรางกูร)
- หม่อมทศทิศฦๅเดช (หม่อมราชวงศ์ผิว พนมวัน)
- หม่อมนราธิราช (หม่อมราชวงศ์ชิต ศิริวงศ์)
- หม่อมนราธิราช (หม่อมราชวงศ์ใหม่ นพวงศ์)
- หม่อมอนุรุทธเทวา (หม่อมราชวงศ์โนรี ศิริวงศ์)
- หม่อมอนุรุทธเทวา (หม่อมราชวงศ์สายหยุด สนิทวงศ์)
- หม่อมเทวาธิราช (หม่อมราชวงศ์เทวหนึ่ง ศิริวงศ์)
- หม่อมเทวาธิราช (หม่อมราชวงศ์แดง อิศรเสนา)
- หม่อมนเรนทรราชา (หม่อมราชวงศ์มโนรถ ศิริวงศ์)
- หม่อมนเรนทรราชา (หม่อมราชวงศ์รัตน์ เสนีวงศ์)
- หม่อมนเรนทรราชา (หม่อมราชวงศ์สิทธิ์ สุทัศน์)
- หม่อมไพชยนต์เทพ (หม่อมราชวงศ์พิณ สนิทวงศ์)
- หม่อมดำรงรามฤทธิ์ (หม่อมราชวงศ์ฉาย พนมวัน)
- หม่อมดำรงรามฤทธิ์ (หม่อมราชวงศ์เชื้อ พนมวัน)
- หม่อมอนุวงศ์วรพัฒน์ (หม่อมราชวงศ์สำเริง อิศรศักดิ์)
- หม่อมสีหพงษ์เพ็ญภาค (หม่อมราชวงศ์ตั้ว ชุมสาย)
- หม่อมอนุยันต์ศิริวงศ์ (หม่อมราชวงศ์เพิก ดารากร)
- หม่อมอนุยันต์ศิริวงศ์ (หม่อมราชวงศ์ยัน พนมวัน)
- หม่อมศิริพงศ์อนุพันธ์ (หม่อมราชวงศ์ฉิม ดารากร)
- หม่อมอนุวัตรวรพงศ์ (หม่อมราชวงศ์จิตร สุทัศน์)
- หม่อมอนุวัตรวรพงศ์ (หม่อมราชวงศ์จำนง นพวงศ์)
- หม่อมอนุวัตรวรพงศ์ (หม่อมราชวงศ์สิงหนัท ปราโมช)
- หม่อมอมรวงษ์วิจิตร์ (หม่อมราชวงศ์ปฐม)
- หม่อมอุดมพงษ์เพ็ญสวัสดิ (หม่อมราชวงศ์ประยูร อิศรศักดิ์)
- หม่อมนิวัทธอิศรวงศ์ (หม่อมราชวงศ์พยอม อิศรศักดิ์)
- หม่อมภารตราชา (หม่อมราชวงศ์โต มนตรีกุล)
- หม่อมชาติเดชอุดม (หม่อมราชวงศ์สท้าน สนิทวงศ์)
- หม่อมชาติเดชอุดม (หม่อมราชวงศ์สิงหนัท ปราโมช)
- หม่อมทวีวัฒนศักดิ์ (หม่อมราชวงศ์ทวี สนิทวงศ์)
- หม่อมสนิทวงศ์เสนี (หม่อมราชวงศ์ตัน สนิทวงศ์)
- หม่อมสุบรรณเสนี (หม่อมราชวงศ์จรูญรัตน์ สุบรรณ)
- หม่อมทวีวงศ์ถวัลยศักดิ์ (หม่อมราชวงศ์เฉลิมลาภ ทวีวงศ์)
- หม่อมเกษมศรีศุภวงศ์ (หม่อมราชวงศ์ขจิต เกษมศรี)
- หม่อมศิริวงศ์วรวัฒน์ (หม่อมราชวงศ์ฉายฉาน ศิริวงศ์)
- หม่อมกฤดากรราชเสนา (หม่อมราชวงศ์เทียมพันธุ์ กฤดากร)
Remove ads
หมายเหตุ
อ้างอิง
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads