หม่อมเจ้านิตยากร วรวรรณ

ร้อยเอก นายหมวดโท หม่อมเจ้านิตยากร วรวรรณ (5 เมษายน พ.ศ. 2436 — 16 มีนาคม พ.ศ. 2514) อดีตสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดพระนครศรีอยุธยา พระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ประสูติแต่หม่อมผัน วรวรรณ ณ อยุธยา

หม่อมเจ้านิตยากร วรวรรณ
หม่อมเจ้า ชั้น 4
ประสูติ	5 เมษายน พ.ศ. 2436
สิ้นชีพตักษัย	16 มีนาคม พ.ศ. 2514 (77 ปี)
หม่อม	หม่อมแก้ว วรวรรณ ณ อยุธยา หม่อมเล็ก วรวรรณ ณ อยุธยา
พระบุตร	หม่อมราชวงศ์อาชวากร วรวรรณ หม่อมราชวงศ์กัลยากร วรวรรณ หม่อมราชวงศ์อัศวินี สนิทวงศ์ หม่อมราชวงศ์ดัชรีรัชนา รัชนี หม่อมราชวงศ์ศุภนิตย์ วรวรรณ หม่อมราชวงศ์นิติมา พนมยงค์ หม่อมราชวงศ์มลุลี สายาลักษณ์ หม่อมราชวงศ์มัลลิกา วรวรรณ
ราชสกุล	วรวรรณ
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์
พระมารดา	หม่อมผัน วรวรรณ ณ อยุธยา

พระประวัติ

หม่อมเจ้านิตยากร วรวรรณ มีพระนามลำลองว่า ท่านชายเต๋อ เป็นพระโอรสองค์ที่ 10 ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ประสูติแต่หม่อมผัน วรวรรณ ณ อยุธยา เมื่อวันที่ 5 เมษายน พ.ศ. 2436 ทรงศึกษาที่วังวรวรรณ โรงเรียนราชวิทยาลัย (ปัจจุบันคือโรงเรียน ภ.ป.ร. ราชวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์) และโรงเรียนนายร้อยทหารบก ตามลำดับ

หม่อมเจ้านิตยากรผนวชเป็นพระภิกษุ ขณะชันษา 20 ปี เมื่อวันที่ 11 กรกฎาคม พ.ศ. 2456 ณ พระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยมีสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาวชิรญาณวโรรส เป็นพระอุปัชฌาย์ พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นชินวรสิริวัฒน์ เป็นพระกรรมวาจาจารย์ ผนวชแล้วไปจำพรรษา ณ วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร^[1]

ต่อมาทรงถวายตัวเป็นมหาดเล็กในสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าประชาธิปกศักดิ์เดช ขณะนั้นเกิดสงครามโลกครั้งที่หนึ่งขึ้น นายร้อยเอก หม่อมเจ้านิตยากร ทรงอาสาไปราชการสงครามในตำแหน่งผู้บังคับกองร้อยที่ 1 กองทหารบกรถยนต์ ในราชการครั้งนั้นได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีศักดิ์รามาธิบดีชั้นอัศวิน และได้รับเครื่องอิสริยาภรณ์เลฌียงดอเนอร์ของประเทศฝรั่งเศส

ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นราชองค์รักษ์ ต่อมาได้กราบถวายบังคมลาออกจากราชการมาประกอบอาชีพส่วนตัวบริหารกิจการรถไฟสายท่าเรือ–พระพุทธบาท และยังได้รับการเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรของจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ถึง 2 สมัย ในสังกัดพรรคสหชีพ โดยได้รับเลือกครั้งแรกในการเลือกตั้งเมื่อเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2489 แทนที่ปรีดี พนมยงค์ ที่ลาออกไปก่อนหน้านั้นจากการสวรรคตของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล โดยบทบาทในทางการเมืองของ หม่อมเจ้านิตยากร เป็นที่โดดเด่นมาก ถือเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฏรที่ฝีปากจัดจ้าน กล้าพูดกล้าวิจารณ์ จนได้รับฉายาว่า "เห่าหม้อ" จากการที่เมื่อทรงปราศรัยหรือพูดจบ มักจะลงท้ายด้วยคำว่า "เห่าหม้อ" ทุกครั้ง^[2][3]

ชีวิตส่วนองค์

หม่อมเจ้านิตยากร เสกสมรสกับหม่อมแก้ว (สกุลเดิม เอี่ยมจำนงค์) มีโอรสและธิดารวมทั้งหมด 8 คน คือ

1. หม่อมราชวงศ์อาชวากร วรวรรณ
2. หม่อมราชวงศ์กัลยากร วรวรรณ
3. หม่อมราชวงศ์อัศวินี สนิทวงศ์
4. หม่อมราชวงศ์ดัชรีรัชนา รัชนี (หม่อมในหม่อมเจ้าภีศเดช รัชนี)
5. หม่อมราชวงศ์ศุภนิตย์ วรวรรณ
6. หม่อมราชวงศ์นิติมา พนมยงค์

หม่อมเจ้านิตยากร มีธิดากับหม่อมเล็กอีก 2 คน คือ

1. หม่อมราชวงศ์มลุลี สายาลักษณ์
2. หม่อมราชวงศ์มัลลิกา วรวรรณ

สิ้นชีพิตักษัย

หม่อมเจ้านิตยากร วรวรรณ ถึงชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 16 มีนาคม พ.ศ. 2514 สิริชันษา 77 ปีเศษ^[4]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

• พ.ศ. 2462 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีศักดิ์รามาธิบดี ชั้นที่ 4 อัศวิน (อ.ร.)
• พ.ศ. 2465 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 4 จัตุรถาภรณ์ช้างเผือก (จ.ช.)^[5]
• พ.ศ. 2461 – เหรียญงานพระราชสงครามยุโรป
• พ.ศ. 2464 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 4 (ว.ป.ร.4)
• พ.ศ. 2469 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 7 ชั้นที่ 4 (ป.ป.ร.4)
• พ.ศ. 2459 – เหรียญราชรุจิทอง รัชกาลที่ 6 (ร.จ.ท.6)
• พ.ศ. 2464 – เหรียญชัย^[6]
• พ.ศ. 2455 - เข็มข้าหลวงเดิม^[7]

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

•  ฝรั่งเศส :
  • พ.ศ. 2461 – เครื่องอิสริยาภรณ์เลฌียงดอเนอร์ ไม่ทราบชั้น
  • พ.ศ. 2461 – เหรียญครัวเดอแกรร์

พงศาวลี

พงศาวลีของหม่อมเจ้านิตยากร วรวรรณ

16. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช               8. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย                       17. สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี               4. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                             18. เงิน แซ่ตัน               9. สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี                       19. สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์               2. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์                                   10. อ้น สิริวันต์                       ​               5. เจ้าจอมมารดาเขียน ในรัชกาลที่ 4                             11. อิ่ม สิริวันต์                       1. หม่อมเจ้านิตยากร วรวรรณ                                         12. พระยาสุรเสนา (สวัสดิ์ ชูโต)                       6. พระสุนทรธรารัต (เพิ่ม สวัสดิ์-ชูโต)                             3. หม่อมผัน วรวรรณ ณ อยุธยา                                   7. ม่วง สวัสดิ์-ชูโต