อำเภอท่าม่วง

ท่าม่วง เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดกาญจนบุรี

อำเภอท่าม่วง
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Tha Muang
หมู่บ้านม่วงชุม มุมมองจากวัดถ้ำเสือ
คำขวัญ:  ท่าม่วงเมืองคนดี มีวัดสวย รวยความหวาน ชลประทานเยี่ยม สวยเรี่ยมผ้าทอ นวลลอองามแท้ อาบน้ำแร่วัดวังขนาย
แผนที่จังหวัดกาญจนบุรี เน้นอำเภอท่าม่วง
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	กาญจนบุรี
พื้นที่
• ทั้งหมด	610.97 ตร.กม. (235.90 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	109,507 คน
• ความหนาแน่น	179.24 คน/ตร.กม. (464.2 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	71110, 71000 (เฉพาะหมู่ที่ 1-2 ตำบลท่าล้อ), 71130 (เฉพาะตำบลท่าตะคร้อและหมู่ที่ 3, 6 ตำบลวังศาลา)
รหัสภูมิศาสตร์	7106
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอท่าม่วง หมู่ที่ 1 ตำบลท่าม่วง อำเภอท่าม่วง จังหวัดกาญจนบุรี 71110
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอท่าม่วงตั้งอยู่ทางทิศใต้ของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอพนมทวน
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอท่ามะกา และอำเภอบ้านโป่ง (จังหวัดราชบุรี)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอโพธารามและอำเภอจอมบึง (จังหวัดราชบุรี)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอด่านมะขามเตี้ยและอำเภอเมืองกาญจนบุรี

ประวัติศาสตร์

อำเภอท่าม่วงจัดตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2441 ที่บ้านท่าไม้รวก ตำบลม่วงชุมในปัจจุบัน โดยเริ่มแรกเนื่องจากอำเภอที่ตั้งขึ้นมีอาณาเขตติดต่อกับ "วัดใต้" (วัดมโนธรรมารามในปัจจุบัน) จึงตั้งชื่ออำเภอว่า อำเภอใต้ ต่อมาความเจริญของลำน้ำเปลี่ยนไป ประชาชนอพยพลงมาทางใต้ เพราะบริเวณท่าไม้รวกเดิมเป็นลำน้ำคด ไม่สะดวกในการสัญจรของเรือ แพ จึงย้ายที่ว่าการอำเภอมาตั้งใหม่บริเวณใกล้กับวัดศรีโลหะราษฎร์บำรุง และตั้งชื่ออำเภอใหม่ว่า อำเภอวังขนาย

ต่อมา พระวรภักดิ์พิบูลย์ นายอำเภอสมัยนั้นเห็นว่าอำเภอนี้ควรตั้งชื่อให้สอดคล้องกับความเป็นจริง เพราะอำเภอตั้งอยู่ในเขตพื้นที่ตำบลท่าม่วงและอยู่ท้ายตลาดท่าม่วงซึ่งเป็นตลาดใหญ่ จึงขออนุญาตเปลี่ยนชื่อจากอำเภอวังขนายเป็น อำเภอท่าม่วง ตามชื่อตำบลที่ตั้ง โดยมีผลตั้งแต่ในปี พ.ศ. 2482 จากนั้นในปี พ.ศ. 2489 ได้ย้ายที่ว่าการอำเภอมาอยู่ที่ตั้งปัจจุบัน เนื่องจากอาคารที่ว่าการอำเภอเดิมมีขนาดเล็กคับแคบและชำรุดทรุดโทรม ไม่สามารถขยายได้

• วันที่ 1 มีนาคม 2467 โอนพื้นที่ตำบลวังศาลา อำเภอท่ามะกา ไปขึ้นกับ อำเภอวังขนาย^[1]
• วันที่ 31 มกราคม 2474 ยุบตำบลหนองขาวดอนประดู่ รวมกับตำบลหนองขาวบ้านกล้วย อำเภอวังขนาย และเปลี่ยนแปลงชื่อตำบล เป็น ตำบลหนองขาว^[2]
• วันที่ 28 มีนาคม 2480 โอนพื้นที่หมู่ 3 (ในขณะนั้น) ของตำบลท่าม่วง ไปขึ้นกับตำบลม่วงชุม และโอนพื้นที่หมู่ 7,8 (ในขณะนั้น) ของตำบลท่าม่วง ไปขึ้นกับตำบลทุ่งทอง^[3]
• วันที่ 5 กุมภาพันธ์ 2482 โอนหมู่บ้านหนองสี่พระยา ตำบลบ้านถ้ำ อำเภอท่าม่วง ไปขึ้นกับตำบลหนองสำโรง อำเภอเมืองกาญจนบุรี^[4]
• วันที่ 17 เมษายน 2482 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอวังขนาย จังหวัดกาญจนบุรี เป็น อำเภอท่าม่วง^[5]
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลวังขนาย แยกออกจากตำบลท่าม่วง ตั้งตำบลทุ่งทอง แยกออกจากตำบลท่าม่วง ตั้งตำบลท่าตะคร้อ แยกออกจากตำบลพังตรุ ตั้งตำบลม่วงชุม แยกออกจากตำบลเขาน้อย^[6]
• วันที่ 17 กันยายน 2498 จัดตั้งสุขาภิบาลท่าม่วง ในท้องที่บางส่วนของตำบลท่าม่วง^[7]
• วันที่ 31 มกราคม 2504 โอนพื้นที่หมู่ 4,5 (ในขณะนั้น) ของตำบลพังตรุ ไปตั้งเป็นหมู่ 6,7 ของตำบลท่าตะคร้อ^[8]
• วันที่ 18 ธันวาคม 2505 จัดตั้งสุขาภิบาลสำรอง ในท้องที่บางส่วนของตำบลพังตรุ^[9]
• วันที่ 30 กรกฎาคม 2510 ก่อสร้างเขื่อนวชิราลงกรณ และวางศิลาฤกษ์
• วันที่ 24 มิถุนายน 2512 จัดตั้งสุขาภิบาลหนองขาว ในท้องที่บางส่วนของตำบลหนองขาว^[10]
• วันที่ 22 กันยายน 2513 ตั้งตำบลหนองตากยา แยกออกจากตำบลพังตรุ และตำบลบ้านใหม่^[11]
• วันที่ 8 สิงหาคม 2515 ตั้งศูนย์การฝึก กรมการขนส่งทหารบก^[12]
• วันที่ 5 กันยายน 2517 เปลี่ยนแปลงเขตเทศบาลเมืองกาญจนบุรี เพื่อประโยชน์ในการบริหารกิจการ และการทะนุบำรุงท้องถิ่น^[13] โดยขยายเขตเทศบาลเมืองเข้าเขตท้องที่บางส่วนในตำบลท่าล้อ
• วันที่ 31 มกราคม 2527 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลสำรอง เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการ และการทะนุบำรุงท้องถิ่น^[14]
• วันที่ 2 พฤษภาคม 2532 จัดตั้งสุขาภิบาลหนองตากยา ในท้องที่บางส่วนของตำบลหนองตากยา^[15]
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลท่าม่วง สุขาภิบาลสำรอง สุขาภิบาลหนองขาว และสุขาภิบาลหนองตากยา เป็น เทศบาลตำบลท่าม่วงเทศบาลตำบลสำรอง เทศบาลตำบลหนองขาว และเทศบาลตำบลหนองตากยา ตามลำดับ
• วันที่ 13 กรกฎาคม 2544 เปลี่ยนแปลงชื่อเขื่อนวชิราลงกรณ จังหวัดกาญจนบุรี เป็น เขื่อนแม่กลอง

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอท่าม่วงแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 13 ตำบล 120 หมู่บ้าน

1.

ท่าม่วง

(Tha Muang)

5 หมู่บ้าน

8.

ม่วงชุม

(Muang Chum)

5 หมู่บ้าน

2.

วังขนาย

(Wang Khanai)

7 หมู่บ้าน

9.

บ้านใหม่

(Ban Mai)

11 หมู่บ้าน

3.

วังศาลา

(Wang Sala)

10 หมู่บ้าน

10.

พังตรุ

(Phang Tru)

9 หมู่บ้าน

4.

ท่าล้อ

(Tha Lo)

6 หมู่บ้าน

11.

ท่าตะคร้อ

(Tha Takhro)

7 หมู่บ้าน

5.

หนองขาว

(Nong Khao)

13 หมู่บ้าน

12.

รางสาลี่

(Rang Sali)

15 หมู่บ้าน

6.

ทุ่งทอง

(Thung Thong)

8 หมู่บ้าน

13.

หนองตากยา

(Nong Tak Ya)

16 หมู่บ้าน

7.

เขาน้อย

(Khao Noi)

8 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอท่าม่วงประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 18 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลเมืองกาญจนบุรี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าล้อ (เฉพาะบางส่วนของพื้นที่หมู่ 1) รวมถึงตำบลบ้านเหนือทั้งตำบล ตำบลบ้านใต้ทั้งตำบล บางส่วนของตำบลท่ามะขาม และบางส่วนของตำบลปากแพรก ในเขตอำเภอเมืองกาญจนบุรี
• เทศบาลตำบลท่าม่วง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าม่วง (เฉพาะพื้นที่หมู่ 2–3 และบางส่วนของหมู่ 1)
• เทศบาลตำบลสำรอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพังตรุ (เฉพาะพื้นที่หมู่ 1, 3)
• เทศบาลตำบลหนองขาว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองขาว (เฉพาะพื้นที่หมู่ 4–5, 8–10, 12 และบางส่วนของหมู่ 1–3)
• เทศบาลตำบลหนองตากยา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองตากยา (เฉพาะพื้นที่บางส่วนของหมู่ 1, 4–5, 7–15)
• เทศบาลตำบลวังขนาย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังขนายทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลวังศาลา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังศาลาทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลท่าล้อ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าล้อ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลเมืองกาญจนบุรี)
• เทศบาลตำบลม่วงชุม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลม่วงชุมทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลหนองหญ้าดอกขาว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองขาว (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลหนองขาว)
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าม่วง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าม่วง (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลท่าม่วง)
• องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งทองทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเขาน้อย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเขาน้อยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านใหม่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านใหม่ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลพังตรุ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพังตรุ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลสำรอง)
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าตะคร้อ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าตะคร้อทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลรางสาลี่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลรางสาลี่ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองตากยา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองตากยา (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลหนองตากยา)