อำเภอบางกระทุ่ม

บางกระทุ่ม เป็น 1 ใน 9 อำเภอของจังหวัดพิษณุโลก เดิมเป็นพื้นที่ของอำเภอวังทองและอำเภอเมืองพิษณุโลก ในปี พ.ศ. 2470 ได้แยกพื้นที่ 3 ตำบลของอำเภอวังทอง ได้แก่ ตำบลเนินกุ่ม ตำบลไผ่ล้อม ตำบลนครป่าหมาก และแยกพื้นที่ 3 ตำบลของอำเภอเมืองพิษณุโลก ได้แก่ ตำบลบ้านไร่ ตำบลโคกสลุด ตำบลสนามคลี รวมตั้งขึ้นเป็น "กิ่งอำเภอบางกระทุ่ม"^[1][2] และยกฐานะเป็นอำเภอในปี พ.ศ. 2489^[3]

อำเภอบางกระทุ่ม
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Bang Krathum
หลวงพ่อเพชร พระประธานในอุโบสถวัดไพรสุวรรณ หลวงพ่อเพชร พระประธานในอุโบสถวัดไพรสุวรรณ
คำขวัญ:  กล้วยตากฉ่ำหวาน มาตรฐานผลิตภัณฑ์สมุนไพร เลื่อมใสหลวงพ่อหรั่ง โอทอปดังห้าดาว สืบสานตำนานหลวงพ่อยม ชมประเพณีแข่งเรือบก โบสถ์นาคปรกบนดอกบัว
แผนที่จังหวัดพิษณุโลก เน้นอำเภอบางกระทุ่ม
พิกัด: 16°34′44″N 100°17′50″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	พิษณุโลก
พื้นที่
• ทั้งหมด	447.0 ตร.กม. (172.6 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2567)
• ทั้งหมด	44,923 คน
• ความหนาแน่น	100.49 คน/ตร.กม. (260.3 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	65110
รหัสภูมิศาสตร์	6505
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอบางกระทุ่ม เลขที่ 300 หมู่ที่ 3 ตำบลบางกระทุ่ม อำเภอบางกระทุ่ม จังหวัดพิษณุโลก 65110
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอบางกระทุ่มมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียง ดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองพิษณุโลกและอำเภอวังทอง
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอวังทอง
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอสากเหล็กและอำเภอเมืองพิจิตร (จังหวัดพิจิตร)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอสามง่าม (จังหวัดพิจิตร)

ประวัติ

หมู่บ้านบางกระทุ่ม มาจากบรรพบุรุษอพยพโยกย้ายมาจากจังหวัดราชบุรี จังหวัดเพชรบุรี จังหวัดกาญจนบุรี เพื่อตั้งหลักแหล่งบริเวณอำเภอบางกระทุ่มปัจจุบัน เห็นว่าเป็นภูมิประเทศที่อุดมสมบูรณ์มีน้ำทำนา มีป่าทึบ แสดงถึงความบริบูรณ์ จึงตั้งบ้านเรือนอยู่ ณ บริเวณ ซึ่งมีต้นไม้ขึ้นอยู่หนาแน่นเป็นต้นไม้ใหญ่ พุ่มใบหนา ยากต่อการถากถาง แต่ไม่มีผู้ใดรู้จักนามไม้ชนิดนี้ ชนกลุ่มนี้จึงเรียก “ต้นกระพุ่ม” และนามหมู่บ้านก็เรียก “บางกระพุ่ม” ต่อมากลายไปเป็น “บางกระทุ่ม” อีกนามหนึ่งของอำเภอนี้ในอดีตชื่ออำเภอนครป่าหมาก เนื่องจากมีต้นหมากขึ้นมากมาย

• วันที่ 17 กรกฎาคม 2470 แยกพื้นที่ตำบลเนินกุ่ม ตำบลไผ่ล้อม ตำบลนครป่าหมาก จากอำเภอป่าหมาก และตำบลบ้านไร่ ตำบลโคกสลุด ตำบลสนามคลี จากอำเภอเมืองพิษณุโลก มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอบางกระทุ่ม^[4][5] และให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอเมืองพิษณุโลก
• วันที่ 23 มีนาคม 2472 ตั้งตำบลบางกระทุ่ม แยกออกจากตำบลนครป่าหมาก และตำบลสนามคลี^[6]
• วันที่ 8 มีนาคม 2473 เปลี่ยนแปลงชื่อตำบลนครป่าหมาก กิ่งอำเภอบางกระทุ่ม อำเภอเมืองพิษณุโลก เป็น ตำบลสามเรือน^[7]
• วันที่ 17 เมษายน 2482 เปลี่ยนแปลงชื่อตำบลบางผี กิ่งอำเภอบางกระทุ่ม อำเภอเมืองพิษณุโลก เป็น ตำบลท่าตาล และเปลี่ยนแปลงชื่อตำบลสามเรือน กิ่งอำเภอบางกระทุ่ม อำเภอเมืองพิษณุโลก เป็น ตำบลนครป่าหมาก^[8]
• วันที่ 22 ตุลาคม 2483 โอนพื้นที่หมู่ 9 (ในขณะนั้น) ของตำบลไผ่ล้อม และหมู่ 9 (ในขณะนั้น) ของตำบลบ้านไร่ ไปขึ้นกับตำบลบางกระทุ่ม กับโอนพื้นที่หมู่ 1,2 (ในขณะนั้น) ของตำบลโคกสลุด ไปขึ้นกับตำบลสนามคลี^[9]
• วันที่ 3 กันยายน 2489 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอบางกระทุ่ม อำเภอเมืองพิษณุโลก เป็น อำเภอบางกระทุ่ม^[10]
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลโคกสลุด แยกออกจากตำบลสนามคลี และตำบลบ้านไร่^[11]
• วันที่ 26 มกราคม 2500 จัดตั้งสุขาภิบาลบางกระทุ่ม ในท้องที่บางส่วนของตำบลบางกระทุ่ม^[12]
• วันที่ 10 สิงหาคม 2508 จัดตั้งสุขาภิบาลเนินกุ่ม ในท้องที่หมู่ที่ 1-12 ของตำบลเนินกุ่ม^[13] (ทั้งตำบล)
• วันที่ 21 กันยายน 2514 ตั้งตำบลวัดตายม แยกออกจากตำบลเนินกุ่ม^[14]
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลบางกระทุ่ม และสุขาภิบาลเนินกุ่ม เป็นเทศบาลตำบลบางกระทุ่ม และเทศบาลตำบลเนินกุ่ม ตามลำดับ^[15] ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 5 กันยายน 2546 แยกบ้านท่าตาล หมู่ที่ 3 ตำบลท่าตาล และจัดตั้งเป็นหมู่ที่ 9 บ้านไก่ระว้า
• วันที่ 10 มิถุนายน 2556 เปลี่ยนแปลงชื่อองค์การบริหารส่วนตำบลบางกระทุ่ม เป็นองค์การบริหารส่วนตำบลห้วยแก้ว และจัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลห้วยแก้ว ขึ้นเป็น เทศบาลตำบลห้วยแก้ว^[16]
• วันที่ 5 กันยายน 2556 ยกฐานะองค์การบริหารส่วนตำบลสนามคลี เป็น เทศบาลตำบลสนามคลี
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2566 แยกบ้านโคกสนั่น หมู่ที่ 8 ตำบลวัดตายม และตั้งเป็นหมู่ที่ 9 บ้านโคกสนั่นพัฒนา

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอบางกระทุ่มแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 9 ตำบล 88 หมู่บ้าน ได้แก่

1.	บางกระทุ่ม		(Bang Krathum)		9 หมู่บ้าน		แผนที่แสดงตำบลในอำเภอบางกระทุ่ม
2.	บ้านไร่		(Ban Rai)		10 หมู่บ้าน
3.	โคกสลุด		(Khok Salut)		10 หมู่บ้าน
4.	สนามคลี		(Sanam Khli)		6 หมู่บ้าน
5.	ท่าตาล		(Tha Tan)		9 หมู่บ้าน
6.	ไผ่ล้อม		(Phai Lom)		11 หมู่บ้าน
7.	นครป่าหมาก		(Nakhon Pa Mak)		13 หมู่บ้าน
8.	เนินกุ่ม		(Noen Kum)		11 หมู่บ้าน
9.	วัดตายม		(Wat Ta Yom)		9 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอบางกระทุ่มประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 9 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลบางกระทุ่ม ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของหมู่ที่ 3-5 ของตำบลบางกระทุ่ม
• เทศบาลตำบลเนินกุ่ม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเนินกุ่มและตำบลวัดตายมทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลห้วยแก้ว ครอบคลุมพื้นที่ครอบคลุมพื้นที่หมู่ที่ 1-2 และหมู่ที่ 6-9 รวมถึงบางส่วนของ หมู่ที่ 3-5 ของตำบลบางกระทุ่ม (นอกเขตเทศบาลตำบลบางกระทุ่ม)
• เทศบาลตำบลสนามคลี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสนามคลีทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านไร่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านไร่ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโคกสลุด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกสลุดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าตาล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าตาลทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลไผ่ล้อม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไผ่ล้อมทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนครป่าหมาก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนครป่าหมากทั้งตำบล

สถานศึกษาของรัฐ (มัธยมศึกษา)

• โรงเรียนบางกระทุ่มพิทยาคม
• โรงเรียนเนินกุ่มวิทยา

ของดีของอำเภอ

• กล้วยตากบางกระทุ่ม
• ไวน์สมุนไพร
• เครื่องจักสาน