อำเภอหนองวัวซอ

หนองวัวซอ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดอุดรธานี เดิมเป็นท้องที่ทั้งหมดของตำบลหมากหญ้า (ตำบลนาแองเดิม) อำเภอเมืองอุดรธานี ที่ตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2468^[1] ต่อมาได้ขอจัดตั้งเป็นกิ่งอำเภอในปี พ.ศ. 2514 โดยแยกออกจากอำเภอเมืองอุดรธานี^[2] และยกฐานะเป็นอำเภอปี พ.ศ. 2517^[3]

อำเภอหนองวัวซอ
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Nong Wua So
คำขวัญ:  หอยหิน ถิ่นไดโนเสาร์ ร่มเงาแห่งธรรมะ สวยสะผ้าไหมขิด ดั่งเนรมิตน้ำตกหินตั้ง
แผนที่จังหวัดอุดรธานี เน้นอำเภอหนองวัวซอ
พิกัด: 17°9′45″N 102°34′22″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	อุดรธานี
พื้นที่
• ทั้งหมด	702.955 ตร.กม. (271.412 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2565)
• ทั้งหมด	62,188 คน
• ความหนาแน่น	88.46 คน/ตร.กม. (229.1 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	41220, 41360 (เฉพาะตำบลหนองวัวซอ หมากหญ้า น้ำพ่น และหนองบัวบาน)
รหัสภูมิศาสตร์	4103
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอหนองวัวซอ หมู่ที่ 5 ตำบลโนนหวาย อำเภอหนองวัวซอ จังหวัดอุดรธานี 41220
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอหนองวัวซอตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอกุดจับ
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเมืองอุดรธานีและอำเภอหนองแสง
• ทิศใต้ ติดต่อกับ​อำเภอเขาสวนกวาง (จังหวัดขอนแก่น) และอำเภอโนนสัง (จังหวัดหนองบัวลำภู)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเมืองหนองบัวลำภู (จังหวัดหนองบัวลำภู)

ประวัติ

อำเภอหนองวัวซอนั้น เดิมพื้นที่อำเภอทั้งหมดนั้นเป็นเขตตำบลหมากหญ้า อำเภอเมืองอุดรธานี เมื่อวันที่ 20 เมษายน พ.ศ. 2514 ได้มีประกาศกระทรวงมหาดไทยให้แยกตำบลอูบมุง ตำบลหมากหญ้า และตำบลนิคมสงเคราะห์ ออกจากการปกครองของอำเภอเมืองอุดรธานี รวมตั้งเป็น กิ่งอำเภอหนองวัวซอ^[2] และในวันที่ 4 กันยายน พ.ศ. 2516 มีประกาศกระทรวงมหาดไทยให้โอนพื้นที่ตำบลนิคมสงเคราะห์กลับเข้าไปอยู่ในเขตท้องที่อำเภอเมืองอุดรธานีดังเดิม เนื่องจากห่างไกลจากกิ่งอำเภอหนองวัวซอ^[4] จนกระทั่งเมื่อวันที่ 20 พฤศจิกายน พ.ศ. 2539 จึงมีพระราชกฤษฎีกาฯ ยกฐานะขึ้นเป็น อำเภอหนองวัวซอ^[3] จนถึงปัจจุบัน

• วันที่ 31 พฤษภาคม 2468 ยุบตำบลนาแอง แล้วตั้งตำบลหมากหญ้าขึ้นแทน^[1]
• วันที่ 16 พฤษภาคม 2504 ตั้งตำบลอูบมุง แยกออกจากตำบลหมากหญ้า^[5]
• นที่ 25 พฤษภาคม 2508 ตั้งตำบลนิคมสงเคราะห์ แยกออกจากตำบลเชียงพิณ ตำบลบ้านตาด และตำบลหมากหญ้า^[6]
• วันที่ 29 กรกฎาคม 2512 จัดตั้งสุขาภิบาลหนองวัวซอ ในท้องที่บางส่วนของตำบลหมากหญ้า^[7]
• วันที่ 20 เมษายน 2514 แยกพื้นที่ตำบลอูบมุง ตำบลหมากหญ้า และตำบลนิคมสงเคราะห์ ของอำเภอเมืองอุดรธานี ไปตั้งเป็น กิ่งอำเภอหนองวัวซอ^[2] ขึ้นกับอำเภอเมืองอุดรธานี
• วันที่ 19 กันยายน 2515 ตั้งตำบลหนองอ้อ แยกออกจากตำบลอูบมุง และตำบลหมากหญ้า^[8]
• วันที่ 4 กันยายน 2516 โอนพื้นที่ตำบลนิคมสงเคราะห์ กิ่งอำเภอหนองวัวซอ อำเภอเมืองอุดรธานี มาขึ้นกับอำเภอเมืองอุดรธานี^[4] ดังเดิม
• วันที่ 28 มีนาคม 2517 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอหนองวัวซอ อำเภอเมืองอุดรธานี เป็น อำเภอหนองวัวซอ^[3]
• วันที่ 21 สิงหาคม 2522 จัดตั้งสุขาภิบาลหนองอ้อ - โนนหวาย ในท้องที่บางส่วนของตำบลหนองอ้อ^[9]
• วันที่ 27 พฤศจิกายน 2522 ตั้งตำบลกุดหมากไฟ แยกออกจากตำบลอูบมุง^[10]
• วันที่ 7 กรกฎาคม 2524 ตั้งตำบลน้ำพ่น แยกออกจากตำบลหมากหญ้า^[11]
• วันที่ 23 ตุลาคม 2527 ตั้งตำบลโนนหวาย แยกออกจากตำบลหนองอ้อ^[12]
• วันที่ 10 ตุลาคม 2529 ตั้งตำบลหนองบัวบาน แยกออกจากตำบลหมากหญ้า^[13]
• วันที่ 4 มกราคม 2539 ตั้งตำบลหนองวัวซอ แยกออกจากตำบลหมากหญ้า^[14]
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลหนองวัวซอ และสุขาภิบาลหนองอ้อ - โนนหวาย เป็นเทศบาลตำบลหนองวัวซอ และเทศบาลตำบลหนองอ้อ - โนนหวาย ตามลำดับ^[15] ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 15 กันยายน 2547 ยุบสภาตำบลหนองวัวซอ รวมกับองค์การบริหารส่วนตำบลหนองบัวบาน^[16]
• วันที่ 13 กรกฎาคม 2555 เปลี่ยนชื่อเทศบาลตำบลหนองอ้อ - โนนหวาย เป็นเทศบาลตำบลภูผาแดง

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอหนองวัวซอแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 8 ตำบล 78 หมู่บ้าน

1.		หมากหญ้า			(Mak Ya)			10 หมู่บ้าน
2.		หนองอ้อ			(Nong O)			11 หมู่บ้าน
3.		อูบมุง			(Up Mung)			10 หมู่บ้าน
4.		กุดหมากไฟ			(Kut Mak Fai)			11 หมู่บ้าน
5.		น้ำพ่น			(Nam Phon)			9 หมู่บ้าน
6.		หนองบัวบาน			(Nong Bua Ban)			9 หมู่บ้าน
7.		โนนหวาย			(Non Wai)			10 หมู่บ้าน
8.		หนองวัวซอ			(Nong Wua So)			8 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอหนองวัวซอประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 9 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลหนองวัวซอ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลหมากหญ้าและตำบลหนองวัวซอ
• เทศบาลตำบลภูผาแดง ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลหนองอ้อและตำบลโนนหวาย
• เทศบาลตำบลอูบมุง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลอูบมุงทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลโนนหวาย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโนนหวาย (นอกเขตเทศบาลตำบลภูผาแดง)
• เทศบาลตำบลกุดหมากไฟ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกุดหมากไฟทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลหนองบัวบาน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองบัวบานทั้งตำบลและตำบลหนองวัวซอ (นอกเขตเทศบาลตำบลหนองวัวซอ)
• องค์การบริหารส่วนตำบลหมากหญ้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหมากหญ้า (นอกเขตเทศบาลตำบลหนองวัวซอ)
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองอ้อ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองอ้อ (นอกเขตเทศบาลตำบลภูผาแดง)
• องค์การบริหารส่วนตำบลน้ำพ่น ครอบคลุมพื้นที่ตำบลน้ำพ่นทั้งตำบล