แม่น้ำโขง

แม่น้ำโขง (พม่า: မဲခေါင်မြစ်; ลาว: ແມ່ນ້ຳຂອງ; เขมร: ទន្លេមេគង្គ; เวียดนาม: Mê Kông ;ไทยถิ่นเหนือ:) มีต้นกำเนิดจากเทือกเขาหิมาลัย เกิดจากการละลายของหิมะและน้ำแข็งบริเวณที่ราบสูงทิเบต ในบริเวณตอนเหนือของทิเบต ผ่านประเทศจีน ประเทศพม่า ประเทศลาว เริ่มไหลผ่านดินแดนประเทศไทยที่บริเวณสบรวก สามเหลี่ยมทองคำ อำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย และไหลไปทางทิศตะวันออก ผ่านอำเภอเชียงของ ก่อนไหลเข้าประเทศลาวที่แก่งผาได อำเภอเวียงแก่น จังหวัดเชียงราย ^[2] จึงนับเป็นจุดสุดท้ายของแม่น้ำโขงที่ผ่านดินแดนภาคเหนือของไทย รวมความยาวช่วงที่ไหลผ่านพรมแดนกั้นไทย-ลาว ที่จังหวัดเชียงราย เป็นระยะทางประมาณ 180 กิโลเมตร ก่อนที่จะไหลวกกลับเข้ามายังดินแดนไทยอีกครั้งหนึ่งที่บ้านท่าดีหมี อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย จังหวัดหนองคาย จังหวัดบึงกาฬ จังหวัดนครพนม จังหวัดมุกดาหาร จังหวัดอำนาจเจริญ จังหวัดอุบลราชธานี เป็นพรมแดนกั้นระหว่างไทย-ลาว ผ่านดินแดนภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย รวมความยาวช่วงที่ไหลผ่านพรมแดนกั้นไทย-ลาว เป็นระยะทางประมาณ 800 กิโลเมตร แล้วเข้าสู่ประเทศกัมพูชา ที่หมู่บ้านอินนัง ทางภาคเหนือของกัมพูชา แล้วไหลผ่านจังหวัดสตึงแตรง จังหวัดกระแจะ จังหวัดกำปงจาม กรุงพนมเปญ และไหลเข้าเขตประเทศเวียดนามที่หมู่บ้านวินฮือ ไหลลงสู่ทะเลจีนใต้ มีความยาวทั้งหมด 4,909 กิโลเมตร เป็นความยาวในประเทศจีน 2,130 กิโลเมตร

แม่น้ำโขง
แม่น้ำโขงบริเวณสามเหลี่ยมทองคำ อำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย
บริเวณลุ่มน้ำของแม่น้ำโขง
ที่ตั้ง
ประเทศ	จีน  พม่า  ลาว  ไทย  กัมพูชา  เวียดนาม
ลักษณะทางกายภาพ
ต้นน้ำ	ลาไซ่ก้งหม่า (拉赛贡玛)
• ตำแหน่ง	เขากั๋วจงมู่ฉา (果宗木查) อำเภอจ๋าตัว จังหวัดปกครองตนเองชนชาติทิเบต ยฺวี่ชู่ มณฑลชิงไห่ ประเทศจีน
• พิกัด	33°42.5′N 94°41.7′E
• ระดับความสูง	5,224 เมตร (17,139 ฟุต)
ปากน้ำ	สามเหลี่ยมปากแม่น้ำโขง
• ตำแหน่ง	ประเทศเวียดนาม
• พิกัด	10.19°N 106.75°E / 10.19; 106.75
• ระดับความสูง	0 เมตร (0 ฟุต)
ความยาว	4,350 กิโลเมตร (2,700 ไมล์)
พื้นที่ลุ่มน้ำ	795,000 ตารางกิโลเมตร (307,000 ตารางไมล์)[1]
อัตราการไหล
• ตำแหน่ง	สามเหลี่ยมปากแม่น้ำโขง ทะเลจีนใต้
• เฉลี่ย	16,000 m3/s (570,000 cu ft/s)
• ต่ำสุด	1,400 m3/s (49,000 cu ft/s)
• สูงสุด	39,000 m3/s (1,400,000 cu ft/s)
ลุ่มน้ำ
ลำน้ำสาขา
• ซ้าย	ซแรป็อก, น้ำคาน, น้ำทา, น้ำอู
• ขวา	มูล, โตนเลสาบ, กก, รวก

ช่วงที่แม่น้ำไหลผ่านมีชื่อเรียกเป็นภาษาของไทลื้อ ซึ่งเป็นชนชาติที่อาศัยอยู่ริมแม่น้ำโขงอย่างหนาแน่นในดินแดนสิบสองปันนาว่า แม่น้ำของ คนจีนทั่วไปเรียกว่า แม่น้ำหลานชาง หรือ หลานชางเจียง (จีนตัวย่อ: 澜沧江; จีนตัวเต็ม: 瀾滄江; พินอิน: Láncāngjiāng) จากชื่อของอาณาจักรลาวล้านช้าง เมื่อไหลผ่านเข้าเขตประเทศพม่า และ ประเทศลาว เรียกว่า แม่น้ำของ รวมถึงคำเมืองล้านนาเรียก น้ำของ และภาษาว้าเรียก กรอง (Grong หรือ Groung) เช่นกัน ส่วนในภาษาไทยเรียกว่า แม่น้ำโขง ไหลผ่าน 6 ประเทศ คือ จีน พม่า ไทย ลาว กัมพูชา และเวียดนาม ก่อนออกสู่ทะเลจีนใต้ และเมื่อไหลผ่านเข้าเขตสิบสองปันนา ประเทศพม่า และประเทศลาว เรียกว่า แม่น้ำของ ในภาษาไทยเรียกว่า แม่น้ำโขง

ลักษณะสำคัญของแม่น้ำโขงคือ มีตลิ่งที่สูงชันมากทั้งสองฝั่ง ไหลเลี้ยวเลาะไปตามไหล่เขา กระแสน้ำจะไหลจากทางเหนือลงสู่ทางใต้ตลอดทั้งปี ระดับน้ำในฤดูฝนกับฤดูแล้งจะมีความแตกต่างกันอย่างมาก ความเร็วของกระแสน้ำขึ้นอยู่กับแต่ละฤดูกาล ดินในแม่น้ำโขงเป็นดินทราย มีเกาะแก่งน้อยใหญ่กว่าหนึ่งร้อยแห่งเรียงรายตลอดแม่น้ำ การที่แม่น้ำโขงไหลผ่านหลายประเทศเช่นเดียวกับแม่น้ำดานูบในยุโรป ทำให้บางคนเรียกว่าแม่น้ำนานาชาติ และทำให้ได้รับการขนานนามว่า แม่น้ำดานูบตะวันออก

นอกจากนี้ ในประเทศจีน แม่น้ำโขงยังเป็น 1 ในแม่น้ำ 3 สาย ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นแหล่งมรดกโลก ร่วมกับแม่น้ำแยงซีและแม่น้ำสาละวินในเขตพื้นที่มณฑลยูนนาน ภายใต้ชื่อ พื้นที่คุ้มครองแม่น้ำขนานสามสายแห่งยูนนาน พื้นที่ดังกล่าวนับได้ว่าเป็นสถานที่แห่งหนึ่งบนโลกที่มีความอุดมสมบูรณ์และความหลายหลายทางชีวภาพสูง

สัตว์น้ำขนาดใหญ่ที่มีความสำคัญและพบได้เฉพาะในแม่น้ำโขงได้แก่ ปลาบึก

แม่น้ำโขงกับความเชื่อพื้นบ้าน

คนไทย และคนลาวมีความเชื่อว่า พญานาคอาศัยอยู่ในแม่น้ำโขง ตำนานพญานาคที่เกี่ยวข้องกับแม่น้ำโขงก็เช่น ตำนานวังนาคินทร์คำชะโนด

นอกจากนี้ ทุกวันออกพรรษาจะมีประชาชนจำนวนมากไปเยือนริมฝั่งแม่น้ำโขงในประเทศไทย แถบอำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคาย เพื่อดูปรากฏการณ์บั้งไฟพญานาค ซึ่งสร้างรายได้ให้แก่จังหวัดเป็นอย่างมาก จังหวัดที่มีปรากฏการณ์บั้งไฟพญานาคที่มีประชาชนนิยมไปเฝ้าดูมากที่สุด คือ จังหวัดหนองคาย ซึ่งในช่วงระยะเวลาหลายปีที่ผ่านมา มีกลุ่มนักวิจัยจากหลายสถาบันได้ออกมาชี้ชัด หรือหาหลักฐานอธิบายปรากฏการณ์ดังกล่าว ว่าเกิดจากกลุ่มก๊าซธรรมชาติที่มีอยู่ในแม่น้ำโขง อาทิเช่น แก๊สมีเทน เป็นต้น แต่ก็ยังมิได้มีหลักฐานชี้ชัดเป็นที่แน่นอน ว่าเหตุการณ์ดังกล่าว เกิดจากการกระทำของพญานาค หรือ เกิดจากการกระทำของธรรมชาติ

แหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญสำหรับการชมภูมิทัศน์ของลำน้ำโขงที่มีชื่อเสียงได้แก่ บริเวณสามเหลี่ยมทองคำ ตอนบนของจังหวัดเชียงราย ซึ่งเป็นบริเวณที่เป็นรอยต่อระหว่างพรมแดน 3 ประเทศ ได้แก่ ไทย ลาว และพม่า

ลำน้ำสาขา

ลำน้ำสาขาซึ่งไหลลงแม่น้ำโขงทั้งทางตรงและทางอ้อม แบ่งตามระบบลุ่มน้ำประธาน ประกอบด้วย

ลุ่มน้ำสาขาแม่น้ำโขง แม่น้ำรวก แม่น้ำสาย น้ำแม่จัน น้ำแม่อิง แม่น้ำเหือง แม่น้ำเลย แม่น้ำห้วยหลวง แม่น้ำสงคราม ลำนํ้าอูน ลำน้ำเมา ลำน้ำยาม แม่น้ำเค็ม ห้วยบางทราย ห้วยละห้า ลุ่มน้ำกก น้ำแม่กก น้ำแม่ฝาง น้ำแม่ลาว ลุ่มน้ำชี แม่น้ำชี ลำน้ำพอง ลำน้ำพรม ลำน้ำเซิน ลำปาว ลำน้ำยัง

ลุ่มน้ำมูล แม่น้ำมูล ลำตะคอง ลำเชิงไกร ลำพระเพลิง ลำแซะ ลำจักราช ลำปลายมาศ ลำนางรอง ลำชี ห้วยสำราญ ห้วยทับทัน ห้วยขยุง ลำโดมใหญ่ ลำโดมน้อย ลำพังชู ลำเสียวใหญ่ ลำเสียวน้อย ลำเซบก ลำเซบาย ห้วยเสนง ห้วยตุงลุง ลุ่มน้ำโตนเลสาบ ทะเลสาบเขมรและแม่น้ำโตนเลสาบ แม่น้ำเสียมราฐ ลุ่มน้ำโตนเลสาบในประเทศไทย [3] ห้วยลำสะโตน ห้วยตะเคียน ห้วยนางาม ห้วยพรมโหด คลองน้ำใส คลองโป่งน้ำร้อน

สะพานข้ามแม่น้ำโขง

ทิวทัศน์แม่น้ำโขงก่อนพระอาทิตย์ตก

ภายในประเทศจีน

• สะพาน Lan Cang และ Lushi
• สะพาน S323

พรมแดนระหว่างจีน-ลาว

• สะพานมิตรภาพลาว-จีน (โครงการ)

พรมแดนระหว่างพม่า-ลาว

• สะพานมิตรภาพพม่า-ลาว

พรมแดนระหว่างไทย-ลาว

• สะพานมิตรภาพไทย–ลาว 1 (หนองคาย–เวียงจันทน์)
• สะพานมิตรภาพไทย–ลาว 2 (มุกดาหาร–สะหวันนะเขต)
• สะพานมิตรภาพไทย–ลาว 3 (นครพนม–คำม่วน)
• สะพานมิตรภาพไทย–ลาว 4 (เชียงของ–ห้วยทราย)
• สะพานมิตรภาพไทย–ลาว 5 (บึงกาฬ–บอลิคำไซ) (โครงการ)
• สะพานมิตรภาพไทย–ลาว 6 (นาตาล–ละคอนเพ็ง) (โครงการ)
• สะพานมิตรภาพไทย–ลาว 7 (เลย–แขวงเวียงจันทน์) (โครงการ)
• สะพานมิตรภาพไทย–ลาว 8 (อุบลราชธานี–จำปาศักดิ์) (โครงการ)

ภายในประเทศลาว

• สะพานไชยบุรี-หลวงพระบาง
• สะพานมิตรภาพลาว-ญี่ปุ่น (สะพานปากเซ)
• สะพานเมืองของ
• สะพานอุดมไซ
• สะพานมิตรภาพลาว-เวียดนาม 2 (โครงการ)

ภายในประเทศกัมพูชา

• สะพาน Prek Tamak
• สะพานคิซุนะ
• สะพาน Takhmao
• สะพาน Prek Kdam
• สพานสึบาสา

พรมแดนระหว่างกัมพูชา-ลาว

• สะพานมิตรภาพลาว-กัมพูชา (โครงการ)

ภายในประเทศเวียดนาม

• สะพานเกิ่นเทอ (ข้ามแม่น้ำบาสัก - แม่น้ำสาขาของแม่น้ำโขง)
• สะพาน Mỹ Thuận
• สะพาน Rạch Miễu

เขื่อนกั้นแม่น้ำโขง

ภายในประเทศจีน

• เขื่อนม่านวาน
• เขื่อนดาเชาชาน
• เขื่อนเซียววาน
• เขื่อนจิงฮอง
• เขื่อนอู่น่งหลง
• เขื่อนนัวซาดู
• เขื่อนกองกัวเคียว
• เขื่อนลิตี้ (กำลังก่อสร้าง)
• เขื่อนเหมียวอวี (กำลังก่อสร้าง)
• เขื่อนหวงเติ้ง (กำลังก่อสร้าง)
• เขื่อนต้าฮัวเคียว (กำลังก่อสร้าง)

พรมแดนระหว่างไทย-ลาว

• เขื่อนปากชม (โครงการ)
• เขื่อนบ้านกุ่ม (โครงการ)

ภายในประเทศลาว

• เขื่อนไซยะบุรี
• เขื่อนดอนสะโฮง (กำลังก่อสร้าง)

ภายในประเทศกัมพูชา

• เขื่อนสตึงเตรง (โครงการ)
• เขื่อนสมโบร์ (โครงการ)

ความสัมพันธ์ทางสื่อสารมวลชนกับชีวิตชาวแม่น้ำโขง

Mekong Community TV (MCTV)

เป็นการเสนอข่าวสารและข้อมูลต่างๆของกลุ่มประเทศลุ่มแม่น้ำโขง ออกอากาศในข่าวภาคค่ำทาง สถานีโทรทัศน์ไอทีวี และ สถานีโทรทัศน์ทีไอทีวี ในประเทศไทย ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2548 ถึง พ.ศ. 2551 โดยได้ร่วมมือกับสถานีโทรทัศน์แต่ละประเทศบนลุ่มน้ำโขง 5 ประเทศ ตัวแทนประเทศละ 1 สถานี มีดังต่อไปนี้ (ไม่มีตัวแทนจากประเทศพม่า)

• สถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศเวียดนาม (วีทีวี) - ประเทศเวียดนาม
• สถานีวิทยุโทรทัศน์กลางแห่งประเทศจีน (ซีซีทีวี) - ประเทศจีน
• สถานีโทรภาพแห่งชาติลาว (สทล.- แอลเอ็นทีวี) - ประเทศลาว
• สถานีโทรทัศน์กองยุทธพลเขมรภูมินทร์ (ช่อง 5) - ประเทศกัมพูชา
• สถานีโทรทัศน์ไอทีวี และ สถานีโทรทัศน์ทีไอทีวี - ประเทศไทย

รายการแม่น้ำโขง มหานทีแห่งชีวิต

รายการแม่น้ำโขง มหานทีแห่งชีวิต ถือว่าเป็นรายการประเภทสารคดีที่เล่าถึงชีวิตของคนบนผืนแผ่นดินลุ่มน้ำโขง ทั้ง ประเทศ ซึ่งร่วมมือสร้างสารคดี เป็นเวลายาวนานถึง 6 ปี ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2545 ถึง พ.ศ. 2551 จำนวนการออกอากาศมีทั้งสิ้น 20 ตอน โดยในประเทศไทย ออกอากาศในปี พ.ศ. 2551 รายการนี้ ถือว่าเป็นความร่วมมือกันระหว่าง สถานีโทรทัศน์แต่ละประเทศบนลุ่มน้ำโขง 6 ประเทศ ตัวแทนประเทศละ 1 สถานี มีดังต่อไปนี้

• สถานีโทรทัศน์โมเดิร์นไนน์ทีวี (บมจ.อสมท) - ประเทศไทย
• สถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งชาติเมียนมา (MRTV) - ประเทศพม่า
• สถานีโทรภาพแห่งชาติลาว (สทล.- LNTV) - ประเทศลาว
• สถานีโทรทัศน์แห่งประเทศกัมพูชา (ททก.-TVK) - ประเทศกัมพูชา
• สถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศเวียดนาม (วีทีวี) - ประเทศเวียดนาม
• สถานีวิทยุโทรทัศน์กลางแห่งประเทศจีน (ซีซีทีวี) - ประเทศจีน

แม่น้ำโขงกับสถานการณ์สิ่งแวดล้อม

ความหลากหลายของสิ่งมีชีวิต

ดูที่บทความ ปลาที่พบในลุ่มแม่น้ำโขง

องค์กรแม่น้ำโขง

• คณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง (Mekong River Commission : MRC)
• ความร่วมมือแม่โขง-ล้านช้าง (Mekong-Lancang Cooperation : MLC)
• หุ้นส่วนลุ่มน้ำโขง-สหรัฐฯ (Mekong-U.S. Partnership : MUSP)