โสดาบัน

โสดาบัน (บาลี: Sotāpanna, โสตาปนฺน; สันสกฤต: Srotāpanna, โสฺรตาปนฺน) แปลว่า ผู้แรกถึงกระแสธรรม (แห่งพระนิพพาน) ถือเป็นอริยบุคคลระดับแรกใน 4 ระดับ คือ โสดาบัน สกทาคามี อนาคามี อรหันต์^[1]

โสดาบัน (ถ้าเเบ่งตามอินทรีย์) มี 3 ประเภท คือ

• สัทธานุสารี จากจักขุสูตรในโอกกันตสังยุตต์ (สังยุตตนิกาย) กล่าวถึงว่า ผู้ยิ่งด้วยสัทธินทรีย์ คือ คนที่เชื่อมั่นไม่หวั่นไหวในขันธ์ 5 ว่า ไม่เที่ยง
  • สัทธานุสารี เป็นขั้นโสดาปัตติมรรค
  • อนาคต จะเป็นขั้นโสดาปัตติผล-อรหัตตมรรค ในชื่อว่า "สัทธาวิมุตต์"
  • ถ้าได้อรหัตตผล จะมีชื่อว่า "ปัญญาวิมุตต์"
• ธัมมานุสารี จากจักขุสูตรในโอกกันตสังยุตต์ (สังยุตตนิกาย) กล่าวถึงว่า ผู้ยิ่งด้วยปัญญินทรีย์ คือ คนที่ขบคิดพินิจด้วยปัญญาในขันธ์ 5 นั่นเเหละว่า ไม่เที่ยง (อย่างไร)
  • ธัมมานุสารี เป็นขั้นโสดาปัตติมรรค
  • อนาคต จะเป็นขั้นโสดาปัตติผล - อรหัตตมรรค ในชื่อว่า "ทิฏฐิปัตต์"
  • ถ้าได้อรหัตตผล จะมีชื่อว่า "ปัญญาวิมุตต์"
• กายสักขี คือ คนที่เคยได้ฌานขั้นใดขั้นหนึ่งมาเเล้ว ต่อมาได้บรรลุเป็นโสดาบัน
  • กายสักขี ผู้ยิ่งด้วยสมาธินทรีย์ เป็นขั้นโสดาปัตติผล-อรหัตตมรรค
  • อนาคต ถ้าได้อรหัตตผล จะมีชื่อว่า "อุภโตภาควิมุตต์" (หรือ ฉฬภิญญ์)
  • #แนวทางโสดาบัน (สำหรับคนทั่วไป) โสดาบันด้วยความจริง มีเหตุมีผลจริง
  • #แนวทางโสดาบันทางจิต ด้วยวิชาวาจาสิทธิ์ (สำหรับพระสงฆ์)
  • #ยึดมั่นถือมั่น
  • #สัจจะวาจา
  • #รู้แจ้งเห็นจริง
  • #รอบรู้
  • #แตกฉาน
  • #เชี่ยวชาญ
  • #ดับขันต์
  • #นิพพาน
  • #ยึดมั่นถือมั่น คือ ศีล5 หลักในการตั้งสติ (ระวังตนเองไม่ให้ผิดศีล) #รู้สติ
  • #สัจจะวาจา คือ พูดจริง ทำจริง เอากตัญญูตั้ง พูดจริง ทำจริง กตัญญูจริง สัจจะวาจาทำให้ #รู้ที่ตั้ง แนวทางการใช้สัจจะ วาจา คือ คิดจริง ทำจริง รู้ สึกจริง พูดจริง               แตกฉาน
  • #สัจจะ-การกระทำ-ความนึกคิด-ตน-คน-ชาติ-โลก
  • #วาจา-คำพูด-ความรู้สึก-จิต-เงา-ภพ-พระอาทิตย์
  • #รู้แจ้งเห็นจริง คือปัญญา
  • รู้แจ้ง=พระอาทิตย์-โลก  เห็นจริง=คน-เงา พระอาทิตย์-#ภพ
  • โลก-#ชาติ
  • คน-#ตน
  • เงา-#จิต
  • #รอบรู้ คือ ประสบการณ์ รอบรู้ ก่อนแตกฉาน มีแขนงดังนี้
  • รอบรู้สรรพสิ่ง
  • รอบรู้ปฐพี
  • รอบรู้โลกา
  • รอบรู้จักรวาล
  • #แตกฉาน คือ สติ ปัญญา แตกฉานความจริงของโลกจนหมดความค้างคาในจิตใจ (จริงดั่งตาเห็น เคยเห็น สัมผัสได้ รู้สึก/ด้จริงบนโลกใบนี้)
  • #เชี่ยวชาญ คือ วิชาและอาคม รากฐาน รู้สติรู้ที่ตั้ง
  • #รู้สติ-ฉับใว-แคล่วคล่อง-หนักแน่น-กล้าหาญ
  • #รู้ที่ตั้ง-แม่นยำ-ว่องไว-เฉียบคม-อดทน
  • #ดับขันต์ คือ ดับไปอย่างอดทน อดกลั้น
  • #นิพพาน คือ นานๆ เกิดอยในภพได้นานเพราะผลบุญ
  • #โสดาบันทางจิต
  • #พระศรีอริยเมตไตร์

การละสังโยชน์

โสดาบัน ละสังโยชน์เบื้องต่ำ 3 ประการคือ

1. สักกายทิฏฐิ (กา-ยะ-) คือ ความเห็นว่าเป็นตัวของตน ความเห็นเป็นเหตุถือตัวตนเป็นอัตตาทิฎฐิ เช่น เห็นรูปเป็นตน เห็นเวทนาเป็นตน
2. วิจิกิจฉา (กิด-) คือ ความสงสัยในพระรัตนตรัย และในกุศลธรรมทั้งหลาย
3. สีลัพพตปรามาส (ลับ-พะ-ตะ-ปะ-รา-มาด) คือ ความยึดมั่นในข้อปฏิบัติอย่างเคร่งครัด ที่เข้าใจว่าเป็นข้อปฏิบัติที่บริสุทธิ์หลุดพ้น เป็นมิจฉาทิฏฐิ เช่น การประพฤติวัตรอย่างโค การนอนบนหนามของพวกโยคี เป็นต้น

การบรรลุมรรคผลเป็นพระอริยบุคคลมิได้จำกัดอยู่เฉพาะเพศบรรพชิต (นักบวช) เท่านั้น แม้แต่คฤหัสถ์ก็สามารถบรรลุเป็นอริยบุคคลได้ ผู้บรรลุโสดาบันที่มีชื่อเสียงก็มีจำนวนมาก ได้แก่ นางวิสาขามหาอุบาสิกา อนาถบิณฑิกเศรษฐี พระเจ้าพิมพิสาร เป็นต้น

ประเภท

โสดาบัน แบ่งเป็น 3 ประเภท ดังนี้^[1]

1. เอกพีชี (เอ-กะ-) ผู้มีพืชคืออัตตภาพอันเดียว ก็จะบรรลุเป็นอรหันต์
2. โกลังโกละ ผู้ไปจากสกุลสู่สกุล คือจะมาเกิดอีกเพียง 2-3 ชาติเท่านั้น แล้วจะได้สำเร็จเป็นอรหันต์
3. สัตตักขัตตุงปรมะ (ปะ-ระ-) ผู้มีเจ็ดครั้งเป็นอย่างยิ่ง คือจะต้องเวียนว่ายตายเกิดในสังสารวัฏอีกไม่เกิน 7 ชาติ ก็จะได้บรรลุธรรมเป็นอรหันต์ ไม่ต้องเวียนว่ายตายเกิดอีกต่อไป

การที่โสดาบันแบ่งเป็น 3 ประเภท ดังที่เพราะว่าอินทรีย์ 5 ได้แก่ ศรัทธา วิริยะ สมาธิ สติ และปัญญา แก่กล้าแตกต่างกัน ผู้ที่อินทรีย์ 5 ถึงความแก่รอบสม่ำเสมอ ก็สามารถบรรลุผลได้อย่างรวดเร็ว โสดาบันประเภทนี้เอกพีชีโสดาบัน

ตัวอย่างบุคคลผู้บรรลุโสดาปัตติผลในพุทธกาล

1. นางวิสาขา
2. อนาถบิณฑิกเศรษฐี
3. นางสิริมา
4. พระนางสามาวดี
5. พระเจ้าพิมพิสาร