คอล ฟ็อน ลินเนีย

คอล ฟ็อน ลินเนีย (สวีเดน: Carl von Linné,^[1] ออกเสียง: [ˈkɑːɭ fɔn lɪˈneː] ^ⓘ) หรือมักเป็นที่รู้จักในชื่อ การอลุส ลินไนอุส (ละติน: Carolus Linnaeus) หรือบ้างก็เรียก คาร์ล ลินเนียส (อังกฤษ: Carl Linnaeus; 23 พฤษภาคม^{[note 1]} ค.ศ. 1707 – 10 มกราคม ค.ศ. 1778) เป็นนักพฤกษศาสตร์ชาวสวีเดน ผู้ริเริ่มการจัดแบ่งสิ่งมีชีวิตออกเป็นหมวดหมู่ และการประยุกต์ใช้ระบบการเรียกชื่อสิ่งมีชีวิตแบบทวินาม ซึ่งมีประโยชน์ในการศึกษาชีววิทยาต่อมาจวบจนปัจจุบัน และเป็นที่รู้จักในฉายา "บิดาอนุกรมวิธานสมัยใหม่"^[2]

คอล ฟ็อน ลินเนีย
คอล ฟ็อน ลินเนีย, อเล็กซานเดอร์ รอสลิน, ค.ศ. 1775 (สีน้ำมันบนผ้าใบ, ปราสาทกริปส์ฮอล์ม)
เกิด	23 พฤษภาคม ค.ศ. 1707(1707-05-23)[note 1] Råshult, Stenbrohult parish (ปัจจุบันอยู่ในเทศบาลแอล์มฮุลต์), ประเทศสวีเดน
เสียชีวิต	10 มกราคม ค.ศ. 1778(1778-01-10) (70 ปี) Hammarby (ที่ดิน), Danmark parish (นอกอุปซอลา), ประเทศสวีเดน
สุสาน	อาสนวิหารอุปซอลา 59°51′29″N 17°38′00″E
สัญชาติ	สวีเดน
ศิษย์เก่า	มหาวิทยาลัยลุนด์ มหาวิทยาลัยอุปซอลา มหาวิทยาลัย Harderwijk
มีชื่อเสียงจาก	การตั้งชื่อทวินาม การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ อนุกรมวิธาน
คู่สมรส	Sara Elisabeth Moraea (สมรส 1739)
บุตร	7
อาชีพทางวิทยาศาสตร์
สาขา	พฤกษศาสตร์ ชีววิทยา สัตววิทยา
สถาบันที่ทำงาน	มหาวิทยาลัยอุปซอลา
วิทยานิพนธ์	Dissertatio medica inauguralis in qua exhibetur hypothesis nova de febrium intermittentium causa (1735)
ลูกศิษย์ที่มีชื่อเสียง	ปีเตอร์ อัสกานิอุส
ชื่อย่อที่ใช้ทางพฤกษศาสตร์	L.
ชื่อย่อที่ใช้ทางสัตววิทยา	Linn.
ลายมือชื่อ

อนึ่ง ชื่อวิทยาศาสตร์ของสิ่งมีชีวิตที่จัดจำแนกโดยเขา จะลงท้ายด้วย L. หรือ Linn. (พืช) หรือ Linnaeus (สัตว์) เพื่อเป็นการให้เกียรติ นอกจากนี้ประเทศสวีเดน ยังใช้ชื่อของเขาเป็นชื่อ มหาวิทยาลัยลินเนียส เพื่อเป็นการให้เกียรติอีกด้วย

ชีวิตวัยเยาว์และการศึกษา

คอล ลินเนีย เกิดที่หมู่บ้านรอชัลต์ ในจังหวัดสมอลันด์ ซึ่งตั้งอยู่ทางตอนใต้ของประเทศสวีเดน เมื่อวัยเยาว์ เขาถูกสอนให้ดำเนินรอยตามพ่อ คือเป็นครูสอนศาสนา แต่เขาก็ไม่สนใจเท่าใดนัก ต่อมาเมื่อเจริญวัยขึ้น ได้ไปศึกษายังมหาวิทยาลัยลุนด์ เขาได้จัดทำสวนพฤกษศาสตร์ แต่ก็มีอุปสรรค จนเขาต้องไปศึกษายังมหาวิทยาลัยอุปซอลา

ในตอนแรกก็ลำบากทางการเงินมาก แต่ต่อมาก็ตั้งตัวได้ โดยการอุปการะของโอลอฟ เซลเซียส (Olof Celsius) ต่อมา ลินเนียได้อ่านหนังสือชื่อ Sermo de Structura Florum ของเซบาสเตียง แวยองต์ (Sébastien Vaillant) นักพฤกษศาสตร์ชาวฝรั่งเศส จนได้ความคิดเกี่ยวกับการจำแนกเพศของพืช ในปี พ.ศ. 2272 เขาได้เขียนบทความในเรื่องนี้ จึงถูกทาบทามให้เป็นอาจารย์วิชาพฤกษศาสตร์ในมหาวิทยาลัยอุปซอลา

ภาพวาดของคอล ฟ็อน ลินเนีย ในชุดชาวแลปป์ วาดโดยมาร์ติน ฮอฟแมน

ชีวิตการงาน

ต่อมา ลินเนียได้รับทุนให้ไปทำการวิจัยยังแลปแลนด์ ทางตอนเหนือสุดของประเทศ และต่อมาก็ได้เดินทางไปเนเธอร์แลนด์เมื่อปี พ.ศ. 2278 เพื่อศึกษาวิชาการแพทย์ ปีต่อมา เขาเดินทางไปที่มหาวิทยาลัยออกซฟอร์ด ต่อมาเขาได้กลับไปอัมสเตอร์ดัม แล้วทำงานเกี่ยวกับอนุกรมวิธานต่อจนสำเร็จ เขาเดินทางต่อไปอีกหลายที่ จนกระทั่งกลับมายังกรุงสต็อกโฮล์ม ประเทศสวีเดน

ในปี พ.ศ. 2282 เขาได้เป็นผู้ร่วมก่อตั้งราชวิทยาลัยวิทยาศาสตร์แห่งสวีเดน (Royal Swedish Academy of Sciences) สองปีต่อมาเขาได้เป็นอาจารย์วิชาแพทยศาสตร์ที่มหาวิทยาลัยอุปซอลา แต่ต่อมาก็เปลี่ยนไปสอนวิชาพฤกษศาสตร์ ระหว่างที่สอนวิชาพฤกษศาสตร์ เขาได้เป็นผู้นำการสำรวจเพื่อจำแนกพันธุ์พืชและสัตว์นานาชนิดในสวีเดนนับครั้งไม่ถ้วน ขณะที่ว่างจากการเดินทาง เขาก็ทำงานเกี่ยวกับการจำแนกพืชและสัตว์ออกเป็นกลุ่ม ๆ ผลงานเกี่ยวกับการจำแนกสิ่งมีชีวิตของลินเนียได้เป็นที่รู้จักกันไปทั่วโลก

ต่อมา พระเจ้าอะดอล์ฟ เฟรเดอริก (Adolf Frederick of Sweden) กษัตริย์สวีเดนในสมัยนั้น ทรงแต่งตั้งบรรดาศักดิ์ให้แก่ลินเนีย เมื่อปี พ.ศ. 2300 นับแต่นั้นเขาจึงมีชื่อเป็น คอล ฟ็อน ลินเนีย

ชีวิตครอบครัว

ลินเนียสมรสกับซาร่า เอลิซาเบ็ท โมเรีย มีบุตรด้วยกัน 7 คน แต่มีเพียง 5 คน ที่รอดจนเป็นผู้ใหญ่ หนึ่งในนั้นได้แก่ คอล ฟ็อน ลินเนียผู้ลูก เมื่อลินเนียผู้พ่อถึงแก่กรรม ลินเนียผู้ลูกก็สืบทอดตำแหน่งศาสตราจารย์ของพ่อ ทว่าอยู่ได้เพียงห้าปี ลินเนียผู้ลูกก็ถึงแก่กรรม งานของลินเนียผู้ลูก มักจะอ้างถึงโดยใช้คำว่า filius

ชีวิตบั้นปลาย

ในช่วงปลายของชีวิต สุขภาพของลินเนียเริ่มอ่อนแอลง เขาป่วยเป็นโรคเกาต์ ปวดฟันและเริ่มมีอาการหนักมากเมื่อปี พ.ศ. 2317 และ อีก 4 ปีต่อมา เขาก็ถึงแก่กรรมขณะกำลังทำพิธีในโบสถ์เมืองอุปซอลา รวมอายุได้ 71 ปีเศษ ทั้งนี้ ร่างของเขาก็ถูกฝังอยู่ ณ โบสถ์แห่งนั้น พร้อมกับร่างของบุตรชาย

คอล ฟ็อน ลินเนียมีชีวิตอยู่ในระหว่างปลายรัชสมัยของสมเด็จพระเจ้าเสือและปลายรัชสมัยของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี

ผลงานหนังสือ

หนังสือชื่อ Systema Naturae พิมพ์ครั้งแรกในปี พ.ศ. 2278 ซึ่งมีความหนาเพียง 11 หน้าเท่านั้น แต่ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 10 ซึ่งพิมพ์เมื่อปี พ.ศ. 2301 ได้จำแนกสัตว์ได้ถึง 4,400 สปีชีส์ และพืชอีก 7,700 สปีชีส์ ถึงแม้ว่าชื่อวิทยาศาสตร์ที่ใช้ในสมัยนั้นจะดูเยิ่นเย้อยืดยาว เช่น"Physalis annua ramosissima, ramis angulosis glabris, foliis dentato-serratis" แต่ในหนังสือของลินเนีย ชื่อเหล่านี้ได้ถูกจัดให้เป็นชื่อทวินาม ซึ่งเป็นระบบที่ลินเนียเองไม่ได้ตั้งขึ้น แต่ถูกคิดค้นโดยสองพี่น้องตระกูลเบาฮีน (คัสพาร์ เบาฮีน และโยฮัน เบาฮีน นักพฤกษศาสตร์ชาวสวิส

ผลงานโดยลินเนีย

บทความหลัก: บรรณานุกรมของคอล ฟ็อน ลินเนีย

• Linnaeus, Carolus (1735). Systema naturae, sive regna tria naturae systematice proposita per classes, ordines, genera, & species. Leiden: Haak. pp. 1–12.
• Linnaeus, Carolus; Hendrik Engel; Maria Sara Johanna Engel-Ledeboer (1964) [1735]. Systema Naturae (facsimile of the 1st ed.). Nieuwkoop, Netherlands: B. de Graaf. OCLC 460298195.
• Linnaeus, Carl (1755) [1751]. Philosophia botanica: in qua explicantur fundamenta botanica cum definitionibus partium, exemplis terminorum, observationibus rariorum, adiectis figuris aeneis. originally published simultaneously by R. Kiesewetter (Stockholm) and Z. Chatelain (Amsterdam). Vienna: Joannis Thomae Trattner. สืบค้นเมื่อ 13 December 2015.
• Linnaeus, Carl (1753). Species Plantarum: exhibentes plantas rite cognitas, ad genera relatas, cum differentiis specificis, nominibus trivialibus, synonymis selectis, locis natalibus, secundum systema sexuale digestas. Stockholm: Impensis Laurentii Salvii. see also Species Plantarum
• Linnaeus, Carolus (1758). Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Vol. 1 (10th ed.). Stockholm: Laurentius Salvius. pp. [1–4], 1–824.
• Linné, Carl von (1774). Murray, Johann Andreas (บ.ก.). Systema vegetabilium (13th edition of Systema Naturae) (2 vols.). Göttingen: Typis et impensis Jo. Christ. Dieterich. สืบค้นเมื่อ 24 February 2015.
  • Linné, Carl von (1785) [1774]. Systema vegetabilium (13th edition of Systema Naturae) [A System of Vegetables 2 vols. 1783–1785]. Lichfield: Lichfield Botanical Society. สืบค้นเมื่อ 24 February 2015.
• Linnaeus, Carolus (1771). Mantissa plantarum altera generum editionis VI et specierum editionis II. Stockholm: Laurentius Salvius. pp. [1–7], 144–588. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 30 September 2011. สืบค้นเมื่อ 19 August 2010.
• Linnaeus, Carl (1792). Giseke, Paul Dietrich (บ.ก.). Praelectiones in ordines naturales plantarum. Hamburg: Benj. Gottl. Hoffmanni.