โคลชิซีน

โคลชิซีน (Colchicine) เป็นสารกลุ่มอัลคาลอยด์ พบมากในดองดึง ในทางการแพทย์นำมาใช้รักษาโรคเกาต์ ไขข้ออักเสบ ส่วนในทางด้านพันธุศาสตร์และการปรับปรุงพันธุ์พืช นำมาใช้ในการเพิ่มชุดโครโมโซมของพืชเพราะมีฤทธิ์ยับยั้งการสร้างเส้นใยสปินเดิลระหว่างการแบ่งนิวเคลียส ทำให้โครโมโซมไม่แยกตัว^[1]

โคลชิซีน

ข้อมูลทางคลินิก
ระดับความเสี่ยงต่อทารกในครรภ์	X
ช่องทางการรับยา	ยาเม็ดชนิดรับประทาน
รหัส ATC	M04AC01 (WHO)
กฏหมาย
สถานะตามกฏหมาย	RX/POM
ข้อมูลเภสัชจลนศาสตร์
ครึ่งชีวิตทางชีวภาพ	9.3–10.6 ชั่วโมง
การขับออก	ส่วนหลักในอุจจาระ, ปัสสาวะ 10–20%
ตัวบ่งชี้
ชื่อตามระบบ IUPAC N-​[(7S)-​1,​2,​3,​10-​tetramethoxy-​9-​oxo-​5,​6,​7,​9-​tetrahydrobenzo​[a]​heptalen-​7-​yl]​acetamide
เลขทะเบียน CAS	64-86-8
PubChem CID	6167
ChemSpider	5933
ECHA InfoCard	100.000.544
ข้อมูลทางกายภาพและเคมี
สูตร	C22H25NO6
มวลต่อโมล	399.437 g·mol−1
สารานุกรมเภสัชกรรม

การสังเคราะห์

การสังเคราะห์โคลชิซีนเกี่ยวข้องกับกรดอะมิโนฟีนิลอะลานีนและไทโรซีน การให้ tyrosine-2-C¹⁴ ที่ติดฉลากด้วยสารกัมมันตภาพรังสี แก่ Colchicum autumnale จะพบสารกัมมันตภาพรังสีในโครงสร้างที่เป็นวงของโคลชิซีน การให้ฟีนิลอะลานีนที่ติดฉลากด้วยสารกัมมันตภาพรังสีแก่ Colchicum byzantinum จะพบสารกัมมันตภาพรังสีในโคลชิซีนเช่นกัน^[2] อย่างไรก็ตาม วงโทรโปโลนของโคลชิซีนมาจากการแผ่ขยายของวงไทโรซีน

การศึกษาทางด้านกัมมันตภาพรังสีต่อมาในต้น Colchicum autumnale แสดงให้เห็นว่า โคลชิซีนสร้างมาจาก (S)-Autumnalineวิถีการสังเคราะห์เกิดขึ้นด้วยปฏิกิริยา para-para phenolic coupling reaction ที่มีเมตาบอไลท์เป็น isoandrocymbine ซึ่งจะเปลี่ยนต่อไปด้วย O-methylation ได้เป็นS-Adenosylmethionine (SAM) ขั้นตอนออกซิเดชันสองขั้นตอนตามมาด้วยการแยกวง cyclopropane ทำให้ได้วงโทรโปโลน จากนั้นเกิด oxidative demethylation ทำให้ได้ deacetylcolchicine โมเลกุลของ colchicine เกิดขึ้นหลังจากการเติม acetyl-Coenzyme A ได้เป็น deacetylcolchicine^[3][4]

การใช้งานทางเภสัชวิทยา

กลไกการออกฤทธิ์

โคลชิซีนยับยั้งการเกิดโพลีเมอร์ของไมโครทูบูล โดยเข้าไปจับกับทูบูลิน ทำให้ไม่เกิดไมโครทูบูล ทำให้สารนี้เป็นพิษต่อกระบวนการแบ่งเซลล์ โดยยับยั้งการทำงานของเส้นใยสปินเดิล^[5] ทำให้นำมาใช้งานทางด้านการศึกษาพันธุศาสตร์ของเซลล์ เช่น การศึกษาคาริโอไทป์

การใช้เป็นยา

โคลชิซีนสามารถยับยั้งการเคลื่อนที่และการทำงานของนิวโตรฟิล จึงยับยั้งการอักเสบได้ จึงใช้เป็นยาแก้อักเสบสำหรับการรักษา Behçet's disease ในระยะยาว^[6] ใช้รักษา constipation-predominant irritable bowel syndrome ในผู้หญิง^[7] และใช้รักษา persistent aphthous stomatitis (canker sores)^[8]

ความเป็นพิษ

ความเป็นพิษของโคลชิซีนเทียบได้กับความเป็นพิษของสารหนู อาการเกิดขึ้นภายใน 2–5 ชั่วโมงหลังจากที่ยาในปริมาณที่เป็นพิษถูกย่อย มีรอยไหม้ที่ปากและคอหอย อาเจียน ระคายเคือง เป็นไข้ อาการปวดและไตวาย การทำงานที่ผิดปกติของอวัยวะหลายระบบ เกิดขึ้นภายใน 24–72 ชั่วโมง จนทำให้ถึงแก่ชีวิตได้ ยังไม่มียาต้านฤทธิ์โคลชิซีนโดยตรง แต่มีการรักษาหลายวิธีที่ได้ผล^[9]

โคลชิซีนมีความเป็นพิษสูง โดยระดับความเป็นพิษสามารถเทียบได้กับสารหนู อาการของพิษมักเริ่มภายใน 2–5 ชั่วโมงหลังรับประทานยาในขนาดที่เป็นพิษ โดยผู้ป่วยอาจมีอาการแสบร้อนที่ปากและคอหอย คลื่นไส้ อาเจียน ระคายเคือง เยื่อบุทางเดินอาหารอักเสบ ไข้ ปวดท้อง และอาจเกิดไตวายเฉียบพลัน ในกรณีรุนแรงอาจเกิดภาวะล้มเหลวของอวัยวะหลายระบบภายใน 24–72 ชั่วโมง และอาจนำไปสู่การเสียชีวิตได้ แม้ปัจจุบันยังไม่มียาต้านพิษโคลชิซีนโดยเฉพาะ แต่สามารถให้การรักษาประคับประคองและการรักษาเฉพาะทางบางวิธีที่อาจช่วยเพิ่มโอกาสรอดชีวิตได้ [1]

การใช้งานทางพฤกษศาสตร์

การเคลื่อนที่ของโครโมโซมระหว่างการแบ่งเซลล์ถูกควบคุมด้วยไมโครทูบูล ดังนั้น โคลชิซีนจึงเป็นสารที่ใช้เพิ่มชุดโครโมโซมในพืช การให้โคลชิซีนในพืช ทำได้ทั้งนำสารในรูปครีมป้ายที่ยอดพืช หรือแช่เมล็ด^[10]