Kari

Ang kari^[1] o curry ay pagkaing may sarsa na tinimplahan ng mga espesya, pangunahing nauugnay sa lutuing Timog Asyano.^[2][3] Sa timog Indiya, maaaring idagdag ang mga dahon mula sa murraya koenigii (curry tree).^[4][5][6]

Kari

Mga karing Indiyano
Lugar	Subkontinenteng Indiyano
Rehiyon o bansa	Buong mundo
Pangunahing Sangkap	Karne o gulay, langis o ghee, mga espesya
Mga midyang may kaugynayan sa Media: Kari sa Wikimedia Commons

May maraming uri ang kari. Nakadepende sa kultural na tradisyon ng rehiyon at mga personal na kagustuhan ang espesyang ginagamit sa bawat putahe sa tradisyonal na lutuin. May mga pangalan ang mga ganitong ulam na tumutukoy sa mga ginagamit na sangkap, espesya, at paraan ng pagluluto.^[7] Sa labas ng subkontinenteng Indiyano, ang kari ay ulam mula sa Timog-silangang Asya na gumagamit ng gata o minasang espesya, na sinasabayan ng kanin.^[8] Maaaring maglaman ang mga kari ng isda, karne, poltri, o lamang-dagat, mag-isa man o may kasabay na gulay. May mga pambehetaryano rin. Niluluto ang mga tuyong kari sa kaunting likido na pinapasingaw, na maiwanang nakabalot ang mga ibang sangkap sa tinimplang espesya. Naglalaman naman ang mga basang kari ng makabuluhang halaga ng sarsa na gawa sa sabaw, krema ng niyog o gata, kremang gatasin o yogurt, o pinurée na legumbre, dinurog at ginisang sibuyas, o pinurée na kamatis.

Etimolohiya

Nagmula ang salitang kari sa wikang Tamil: கறி kaṟi na nangangahulugang 'sarsa' o 'pampasarap sa kanin' na gumagamit ng dahon ng murraya koenigii (curry tree).^[9][10] Ginamit din ang salitang kari sa mga ibang wikang Drabida, samakatuwid nga, sa Malayalam, Kannada at Kodava na may kahulugang "anumang gulay (o karne), sariwa man o pinakuluan, kari".^[11] Inilarawan ang kaṟi sa isang Portuges na cookbook noong kalagitnaan ng ika-17 siglo ng mga miyembro ng Kagalanggalang na Kompanya sa Silangang Indiya,^[12] na nakikipagkalakalan sa mga negosyanteng Tamil sa Baybayin ng Coromandel ng timog-silangang Indiya,^[13] at nakilala bilang "timpla ng espesya na ... tinatawag na kari podi o pinulbos na kari".^[13]

Anyong Ingles naman ang salitang curry na unang lumitaw (sa anyong currey) sa aklat ni Hannah Glasse noong 1747, The Art of Cookery Made Plain and Easy (Ang Sining ng Pagluluto na Ginawang Simple at Madali).^[10][12]

Galerya

• 
  Isang balti (kawali) ng kinaring tupa
• 
  Minantikilyang manok na inihain sa isang Indiyanong restawran
• 
  Karing Buttermilk mula sa Kerala
• 
  Kinaring manok mula sa Pakistan
• 
  Lutong-bahay na tikka masala na manok
• 
  Kinaring isda ng mga Indiyano
• 
  Mga pagkain ng Karnataka
• 
  Kinaring kanin ng mga Koreano
• 
  Kinaring Mangga mula sa Kerala
• 
  Nihari at ensaladang nihari
• 
  Vindaloong Baboy sa isang restawran sa Goa
• 
  Pulang kinaring pato na inihaw (mainit at maanghang) mula sa Taylandia
• 
  Kanin at kinaring dahon ng chenopodium album na may kasamang sibuyas at patatas; isang karing behetaryano
• 
  Karing Rogan Josh
• 
  Karing dilaw
• 
  Kinaring yoghurt at gram flour
• 
  Manok na kari sa Pilipinas