Manimekhala

Si Manimekhala (Pali: Maṇīmekhalā) ay isang diyosa sa mitolohiyang Hindu-Budista. Siya ay itinuturing na isang tagapag-alaga ng mga dagat, katulad ng Manimekhala at Dagat Timog Tsina bilang bahagi ng mitolohiya ng Timog- silangang Asya. Siya ay inilagay ni Cātummahārājika upang protektahan ang mabubuting nilalang mula sa pagkawasak ng barko.^[1] Lumilitaw siya sa ilang kuwentong Budista kabilang ang Mahanipata Jataka (Mahajanaka Jataka), kung saan iniligtas niya si Prinsipe Mahajanaka mula sa pagkawasak ng barko.^[2]

Isinalarawan ng Mekhala at Ramasura, mula sa isang samut khoi ng Thai na tula sa ikalawang kalahati ng ika-19 na siglo. Ngayon ay nasa koleksiyon ng Bavarian State Library, Alemanya.

Etimolohiya

Sa Pali, ang maṇīmekhalā ay tumutukoy sa isang pamigkis o sinturon ng mga hiyas. Sa Timog-silangang Asya, kilala siya sa iba't ibang kinatutubong na mga apelasyon, kabilang ang bilang Mani Maykhala (မဏိမေခလာ) sa Birmano, bilang Moni Mekhala (មណីមេខលា) o Neang Mekhala (នាងមេខលា) sa Khmer; bilang Mani Mekkhala (มณีเมขลา) sa Thai.

Sa Kalupaang Timog-Silangang Asya

Manimekhala sa Mahajanaka.

Ang arkeolohikal na katibayan ng Manimekhala sa anyo ng mga relief ay natagpuan sa Zothoke, Myanmar (malapit sa Bilin, mula noong unang milenyo AD.^[3]

Nakikita ang Manimekhala sa mga pinta ng wat painting sa buong Kalupaang Timog-Silangang Asya na naglalarawan ng mga eksena mula sa Mahajanaka.^[4] Sa Thailand at Cambodia, siya ay itinuturing na diyosa ng kidlat at mga dagat.

Manimekhala at Ramasura

Ang kuwento ng Manimekhala at Ramasura ay binanggit nang maraming beses sa klasikal na panitikan ng Cambodia at Thailand. Inilalarawan nito ang Manimekhala kasama si Ramasura (karaniwang itinuturing na paglalarawan ng Parashurama) at Arjuna. Ayon sa alamat, ang mga pangyayari ng kidlat at kulog ay nalilikha mula sa pagkislap ng bolang kristal ni Manimekhala at ang tunog ng palakol ni Ramasura habang hinahabol niya ito sa himpapawid.^[5][6]

Sa Sri Lanka

Sa Sri Lanka, siya ay itinuturing na diyosa ng dagat. Sa epikong tula ng Tamil, ang Manimekalai, pinatulog niya ang eponimong pangunahing tauhang babae at dinala siya sa isla na Maṇipallavam (Nainatheevu). Sa mitikong siklo ng diyos na si Devol, nang ang huli ay lumalapit sa Sri Lanka at sa kaniyang mga tagapagtatag ng barko, ito ay si Manimekhalai, sa mga tagubilin ng diyos na si Śakra, na gumawa ng isang bangkang bato upang iligtas siya.