Navotas

Ang Navotas, opisyal na Lungsod ng Navotas o Navotas City sa payak na katawagan, ay isang unang klaseng lungsod sa Kalakhang Maynila, Pilipinas. Ayon sa senso ng 2024, ito ay may populasyon na 252,878 sa may 63,167 na kabahayan.

Navotas ᜈᜊᜓᜆᜐ᜔ Lungsod ng Navotas
Mataas na urbanisadong lungsod
Sagisag
Mapa ng Kalakhang Maynila na ipinakikita ang lokasyon ng Lungsod ng Navotas.
Navotas Lokasyon sa Pilipinas
Mga koordinado: 14°40′00″N 120°56′30″E
Bansa	Pilipinas
Rehiyon	Pambansang Punong Rehiyon (NCR)
Distrito	Nag-iisang Distrito ng Navotas
Mga barangay	18 (alamin)
Pagkatatag	20 Disyembre 1827
Ganap na Lungsod	24 Hunyo 2007
Pamahalaan
• Punong Lungsod	Richard Gomez
• Pangalawang Punong Lungsod	Tobias Reynald M. Tiangco
• Manghalalal	157,065 botante (2025)
Lawak  [1]
• Kabuuan	8.94 km2 (3.45 milya kuwadrado)
Populasyon  (Senso ng 2024)
• Kabuuan	252,878
• Kapal	28,000/km2 (73,000/milya kuwadrado)
• Kabahayan	63,167
Ekonomiya
• Kaurian ng kita	ika-2 klase ng kita ng lungsod
• Antas ng kahirapan	3.10% (2021)[2]
• Kita	₱ 2,096 million (2022)
• Aset	₱ 4,715 million (2022)
• Pananagutan	₱ 1,170 million (2022)
• Paggasta	₱ 1,975 million (2022)
Sona ng oras	UTC+8 (PST)
PSGC	137503000
Kodigong pantawag	2
Uri ng klima	Tropikal na monsoon na klima
Mga wika	Tagalog
Websayt	navotas.gov.ph

Isang mahalagang komunidad ng palaisdaan ang Navotas. Nakasentro sa pagpapalaki ng isda ang karamihan sa mga kabuhayan ng mga residente dito. Nanghuhuli din ng mga isda ang ilan sa Look ng Maynila. Kilala ito sa kaniyang mga patis at bagoong at tinuturing na "Kapital sa Pangingisda ng Pilipinas." Nasa Navotas ang pinakamalaki at pinakamakabagong puwerto sa pangingisda sa Pilipinas, gayon din sa buong Timog-silangang Asya at pangatlong pinakamalaki sa Asya.

Bagamat itinatag ito noong 20 Disyembre 1827, ipinagdiriwang ng Navotas ang pagkakatatag nito tuwing Enero 16. Naging isang mataas na urbanisadong lungsod (highly urbanized city) ang Navotas noong 24 Hunyo 2007.^[3]

Kabilang ang Navotas sa impormal na sub-rehiyon ng Kalakhang Maynila na CAMANAVA. Maliban sa Navotas, kabilang dito ang mga lungsod ng Caloocan, Malabon, at Valenzuela. Inaakalang laging binabaha ang lugar na ito ngunit sa katotohanan dahil ito sa pagkati ng dagat, at ilan lamang mga barangay ang apektado hinggil sa mga proyekto na inumpisahan ng parehong lokal at pambansang pamahalaan. Polusyon at labis na populasyon ang ilan lamang sa mga suliranin na sinusubukang lutasin ng pamahalaan.

Kasaysayan

Nagsimula ang panawagan para sa paghihiwalay ng Navotas sa Tambobong (Malabon ngayon) na dating kinabilangan nito noong 20 Disyembre 1827. Noong 16 Pebrero 1859, sinama sa Navotas ang mga baryo ng San Jose at Bangculasi na dating nasa Malabon. Noong 1859 naging isang nagsasariling bayan ang Navotas. Sumama sa pamahalaang rebolusyonaryo ni Heneral Emilio Aguinaldo ang Navotas noong 6 Agosto 1898.

Isinama ang Navotas sa bagong-tatag na lalawigan ng Rizal ang Navotas noong 11 Hunyo 1901, alinsunod sa Batas Blg. 137. Sinanib muli ang Navotas sa Malabon noong 1904. Inihalal na presidente munisipal si Bernardo Dagala, isang katutubo ng Navotas. Sa pagpapatupad ng Batas Blg. 1442, muli naging isang nagsasariling bayan ang Navotas noong 16 Enero 1906. Naging lungsod ito noong 24 Hunyo 2006 sa bisa ng isang plebisito na nagpatibay ng Batas Republika Blg. 9387^[4]

Ipinagdiwang ng lungsod ang sentenaryo nito noong 16 Enero 2006.

Heograpiya

Topograpiya

Isang baybaying lungsod ang Navotas na nasa hilagang-kanlurang bahagi ng Kalakhang Maynila. Sinasakop ng lungsod ang isang makipot na pahabang lupain na may humigit-kumulang 4.5 kilometro na kalipunang baybaying-dagat. Sa hilaga, kahati ng Navotas ang bayan ng Obando, Bulacan sa iisang hangganan, sa kahabaan ng Sapang Sukol na humihiwalay nito sa Isla Pulo. Tumatahak naman sa kahabaan ng silangang hangganan ang Ilog Binuangan, Ilog Daang Cawayan, Ilog Dampalit,

ng ng Bangculasi, Bambang ng Malabon, at ang Estero de Maypajo.

Hinahangganan ito ng Obando, Bulacan sa kahabaan ng Sapang Sukol sa hilaga; ng Lungsod ng Maynila sa timog; ng Malabon at Caloocan sa kahabaan ng Ilog Daang Binuangan, Bambang ng Bangculasi, Bambang ng Malabon, at Estero de Maypajo sa silangan; at Look ng Maynila sa kanluran.

Klima

Datos ng klima para sa Navotas
Buwan	Ene	Peb	Mar	Abr	May	Hun	Hul	Ago	Set	Okt	Nob	Dis	Taon
Katamtamang taas °S (°P)	29 (84)	30 (86)	32 (90)	34 (93)	33 (91)	31 (88)	30 (86)	29 (84)	29 (84)	30 (86)	30 (86)	29 (84)	30.5 (86.8)
Katamtamang baba °S (°P)	20 (68)	20 (68)	21 (70)	23 (73)	24 (75)	25 (77)	24 (75)	24 (75)	24 (75)	23 (73)	22 (72)	21 (70)	22.6 (72.6)
Katamtamang presipitasyon mm (pulgada)	7 (0.28)	7 (0.28)	9 (0.35)	21 (0.83)	101 (3.98)	152 (5.98)	188 (7.4)	170 (6.69)	159 (6.26)	115 (4.53)	47 (1.85)	29 (1.14)	1,005 (39.57)
Araw ng katamtamang pag-ulan	3.3	3.5	11.1	8.1	18.9	23.5	26.4	25.5	24.5	19.6	10.4	6.4	181.2
Sanggunian: Meteoblue [5]

Mga barangay

Mapang politikal ng Navotas.

Ang Navotas ay hinati sa 18 barangay. Itong mga barangay ay pinagsama-sama sa 2 distrito. Ibinukod bilang urbano ang lahat ng mga barangay magmula noong 31 Marso 2020.^[6]

Mga barangay ng Navotas
Pangasiwaan			Populasyon			Samu't-sari
Pangalan[6][7]	Distrito	Punong Barangay[8]	2015[9]	2010[10]	Change	Kodigong postal	PSGC Code[6]	Retrato
Bagumbayan North	Una	Normita S. Santiago	2,579	2,652	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-3247360−2.75%		137503002
Bagumbayan South	Una	Gregorio C. Dela Cruz	5,051	4,524	&0000000000000011648983+11.65%		137503003
Bangkulasi (Bangculasi)[a]	Una	Virginia S. Gatbunton	7,954	8,263	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-4260438−3.74%		137503004
Daanghari	Ikalawa	Rolando B. Trinidad	16,894	19,179	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-2-2085927−11.91%		137503005
Navotas East	Una	Danilo O. Dela Cruz	2,214	2,241	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-2795180−1.20%		137503006
Navotas West	Una	Carlito R. Kangken	6,108	8,698	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-30223039−29.78%		137503007
NBBS Dagat-dagatan (Northbay Boulevard South)	Una						137503015
NBBS Kaunlaran (Northbay Boulevard South)[b]	Una	Elvis A. Ayuda	70,934	68,375	&0000000000000003742595+3.74%		137503009
NBBS Proper (Northbay Boulevard South)	Una						137503016
Northbay Boulevard North	Una	Melvin F. Manalo	14,134	16,201	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-2-3241528−12.76%		137503008
San Jose (Poblacion)	Ikalawa	Amos Rey C. Hechanova	25,581	28,153	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-10864206−9.14%	1485	137503010
San Rafael Village	Una	George U. So	3,595	3,530	&0000000000000001841359+1.84%		137503011
San Roque	Ikalawa	Bernildo P. Ocampo	19,641	17,916	&0000000000000009628265+9.63%		137503012
Sipac-Almacen	Una	Antonio Brainardo P. Linang	8,635	11,541	&-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-1-3-6820206−25.18%		137503001
Tangos North	Ikalawa					1489	137503017
Tangos South[c]	Ikalawa	Armando C. Roque	36,926	32,941	&0000000000000012097386+12.10%	1489	137503013
Tanza 1[d]	Ikalawa	Carlito M. De Guzman	29,217	24,917	&0000000000000017257294+17.26%	1490	137503014
Tanza 2	Ikalawa						137503018
Lungsod ng Navotas			249,463	249,131	&0000000000000000133263+0.13%
Sanggunian: Philippine Statistics Authority - Philippine Standard Geographic Code - City of Navotas - Barangays

Mga dating barangay

Hanggang sa taong 2018 may 14 na mga barangay ang Navotas.

Northbay Boulevard South

Sang-ayon sa Batas Republika Blg. 10933,^[11] na inaproba ni Pangulong Rodrigo Duterte noong 23 Agosto 2017 at pinagtibay sa isang plebisito noong 5 Enero 2018, hinati ang Northbay Boulevard South sa mga Barangay NBBS Kaunlaran, NBBS Dagat-dagatan, at NBBS Proper.^[12][13]

Tangos

Sang-ayon sa Batas Republika Blg. 10934,^[14] na inaproba ni Pangulong Rodrigo Duterte noong 23 Agosto 2017 at pinagtibay sa isang plebisito noong 5 Enero 2018, hinati ang Tangos sa mga Barangay Tangos North at Tangos South.^[12][13]

Tanza

Sinakop ng Barangay Tanza ang pinakahilagang bahagi ng lungsod, kabilang na ang Isla Pulo na nakahiwalay sa mismong lungsod, at pinaligiran ng mga Barangay Binuangan at Salambao sa Obando, Bulacan sa hilaga, Look ng Maynila at Barangay San Roque sa kanluran, Barangay Hulong Duhat at Dampalit, Malabon sa silangan, at Barangay Tangos sa timog.

Sang-ayon sa Batas Republika Blg. 10935,^[15] na inaproba ni Pangulong Rodrigo Duterte noong 23 Agosto 2017 at pinagtibay sa isang plebisito noong 5 Enero 2018, hinati ang Tanza sa mga Barangay Tanza 1 at Tanza 2.^[12][13]

Demograpiko

Senso ng populasyon ng
Navotas

Taon	Pop.	±% p.a.
1903	11,688	—
1918	13,454	+0.94%
1939	20,861	+2.11%
1948	28,889	+3.68%
1960	49,262	+4.55%
1970	83,245	+5.38%
1975	97,098	+3.14%
1980	126,146	+5.37%
1990	187,479	+4.04%
1995	229,039	+3.82%
2000	230,403	+0.13%
2007	245,344	+0.87%
2010	249,131	+0.56%
2015	249,463	+0.03%
2020	247,543	−0.15%
Sanggunian: PSA[9][10][16][17]

Pamahalaan

Alkalde ng lungsod: Tobias Tiangco

Bise-Mayor: Clint Geronimo

Mga Konsehal:

Unang Distrito:

1. Domingo L. Elape
2. Richard S. San Juan
3. Alfredo R. Vicencio
4. Edgardo D. Manio
5. Reynaldo A. Monroy
6. Bernardo C. Nazal

Ikalawang Distrito:

1. Ma. Lourdes S. Del Rosario-Tumangan
2. Dan I. Ang
3. Ronaldo D. Naval
4. Arnel S. Lupisan
5. Neil Cruz
6. Carlito DR De Guzman, Jr.

Ex-officio Councilors:

1. Lance Santiago (SK Federation President)
2. George U. So (ABC President)

Kinatawan ng distrito: John Reynald M. Tiangco

Tala ng mga Alkalde: 1934 hanggang sa kasalukuyan

Tala ng mga alkalde ng Navotas
#	Pangalan	Umpisa	Tapos
1	Benjamin A. Alonzo	1934	1937
2	Felix R. Monroy	1937	1944
3	Nemesio L. Angeles	Marso 1944	Setyembre 1944
4	Felix R. Monroy	1944	1946
5	Tomas R. Gomez	1946	1947
6	Pacifico G. Javier, Sr.	1948	1951
7	Roberto R. Monroy	1952	1963
8	Felipe C. Del Rosario Sr.	1964	1980
9	Victor B. Javier	1980	1986
10	Felipe C. Del Rosario Jr.	1986	1998
11	Cipriano Bautista	1 Hulyo 1998	11 Mayo 2000
12	Tobias Reynald M. Tiangco	12 Mayo 2000	24 Hunyo 2007
Lungsod ng Navotas
12*	Tobias Reynald M. Tiangco	24 Hulyo 2007	30 Hunyo 2010
13	John Rey Tiangco	1 Hulyo 2010	30 Hunyo 2019
14	Tobias Reynald M. Tiangco	1 Hulyo 2019	Kasalukuyan

Talababa

1. Binabaybay ng opisyal na websayt ng Lungsod ng Navotas ang pangalan ng barangay bilang "Bangkulasi" (makikita rin ito sa eskudo de armas ng barangay na ipinapakita ng websayt), habang binabaybay ng Pangasiwaan ng Estadistika ng Pilipinas ang pangalan nito bilang "Bangculasi."
2. Tumutukoy ang mga datos ng populasyon sa dating barangay ng Northbay Boulevard South, na hinati sa NBBS Dagat-dagatan, NBBS Kaunlaran, at NBBS Proper noong 2018.
3. Tumutukoy ang mga datos ng populasyon sa dating barangay ng Tangos, na hinati sa Tangos North at Tangos South noong 2018.
4. Tumutukoy ang mga datos ng populasyon sa dating barangay ng Tanza, na hinati sa Tanza 1 at Tanza 2 noong 2018.