Tuguegarao

Tuguegarao, sa opisyal ay Lungsod ng Tuguegarao (Ybanag: Siudad nat Tuguegarao; Itawit: Siudad yo Tuguegarao; Ilokano: Siudad ti Tuguegarao;), ay isang 2nd-class component na lungsod sa loob ng Pilipinas. Ito ang nagsisilbing kapital ng probinsyang Cagayan, at sentro ng rehiyonal at pang-karunungan ng Cagayan Valley Region (Rehiyon ng Lambak ng Cagayan). Isang mahalagang lunsurang urban sa hilagat-silangang Luzon at pangunahing sentro ng pagsulong, ito rin ay isa sa mga pinakamabilis na lumalagong siyudad sa Pilipinas. Ayon sa senso ng 2024, ito ay may populasyon na 167,297 sa may 37,896 na kabahayan.

Tuguegarao
Bahaging Lungsod
Lungsod ng Tuguegarao
Panoramang urbano ng Tuguegarao
Palayaw:  Booming City of the North[1] Cagayan Valley's Finest City The Premier Ibanag City, the Center of Excellence in Education, Commerce and Culture in Northeastern Philippines[2][3] Heat City of the Philippines
Mapa ng Cagayan na nagpapakita sa lokasyon ng Tuguegarao
Tuguegarao Lokasyon sa loob ng Pilipinas
Mga koordinado: 17°36′48″N 121°43′49″E
Bansa	Philippines
Rehiyon	Lambak ng Cagayan (Rehiyong II)
Lalawigan	Cagayan
Distrito	Ikatlong Distrito
Township	Mayo 9, 1604
Patronal Feast Day	Agosto 17
Pagiging lungsod	Disyembre 18, 1999
Mga barangay	49
Pamahalaan [4]
• Uri	Alkalde–sanggunian
• Punong-lungsod	Bienvenido De Guzman, II
• Pangalawang punong-lungsod	Danilo L. Baccay
• Sangguniang panlungsod	Mga konsehal Grace Arago Jude T. Bayona Kendrick Calubaquib Maila Ting Que Arnel Arugay Gilbert Labang Winnoco Abraham Claire Callangan Marj Martin Raymund Guzman Anthony Chua Tuddao
Lawak [5]
• Kabuuan	144.80 km2 (55.91 milya kuwadrado)
Populasyon  (2024)
• Kabuuan	153,502
• Kapal	167,297/km2 (433,300/milya kuwadrado)
Demonym	Tuguegaraoeño (lalake) Tuguegararoeña (babae)
Sona ng oras	UTC+8 (PST)
Kodigong Postal	3500
IDD : area code	+63 (0)78
Income class	ika-3 klase ng kita ng lungsod
Kita	₱707,365,303.60 (2016)[6]
Websayt	tuguegaraocity.gov.ph

Dito makikita ang mga unibersidad na malalaki sa Rehiyong 2 at karamihan ng mga mamayan ng Kalinga Apayao, Isabela at Nueva Vizcaya ay pinag-aaral ang mga anak sa Tuguegarao.

Taong 2017 sa pagbabago ng Pederalismo sa Pilipinas, Ang lungsod ng Tuguegarao ang hinirang pa rin bilang kapitolyo sa Hilagang Luzon

Ang mga karaniwang uri ng pampublikong transportasyon sa lungsod ay traysikel at kalesa.

Traysikel sa Tuguegarao.

Mga barangay

Nahahati ang lungsod sa 49 na mga barangay. 31 sa mga ito ay iniuri ng lungsod bilang Urbano.^[7] Karamihan sa mga rural na barangay ay may mga lupang agrikultura, ngunit ilan sa mga urbanisadong lugar ay may pinaghalong sityong komersiyal, pamahayan, at agrikultura.

Ang 49 na mga barangay ng lungsod:

Barangay	Kaurian	Populasyon (2015)
Annafunan East	Urbano	4,207
Annafunan West	Urbano	3,310
Atulayan Norte	Urbano	3,578
Atulayan Sur	Urbano	4,404
Bagay	Rural	3,393
Buntun	Urbano	4,373
Caggay	Urbano	7,261
Capatan	Rural	3,337
Carig Norte	Rural	2,267
Carig Sur	Urbano	4,536
Caritan Centro	Urbano	4,872
Caritan Norte	Urbano	3,093
Caritan Sur	Urbano	1,833
Cataggaman Nuevo	Urbano	8,161
Cataggaman Pardo	Rural	3,292
Cataggaman Viejo	Rural	4,246
Centro 01 (Bagumbayan)	Urbano	1,158
Centro 02	Urbano	553
Centro 03	Urbano	339
Centro 04	Urbano	566
Centro 05	Urbano	1,126
Centro 06	Urbano	195
Centro 07	Urbano	262
Centro 08	Urbano	125
Centro 09	Urbano	969
Centro 10 (Riverside)	Urbano	2,282
Centro 11 (Balzain East)	Urbano	2,990
Centro 12 (Balzain West)	Urbano	2,391
Dadda	Rural	1,167
Gosi Norte	Rural	1,016
Gosi Sur	Rural	1,297
Larion Alto	Rural	1,856
Larion Bajo	Rural	2,345
Leonarda	Urbano	2,503
Libag Norte	Urbano	2,384
Libag Sur	Urbano	2,708
Linao East	Rural	6,939
Linao Norte	Rural	3,005
Linao West	Rural	1,665
Namabbalan Norte	Rural	1,433
Namabbalan Sur	Rural	746
Pallua Norte	Rural	2,450
Pallua Sur	Rural	2,683
Pengue-Ruyu	Urbano	5,629
San Gabriel	Urbano	6,828
Tagga	Rural	1,346
Tanza	Urbano	5,665
Ugac Norte	Urbano	9,615
Ugac Sur	Urbano	10,858
KABUUAN		153,502

Klima

Ang Tuguegarao ay nakakaranas ng tropikal na klima, na may bahagyang pagkakaiba sa pagitan ng mga tag-init at taglamig na temperatura, at mataas na kahalumigmigan sa buong taon.

Datos ng klima para sa Tuguegarao (1981–2010, extremes 1903–2012)
Buwan	Ene	Peb	Mar	Abr	May	Hun	Hul	Ago	Set	Okt	Nob	Dis	Taon
Sukdulang taas °S (°P)	37.2 (99)	38.4 (101.1)	40.0 (104)	42.2 (108)	42.2 (108)	41.7 (107.1)	41.0 (105.8)	39.4 (102.9)	38.9 (102)	38.5 (101.3)	37.8 (100)	38.5 (101.3)	42.2 (108)
Katamtamang taas °S (°P)	28.4 (83.1)	30.5 (86.9)	33.1 (91.6)	35.4 (95.7)	35.8 (96.4)	35.1 (95.2)	33.9 (93)	33.5 (92.3)	32.9 (91.2)	31.4 (88.5)	29.6 (85.3)	27.8 (82)	32.3 (90.1)
Arawang tamtaman °S (°P)	23.7 (74.7)	24.9 (76.8)	27.0 (80.6)	29.0 (84.2)	29.5 (85.1)	29.3 (84.7)	28.6 (83.5)	28.3 (82.9)	27.9 (82.2)	26.7 (80.1)	25.3 (77.5)	23.6 (74.5)	27.0 (80.6)
Katamtamang baba °S (°P)	18.9 (66)	19.3 (66.7)	20.9 (69.6)	22.6 (72.7)	23.2 (73.8)	23.4 (74.1)	23.2 (73.8)	23.2 (73.8)	22.8 (73)	22.0 (71.6)	21.0 (69.8)	19.4 (66.9)	21.7 (71.1)
Sukdulang baba °S (°P)	12.0 (53.6)	12.9 (55.2)	14.0 (57.2)	16.3 (61.3)	17.5 (63.5)	17.0 (62.6)	17.0 (62.6)	19.0 (66.2)	17.6 (63.7)	14.8 (58.6)	12.8 (55)	12.0 (53.6)	12.0 (53.6)
Katamtamang pag-ulan mm (pulgada)	32.7 (1.287)	27.3 (1.075)	28.6 (1.126)	47.2 (1.858)	128.2 (5.047)	157.5 (6.201)	195.3 (7.689)	247.1 (9.728)	221.4 (8.717)	298.5 (11.752)	230.0 (9.055)	122.3 (4.815)	1,736.1 (68.35)
Araw ng katamtamang pag-ulan (≥ 0.1 mm)	8	6	5	6	11	12	15	15	14	15	15	12	134
Katamtamang kahalumigmigang relatibo (%)	80	77	74	70	70	70	71	72	73	75	78	80	74
Buwanang tamtaman ng sikat ng araw	135.4	174.9	218.3	253.3	230.9	231.9	223.2	172.0	158.4	142.2	119.0	128.2	2,187.7
[kailangan ng sanggunian]

Demograpiko

Senso ng populasyon ng
Tuguegarao

Taon	Pop.	±% p.a.
1903	16,105	—
1918	19,298	+1.21%
1939	27,643	+1.73%
1948	29,083	+0.57%
1960	43,074	+3.33%
1970	56,956	+2.83%
1975	62,513	+1.88%
1980	73,507	+3.29%
1990	94,767	+2.57%
1995	107,275	+2.35%
2000	120,645	+2.55%
2007	129,539	+0.99%
2010	138,865	+2.56%
2015	153,502	+1.93%
2020	166,334	+1.59%
Sanggunian: PSA[8][9][10][11]