1920 Gence İsyanı

1920 Gence İsyanı (Azerice: Gəncə üsyanı), Gence Ayaklanması olarak da adlandırılan bu olay, Azerbaycan'ın Gence şehrinde 26 ilâ 31 Mayıs 1920 tarihleri arasında Azerbaycan'ın Sovyetleştirilmesine tepki olarak gerçekleşen anti-Bolşevik bir isyandır. Rus İç Savaşı'nın bir parçası olarak kabul edilir.^[1]

1920 Gence İsyanı
Rus İç Savaşı
Tarih 26 - 31 Mayıs 1920 Bölge Gence Sonuç Bolşevik zaferi
Taraflar
Genceli isyancı askerler	Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti
Komutanlar ve liderler
Muhammed Mirza Kacar Cevad Bey Şıhlinski Teymur Novruzov	Mihail Velikanov
Çatışan birlikler
yaklaşık 1.800 asker
Kayıplar
yaklaşık 1000 asker	920 asker (başka kaynaklara göre 1500)

Arka plan

Rus İmparatorluğu'nun parçalanması, topraklarında bir dizi bağımsız devlet oluşmasına neden oldu. 28 Mayıs 1918 tarihinde Azerbaycan Millî Şurası, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ilan etti. 23 ay sonra, Azerbaycan'daki siyasi güç, 11. Kızıl Ordu'nun ülkeye getireceği kan dökülmesini önlemek için Müsavat Partisi tarafından Bolşevikler'e devredildi. 28 Nisan 1920'de Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ilan edildi.^[2]

Azerbaycan'ın Sovyetleşmesi, komşu ülkeler üzerindeki Bolşevik baskıyı önemli ölçüde azalttı ve böylesi hızlı bir siyasi değişimden morali bozulmuş Azerbaycanlılar arasında büyük kızgınlık ve huzursuzluk yarattı. Bolşeviklerin kuvvetle ve açık din karşıtı düşünceleri de sivil kitleleri öfkelendiriyordu. Halkın huzursuzluğu ayrıca, Müsavat üyeleri tarafından Gürcistan'a kaçan veya gizli görev yapan çeşitli siyasi örgütler tarafından tetiklenmekteydi. Bolşevik karşıtı tarafta olanlar, Sovyetlerin Kızıl Ordu modeline göre, Azeri ordusunda subayları çıkararak birimleri bölerek yeniden örgütleme planından hoşnutsuz oldular.^[3]

İsyan

Azerbaycan Ordusu'ndan Gence garnizonunun komutanı Muhammed Mirza Kacar ve subayları, Azerbaycanlılar arasındaki en büyük iç kargaşaya neden oldular. 25-26 Mayıs 1920 gecesi 1.800 askerden oluşan garnizon, Gence'nin Müslüman mahallesi üzerinde isyan başlattı ve yönetime el koydu. Ayaklanmaya katılanlara General Kacar, General Cevad Bey Şıhlinski, General Teymur Novruzov ve Albay Cihangir Kazımbeyov önderlik ettiler. Demiryoluyla gelen Sovyet birlikleri şehri kuşattı. Sovyetler 29 Mayıs günü defalarca saldırı girişimlerinde bulundular, ancak her seferinde ağır kayıplar alarak geri çekildiler. Ancak ağır toplar konuşlandırıldıktan sonra başarılı oldular. Yaklaşık 1000 isyancı öldürüldü; geri kalanı orada kurulan birliklere katılmak için dağlara kaçtı. Savaş 31 Mayıs'a kadar sürdü ve Bolşevik zaferi ile sona erdi.^[3] Daha sonra şehir bir hafta boyunca yağmalandı ve talan edildi.^[4]

Ayrıca bakınız

• Hacı Molla Ahmed Nuruzade

Kaynakça

1. Konkin, P. K. (17 Haziran 1920). "Latest Massacre by Reds; Tartar Population of Elizabethpol Reported Wiped Out" [Kızılların Son Katliamı; Elizabethpol'un Tatar Nüfusunun Yok Olduğu Bildirildi.]. The New York Times (İngilizce). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2017.
2. "Ganja revolt". The Great Soviet Encyclopædia (Rusça). Erişim tarihi: 28 Ocak 2017.^{[ölü/kırık bağlantı]}
3. Swietochowski, Tadeusz (1995). "III.". Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of National Identity in a Muslim Community (İngilizce). New York: Columbia University Press. |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım)
4. Pipes, Richard (1954). "The Formation of the Soviet Union, Communism and Nationalism, 1917-1923" (İngilizce). Harvard University Press. s. 228. |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım)