Abelya Kilisesi

Abelya Teslis Kilisesi (Gürcüce: აბელიის სამების ეკლესია) Güney Gürcistan'ın Kvemo Kartli bölgesindeki Ağbulak Belediyesinde yer alan bir 13. yüzyıl Gürcü Ortodoks kilisesidir. Tek nefli sade bir tasarımı olan kilise, günümüzde Abeliani olarak bilinen tarihi Abelya köyünün eteklerinde konumlanmıştır. Kilisenin güney duvarındaki bir yazıtta yapının 1250 ve 1259 yılları arasında, yani Moğol yönetimi altındaki iki hükümdarlı Gürcistan döneminde yapıldığı anlaşılmaktadır. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.^[1]

Abelya Kilisesi

აბელიის ეკლესია
Abelya Kilisesi. Doğu ve güney cepheleri.
Genel bilgiler
Konum	Abeliani, Ağbulak Belediyesi, Kvemo Kartli, Gürcistan
Koordinatlar	41°34′20″K 44°30′02″D
Yükseklik
Zirve	Tek nefli kilise

Konumu

Abelya Kilisesi, Kvemo Kartli bölgesindeki Sameba Dağının eteklerinde yer almaktadır. İlk olarak 1580 tarihli bir belgede Abelya olarak geçen bu bölgenin, 1950'lerdeki kazılarla Erken Tunç Çağı'ndan beri kullanıldığı ortaya çıkmıştır. Bölgede ayrıca MÖ 5-3. yüzyıllardan kalma bir nekropol bulunmuştur. Nekropolün yanı sıra, bronz, demir ve camdan yapılmış eserler ve avlanma sahneleri içeren mühürler bulunmuştur. 18. yüzyılda tamamen terk edilen ve sonrasında büyük ölçüde doğa tarafından geri kazanılan alan ve kilise, 1900'lü yılların başında ilk kez Gürcü bilgin Ekvtime Takaişvili tarafından tanımlanmıştır.^[2]

Mimarisi

Abelya kilisesi. Güney ve batı cepheleri.

Abelya, orijinal mimari biçimini büyük ölçüde koruyan, tek nefli küçük bir kilisedir. Molozdan yapılmış tonoz haricinde, büyük, düzenli ve gri gözenekli dolerit taşlardan inşa edilmiştir ve kesme taşlarla kaplıdır. Uzatılmış salon, orta destek kemeri ile iki bölmeye ayrılır ve doğudaki yarı dairesel apsiste son bulur. Apsis karakteristik olarak yarım kubbeye doğru daralmaktadır. Kilisenin tek girişi güneyde olup, kuzey cephesi hariç her duvar tek bir pencere ile delinmiştir. Kilisenin içi bir zamanlar fresklenmişti, ama zamanla çoğu kaybolmuştur. Dış duvarlar dekorasyon bakımından aşırı fakirdir. Arşitrav taşının her iki yanında da belirgin iki gölgelik vardır. Gölgelikler, muhtemelen bir zamanlar var olan üst yapıdaki kemerlerden destek almıştır. Kilise, 2006 yılında devlet tarafından finanse edilen bir programla yenilenmiştir.^[3][4]

Yazıt

Güney cephesi, Orta Çağ Gürcü alfabesi “asomtavruli” ile yazılmış, 23 yatay çizgi halinde düzenlenmiş uzunca bir yazıtla süslenmiştir. Yazıt, Manglisi başpiskoposu Arsen Mshuidaisdze adına yapılmıştır ve Gürcistan'ın asil krallarından bahseder; Davit Ulu, Davit Narin, Kraliçe Tamar ve oğulları Giorgi.^[5] Yazıtta daha sonra, krallığın tamamının Tatarlar tarafından fethedildiği dönemde kilise inşaatçılarının katlanmak zorunda kaldığı sıkıntılara dikkat çeker ve Gürcistan'daki Moğol egemenliğine referans olur.^[4][6]