Dağlık Karabağ Cumhuriyeti
1991-2023 yılları arasında Karabağ'da varlığını sürdüren de facto bir devlet. / From Wikipedia, the free encyclopedia
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti (Ermenice: Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն, Lerrnayin Gharabaghi Hanrapetut’yun) veya 2017-2023 yılları arasındakı resmî ismiyle Artsah Cumhuriyeti (Ermenice: Արցախի Հանրապետություն, Arts’akhi Hanrapetut’yun),[5][6][7] Güney Kafkasya'da yer alan de facto eski devlet. Varolduğu dönemde hukuken Azerbaycan'a ait Dağlık Karabağ ve çevresindeki yedi Azerbaycan ilini kapsayan topraklar üzerinde yer alan devletin toprakları, uluslararası toplum tarafından Ermenistan işgali altında olarak niteleniyordu.
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti | |||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1991-2023 | |||||||||||||||||
Millî marş Ազատ ու Անկախ Արցախ (Ermenice) Azat u Ankah Artsah (transliterasyon) Özgür ve bağımsız Artsah | |||||||||||||||||
Tür | Tanınmayan devlet[lower-alpha 1] | ||||||||||||||||
Başkent ve en büyük şehir | Hankendi | ||||||||||||||||
Resmî dil(ler) | Ermenice, Rusça[lower-alpha 2] | ||||||||||||||||
Demonim | Ermeni | ||||||||||||||||
Hükûmet | Üniter başkanlık cumhuriyeti | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Sovyetler Birliği'nden bağımsızlık | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Yüzölçümü | |||||||||||||||||
• Toplam | 3.170 km2[b] | ||||||||||||||||
Nüfus | |||||||||||||||||
• 2021 sayımı | 120.000[4] | ||||||||||||||||
GSYİH (SAGP) | 2010 tahminî | ||||||||||||||||
• Toplam | $1,6 milyar | ||||||||||||||||
• Kişi başına | $2.581 (2011) | ||||||||||||||||
Para birimi | Ermeni dramı (kullanılan) Karabağ dramı (sembolik) (AMD) | ||||||||||||||||
Zaman dilimi | UTC+4 (DAS) | ||||||||||||||||
Trafik akışı | sağ | ||||||||||||||||
Telefon kodu | +374 47 (cep telefonları için +374 97) | ||||||||||||||||
İnternet alan adı | .nkr.am[c] | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Şubat 2017'de gerçekleştirilen referandum ile Dağlık Karabağ Cumhuriyeti olan ülke ismi Artsah Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir. Çoğunlukla Ermenilerin yaşadığı bölgede, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra yükselen etnik gerilim, Ermenistan'ın desteklediği Ermeni militanlarla Azerbaycan arasında çatışmaların çıkmasına neden oldu. Ermeni güçlerinin bölgeye girişiyle birlikte Azerbaycanlılara yönelik başlattıkları katliamlar halkı göçe zorladı ve Karabağ bölgesi tamamen işgal edildi. 10 Aralık 1991'de Azerbaycanlıların boykot ettiği ve yalnız Ermenilerin katıldığı referandum sonucuna göre bağımsızlık kararı alındı ve 6 Ocak 1992'de de bağımsızlık resmen ilan edildi. Ermenistan dahil hiçbir ülke veya uluslararası kuruluş, devletin bağımsızlığını tanımadı.[8]
2020 Dağlık Karabağ Savaşı olarak adlandırılan çatışmaların sonunda varılan ateşkes ile Ermenistan, yenilgilerini resmi olarak kabul edip Karabağ'da geriye kalan işgal edilmiş topraklardan da Ermeni ordusunu çekmiştir ve bu çekilmeye paralel olarak da bölgeye Rus Barış Güçleri yerleştirilmiştir. 10 Kasım 2020 tarihinde imzalanan ateşkes bildirisi ile bölgenin güneyi Azerbaycan Cumhuriyeti'ne teslim edilmiştir. Bölgeye Rus Barış Güçleri ile beraber Türk Barış Güçlerinin de gelmesi hala hem Türk hem de Rus taraflarınca tartışılmakta olup resmi bir sonucu henüz açıklanmamıştır.[9][10]
2023 Dağlık Karabağ çatışmaları sonucunda Dağlık Karabağ Cumhuriyeti yetkilileri, Rus barışı koruma güçlerinin 20 Eylül saat 13.00'ten itibaren ateşkes sağlanması yönündeki teklifini kabul etti.[11] Anlaşma şartlarına göre de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti hükûmeti silahsızlanmayı ve Azerbaycan hükûmetiyle bölgenin yeniden entegrasyonu konusunda görüşmelere başlamayı kabul etti.[12]
Dağlık Karabağ Devlet Başkanı Samvel Şahramanyan tarafından 28 Eylül 2023 tarihinde yayınlanan bir kararnameye göre, ayrılıkçı devletin 1 Ocak 2024 itibarıyla sona ereceği açıklandı.[13][14] Fakat 4 Ekim 2023'te Azerbaycan güçlerinin Hankendi'ye girmesiyle birlikte bölge üzerindeki egemenliği ele almasıyla Ermeniler bölge üzerindeki kontrolü kaybetti, DKC yetkilileri tutuklandı ve DKC'nin varlığı resmen sona erdi.[15] 15 Ekim 2023'te Azerbaycan cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından cumhurbaşkanlığının 20. yıldönümünde bina önüne Hankendi'deki DKC başkanlık binasına Azerbaycan armasının yerleştirilmesi ve Azerbaycan bayrağının göndere çekilmesiyle Azerbaycan'ın toprak bütünlüğünü sağladığı cumhurbaşkanı tarafından kamuoyuna yapılan konuşmasında resmen duyuruldu.[16]