Ma'mûretü'l-Azîz Vilayeti

Ma'mûretü'l-Azîz Vilayeti,^[3] veya Harput Vilayeti, 1864 yılında Teşkil-i Vilayet Nizamnamesi uyarınca kurulan Osmanlı İmparatorluğu vilayetidir.

معمورة العزيز ولایتی‎ Ma'mûretü'l-Azîz Vilâyeti Osmanlı İmparatorluğu Vilayeti ← 1879–1922 → Ma‘mûretü'l-Azîz Vilayeti harita üzerinde Ma‘mûretü'l-Azîz Vilayeti (1900) Merkez Elazığ[1] Tarih  - Kuruluş 1879  - Kaldırılış 1922 Nüfus  - Müslüman, 1914[2] 446.379   - Yunan, 1914[2] 971   - Ermeni, 1914[2] 79.821

Ma‘mûretü'l-Azîz'in haritası (1892)

1879 yılında Erzurum Vilayeti'nden ayrılan Dersim Vilayeti 1886 yılında bu vilayete dâhil edildi. İleride Ermeni Tehciri sırasında adı geçecek Altı Vilayet'ten birisidir. Vilayet Fırat ve Murat nehri vadileri arasında yer alıyordu. Kuzeybatısında Sivas Vilayeti yer alıyordu.

Tarihi

Vilayet, 1879-80'de Malatya'yı da içeren Diyarbekir Vilayeti'nin bir kısmından oluşturuldu.^[4] 1888'de bir imparatorluk emriyle Hozat Vilayeti, Mamuret ul-Aziz'e bağlandı.^[5]

Sancakları

Osmanlı alfabesiyle yazılmış Ma‘mûretü'l-Azîz Vilayeti'nin 1907 haritası

1909'da Ma'mûretü'l-Azîz'in sancakları, kazaları ve nahiyeleri:

Ma'mûretü'l-Azîz Sancağı
Kaza	Nahiye
Ma‘mûretü'l-Azîz	Ma‘mûretü'l-Azîz Merkez Atikan İringil Karaali Karaçor Mollakendi Seyli Şeyhhacı Yukarı Hoh
Arapgir	Arapgir Merkez Mutmur Şotik
Eğin	Eğin Merkez Abrenk Ağın İliç Ençeti Paşikli
Harput	–
Keban Madeni	Keban Madeni Merkez Eymir Direcan Höyük Karaca Tahir
Pütürge	Pütürge Merkez Bibol Gerger Keferdiz Merdis Sinan Taraksu Tilmo
Dersim Sancağı
Kaza	Nahiye
Hozat (Merkez)	Hozat Merkez Sin Seğedik
Çarsancak	Pertek (Merkez) Peri Titinik Vasgirt
Çemişgezek	Çemişgezek Merkez Baş Vartenik Germili Vaskovan
Kızılkilise	Kızılkilise Merkez İresik Ramazan
Mazgirt	Mazgirt Merkez Merho Mohindi Pah
Ovacık	Zeranik (Merkez) Çirpazin Hopik Kalan
Malatya Sancağı
Kaza	Nahiye
Malatya	Malatya Merkez Gözene İspendere İzollu
Akçadağ	Arga (Merkez) Hasançelebi Hekimhan Komişir Kürecik Levent Polat
Behisni	Behisni Merkez Belviran Hevedi Keysun Kızılin Perveri Sürgü Şam Bayadı Tut
Hısn-ı Mansur	Adıyaman (Merkez) Çalkan Garipçik Koçali Kuyucak Samsat
Kâhta	Kâhta Merkez Alut Sincik Tokaris

Nüfus

Ma'mûretü'l-Azîz Vilayeti 1914 nüfusu[6]
Kaza	Müslüman	Ortodoks Rum	Ermeni	Katolik Ermeni	Protestan	Toplam
Ma'mûretü'l-Azîz	56.365	23	23.725	1.323	4.000	86.162
Harput	22.541	-	7.519	125	1,528	32.519
Eğin	32.610	636	9.373	12	503	43.170
Arapkir	24.194	1	9.204	221	666	34.286
Kebanmadeni	23.944	37	320	-	57	24.358
Pötürge	34.165	-	679	-	-	35.622
Ma'mûretü'l-Azîz Sancağı	193,819	697	50,820	1.681	6,754	256,117
Malatya	57.726	-	7.060	764	390	66.143
Besni	42.282	-	1.550	420	-	44.252
Hısnımansur	34.154	-	2.189	754	441	37.949
Kâhta	16.434	-	743	7	-	17.238
Akçadağ	35.987	-	341	125	-	36.453
Malatya Sancağı	186,583	-	11,883	2.070	831	202,035
Dersim	11.874	-	1,151	-	-	13,025
Çemişgezek	16.181	267	3.772	-	215	20.435
Çarsancak	12.157	-	6.862	-	243	19.262
Ovacık	4.165	-	10	-	-	4.175
Nazimiye	7.276	7	89	-	-	7.372
Mazgirt	14.323	-	1.483	-	-	15.806
Dersim Sancağı	65,976	274	13.367	-	458	80,075
Ma'mûretü'l-Azîz Vilayeti	446.379	971	76.070	3.751	8.043	538.227

Valileri

• Ömer Fevzi Paşa (1845-1846)
• Kütahyalı Hacı Ali Paşa (1846)
• Yakup Paşa (1846)
• Samakolu Hüsrev Paşa (1846)
• Kütahyalı Hacı Ali Paşa (1846-1847)
• Mustafa Sabri Paşa (1847-1849)
• Gürcü Yusuf Paşa (1849-1850)
• Osman Nuri Paşa (1850-1851)