Manto konveksiyonu
From Wikipedia, the free encyclopedia
Manto konveksiyonu, gezegenin içinden yüzeyine ısı taşıyan konveksiyonu akımlarının sebep olduğu, Dünya'nın katı silikat örtüsünün çok yavaş sürünen hareketidir.[1][2]
Dünya'nın yüzey litosferi astenosferin üstüne biniyor ve ikisi üst manto bileşenlerini oluşturuyor. Litosfer, karşıt plaka sınırlarında sürekli olarak yaratılan ve tüketilen bir dizi plakaya ayrılır. Birikimin, deniz tabanının yayılması ile ilişkili bir plakanın büyüyen kenarlarına manto eklenmesi ile oluşur. Bu sıcak eklenen malzeme ısı iletimi ve taşınımı ile soğur. Plakanın tüketim kenarlarında, malzeme yoğunlaşmak için termal olarak büzülmüş ve genellikle bir okyanus açmasında çökme sürecinde kendi ağırlığı altında batmaktadır.[3]
Bu çıkarılan malzeme Dünya'nın iç kısmına gömülür. Bazı çöktürülmüş materyallerin alt mantoya ulaştığı görülmektedir,[4] diğer bölgelerde ise, muhtemelen spinelden silikat perovskite ve magneziowustite, endotermik reaksiyona bir faz geçişinden dolayı bu materyalin daha da batması engellenmektedir.[5]
Temel mekanizmalar çeşitlilik gösterse de, bastırılmış okyanus kabuğu volkanizmayı tetikler. Volkanizma, kısmen erimiş mantoya kaldırma kuvveti ekleyen ve yoğunluğundaki azalma nedeniyle kısmi eriyiğin yukarı akışına neden olacak işlemler nedeniyle oluşabilir. İkincil konveksiyon, plaka içi ekstansiyonun[6] ve manto tüylerinin bir sonucu olarak yüzey volkanizmasına neden olabilir.[7]
Manto konveksiyonu tektonik plakaların Dünya yüzeyinde hareket etmesine neden olur.[8] Hadean döneminde çok daha aktif olduğu görülmekte, daha ağır erimiş demir, nikel ve sülfürlerin çekirdeğe ve daha hafif silikat minerallerin kütle çekimine göre sınıflandırılmasıyla sonuçlanmaktadir.