Muhammed Rızâ Pehlevî
Pehlevi Hanedanı'ndan son İran şahı / From Wikipedia, the free encyclopedia
Muhammed Rızâ Pehlevî (Farsça: محمد رضا شاه پهلوی; d. 26 Ekim 1919, Tahran - ö. 27 Temmuz 1980, Kahire), 1941'den, ülkesini terk ettiği 1979'a kadar tahtta kalan İran şahıdır. Batı yanlısı bir dış politika izleyen Pehlevi, İran'ın son monarşik lideridir. Şehinşah (Kralların Kralı) ve Sayeh-eh-Hodah (Allah'ın Yeryüzündeki Gölgesi) gibi imparatorluk unvanları vardır.
Muhammed Rızâ Pehlevî | |||||
---|---|---|---|---|---|
Şahenşah Aryanların Işığı | |||||
İran Şahı | |||||
Hüküm süresi | 16 Eylül 1941 - 11 Şubat 1979 | ||||
Taç giymesi | 26 Ekim 1967 | ||||
Önce gelen | Rıza Pehlevi | ||||
Sonra gelen | Monarşi kaldırıldı Ruhullah Humeyni (Yüce lider olarak) | ||||
Doğum | 26 Ekim 1919(1919-10-26) Tahran, İran | ||||
Ölüm | 27 Temmuz 1980 (60 yaşında) Kahire, Mısır | ||||
Eş(ler)i | |||||
Çocuk(lar)ı |
| ||||
| |||||
Hanedan | Pehlevî Hanedanı | ||||
Babası | Rıza Pehlevi | ||||
Annesi | Tâcülmülûk | ||||
Dini | İsnâaşeriyye | ||||
Askeri kariyer | |||||
Branşı | İran Ordusu | ||||
Hizmet yılları | 1936-1941 | ||||
Rütbesi | Yüzbaşı | ||||
Komutası | Ordu Teftiş Dairesi | ||||
İmza | |||||
II. Dünya Savaşı sırasında İran'ı işgal eden Britanya ve Sovyetler Birliği'nin baskısıyla tahttan çekilen babası Rıza Şah'ın yerine iktidara geldi. İktidarı sırasında İran petrol endüstrisi demokratik yollarla seçilmiş olan ve ABD-Britanya destekli bir darbeyle görevinden uzaklaştırılacak başbakan Muhammed Musaddık tarafından kısa süreliğine millileştirildi.
İktidarına, Pers İmparatorluğu'nun 2.500. kuruluş yıl dönümü kutlamaları damga vurdu. Hükümdar olarak, İran'ı küresel bir güç ve modern bir ülkeye dönüştürme iddiasıyla, içinde kadınlara oy hakkının tanınması ve çeşitli endüstrilerin ulusallaştırılmasının da dahil olduğu bir dizi ekonomik, sosyal ve siyasi reformu içeren Beyaz Devrim adlı programı uygulamaya koydu.
Zamanla, seküler bir Müslüman olarak, izlediği güçlü modernleşme ve sekülerleşme siyaseti, İsrail ile olan ilişkileri, Bazaari denilen geleneksel tüccar sınıfıyla çatışması, kendisi, ailesi ve yönetici elitle ilgili yolsuzluk konuları nedeniyle Şii ruhban sınıfının yanı sıra çalışan sınıfların da desteğini kaybetmeye başladı. Bunlara ek olarak komünist Tudeh Partisi'nin yasaklanması, istihbarat örgütü SAVAK'ın siyasi muhalifler üzerinde uyguladığı baskı, ABD ve Britanya'nın iktidarına olan desteği, İslamcı ve yükselen komünist faaliyetlerle çatışması iktidarına karşı oluşan güçlü muhalefetin diğer nedenleri oldu.
1979 yılına gelindiğinde, siyasi huzursuzluk bir devrime dönüşerek Muhammed Rızâ Pehlevî'nin 16 Ocak günü İran'ı terk etmek zorunda kalmasına neden oldu. Daha sonra ülkede monarşiye son verilerek Ruhullah Humeyni önderliğinde cumhuriyet ilan edildi. Gıyabında idam cezasına çarptırılan Şah, siyasi sığınmacı olarak kabul edildiği Mısır'da 1980 yılında öldü.