Loading AI tools
Türk devleti Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Nogay Ordası[1] (Nogayca: Noğay ordası, Ногай ордасы, Tatarca: Nuğay urdası, Нугай урдасы, Kırım Tatarca: Noğay ordası), Altın Orda yıkıldıktan sonra 14. yüzyılın sonlarında Kafkasya ve Deşt-i Kıpçak bölgesinde Cengiz Han'ın sülalesinden olmayan Moğol Mangıt[2] boyunun önderi Edige tarafından kurulmuş bir Türk devleti.[1]
Noğay ordası / Ногай ордасы Nogay Ordası | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1398-1642 | |||||||||
Bayrak | |||||||||
Başkent | Saray-Jük | ||||||||
Yaygın dil(ler) | Nogayca | ||||||||
Hükûmet | Monarşi | ||||||||
Han | |||||||||
| |||||||||
Emir | |||||||||
| |||||||||
Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
|
Edige liderliğindeki boyların konfederasyonuna Mangıt dışında Kongirat başta olmak üzere çeşitli boylar katılmaktaydı.
Edige önce Timur'un desteğini alan Cuci ulusunun hanı Toktamış ile mücadele etmiş ancak Toktamış'ın Timur'a karşı meydan okumasından sonra Timur ile işbirliği yaparak Toktamış'ı yenmiştir.
Ancak Edige, Cengiz Han'ın soyundan gelmediği için dönemin töresine göre Han olamamıştır. 1398'de Cuci ulusunun Toka Temür sülalesinden Timur Kutluk'u han olarak seçmiş ve kendisi tarafından emirlerin başına tayin edilmiştir. Edige'nin torunları da "Biy" (Bey) ya da "Emir" unvanlarını kullanmıştır.
İdil ve Ural Nehirleri arasındaki bölgede hakimiyeti kuran Edige 1419'de öldürülmüş ve konfederasyon Nureddin önderliğinde devam etmiştir. Nureddin Azak Denizi'nden Aral Gölü'ne kadar toprağını genişletmiştir. Bu konfederasyonun desteğiyle Astrahan Hanlığı kurulmuştur.
15. yüzyılda bu konfederasyona Nogay olarak hitap edilmeye başlamıştır. Nogay adının Cengiz Han'ın oğullarından Boal'ın oğlu Nogay Han'dan geldiği düşünülmektedir.
Doğudan gelen Oyrat ve Turgut boylarının (günümüzdeki Kalmıklar) Nogay ovasına yerleşmesiyle oradan kovulmuş olan Nogaylar, 1642'de Rusya'ya itaat etmişler ve Nogay Orda ortadan kalkmıştır.
Yusuf'un sülalesi Yusupov (Юсупов), Urus'un sülalesi Urusov (Урусов) adlı Çarlık Rusyası'nın Dük aileleri olmuştur.
Nogay Orda yıkıldıktan sonra da Kuban Nogay, Cedisikul Nogay, Bucak Nogay, Canboyluk Nogay, Yedisan Nogay adıyla bilinen Nogaylar varlığını korumuştur. Bunlardan bir kısmı Kırım Hanlığı'nın askerî gücü olarak kullanılmışlardır. Geri kalanlar ise bir müddet aşağı İdil boyunda yaşamışlardır.
Günümüzde Nogay adını kullanan etnik grup sadece Dağıstan'daki sülaleden olanlardır. Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye'de Nogay adı tıpkı Kuzey Kafkasya Halkları gibi Çerkes olarak nitelendirilir. Sultan II. Abdülhamit döneminde 1882 yılında kaleme alınan Çerkesistan Tarih-i Umûmiyesinin Sûret-i Tanzîmine Dair Lâyihadır başlıklı kapsamlı bir Çerkes Tarihi tasarısında kıt’a-i mezkûrede sâkin olub lisân ve ahlâk ve ahvâl ve kavmiyetce biri birine mübâyin bulunan Adiga, Abaza, Lezgi, Çeçan, Nogay, Dağıstan vesâire gibi akvâm ve kabâil-i müte’addide kisvelerinin müşâbeheti cihetiyle ecânib nazarında umûmen Çerkes zann olunmuşdur denmekte ve görüldüğü üzere bütün Kuzey Kafkasya Halkları için Çerkes nitelemesi yapılmaktadır.[3]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.