Otuz Yıl Savaşı
Avrupa'da 1618-1648 arası sürmüş savaş / From Wikipedia, the free encyclopedia
Otuz Yıl Savaşı ya da Otuz Yıl Savaşları, çoğunlukla Kutsal Roma İmparatorluğu'nun sınırları içerisinde 1618'den 1648'e kadar sürmüştür. Avrupa tarihinin en yıkıcı savaşlarından birisi olan savaş sonucunda tahminen 4,5 ila 8 milyon arasında insan ölmüştür ve Almanya'nın bazı bölgelerinde %50'nin üzerinde nüfus düşüşü olmuştur.[19] Seksen Yıl Savaşı, Mantova Veraset Savaşı, Fransız-İspanyol Savaşı ve Portekiz Restorasyon Savaşı da Otuz Yıl Savaşı ile bağlantılı savaşlardır.
Otuz Yıl Savaşı | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Avrupa Din Savaşları ve Fransız-Habsburg Rekabeti | |||||||||
Soldan sağa:
| |||||||||
| |||||||||
Taraflar | |||||||||
1635 öncesi Anti-İmparatorluk ittifakı[lower-alpha 1] Bohemya İsveç Pfalz Elektörlüğü Savoy Dükalığı Erdel Hollanda Cumhuriyeti Danimarka-Norveç Heilbronn Ligi Hesse-Kassel Brandenburg-Prusya Saksonya 1635 Sonrası (Prag Barışı) Fransa İsveç Hollanda Cumhuriyeti Hesse-Kassel Destek İngiltere Osmanlı |
1635 öncesi İmparatorluk ittifakı[lower-alpha 2] Habsburglar İspanya İmparatorluğu Bavyera Katolik Ligi 1635 Sonrası (Prag Barışı) Kutsal Roma İmparatorluğu İspanya İmparatorluğu Danimarka-Norveç Destek Lehistan-Litvanya Papalık | ||||||||
Komutanlar ve liderler | |||||||||
Gustaf Adolf (ölü) Axel Oxenstierna Johan Banér Lennart Torstensson Carl Gustaf Wrangel XIII. Louis Kardinal Richelieu Kardinal Mazarin Louis de Bourbon Henri Turenne Maurits van Oranje Frederick Henry V. Frederick Ernst von Mansfeld Jindřich Matyáš Thurn Anhaltlı Christian IV. Christian I. John George Bernard Genç Christian George William IV. João |
II. Ferdinand III. Ferdinand Wallenstein (ölü) Matthias Gallas Leopold Wilhelm Melchior von Hatzfeldt Peter Melander Ottovio Piccolomini IV. Felipe Gaspar de Guzmán Gonzalo Fernández Ambrogio Spinola Kardinal Prens Ferdinand I. Maximilian Johann Tserclaes (ölü) Pappenheim (ölü) IV. Charles Franz von Mercy (ölü) Raimondo Montecuccoli Johann von Werth | ||||||||
Güçler | |||||||||
En fazla [lower-alpha 3] [lower-alpha 4] 50,000 İsveçli [lower-alpha 5][5] 27,000 Danimarkalı (1926)[6] 70,000 - 80,000 Fransız[lower-alpha 6][7] 60,000 Hollandalı [lower-alpha 7][8] |
En fazla 80,000 - 90,000 İmparatorluk askeri[9] 90,000 İspanyol [lower-alpha 8]}}[10] 20,500 Bavyeralı[11] 20,000 Macar hafif süvarisi [lower-alpha 9][12]}} | ||||||||
Kayıplar | |||||||||
Savaş ölümleri: [lower-alpha 10] 110,000 İsveç hizmetinde[14] 80,000 Fransız hizmetinde[15] 30,000 Danimarka hizmetinde[15] 50,000 diğer[15] |
Savaş ölümleri: 120,000 İmparatorluk hizmetinde[15] 30,000 Bavyera hizmetinde[15] 30,000 diğer[15] | ||||||||
Hastalıktan ölen askerler: 700,000 - 1,350,000 [lower-alpha 11] Toplam sivil ölümü: 3,500,000 - 6,500,000[16] Toplam ölü: 4,500,000 - 8,000,000[17][18] |
20. yüzyıla kadar, 16. yüzyıl Reformasyonu ile başlayan Alman mezhep mücadelesinin bir parçası olarak görülüyordu. 1555 Augsburg Barışı, İmparatorluğu Lüterci ve Katolik devletlere böldü fakat sonraki 50 yıl boyunca Protestanlığın anlaşılan sınırların ötesine yayılması, İmparatorluk otoritesini istikrarsızlaştırdı. Din ve mezhep, savaşı başlatan önemli bir faktör olmasına rağmen tarihçiler bu mücadelenin Avusturya ve İspanya'da hakimiyet süren Habsburglar ile Fransa'nın Bourbon Hanedanı arasındaki Avrupa hakimiyeti rekabetin sonucunda çıktığına inanıyorlar.[20]
Savaş, 1618'de II. Ferdinand'ın Bohemya Kralı görevinden alınması ve yerine Pfalz Elektörü V. Frederick'in geçmesiyle başladı. Bohemya İsyanı çabucak bastırılmış olsa da savaş, Hollanda Cumhuriyeti ve İspanya arasındaki Seksen Yıl Savaşları'na katılan ve burada stratejik önemi anlaşılan Pfalz'a doğru genişledi. Danimarka Kralı IV. Christian ve İsveç Kralı Gustaf Adolf gibi hırslı yabancı liderler de İmparatorluk içinde bulunan toprakları olduğu için çeşitli aralıklarla savaşa katıldılar. Dış müdahaleler, başta bir iç hanedan-veraset anlaşmazlığı olarak başlayan şeyi, Avrupa çapında ve çok daha yıkıcı bir savaşa dönüştürdü.
Savaşın 1618'den 1635'e kadar süren ilk safhası, öncelikle Kutsal Roma İmparatorluğu'nun Alman prensleri arasında, dış güçlerin de destekleyici bir rol oynadığı bir iç savaştı. 1635'ten sonra İmparatorluk, İsveç ve Fransa'nın İspanya ile müttefik olan İmparator III. Ferdinand'ın arasındaki daha büyük bir savaşa dönüştü. Savaş, hükümleri Bavyera ve Saksonya gibi devletlere İmparatorluk içinde daha fazla özerklik ve Hollanda'nın bağımsızlığının İspanya tarafından kabul edilmesini sağlayan 1648 yılındaki Vestfalya Barış Antlaşması ile bitti. Savaş, Habsburgları Fransa karşısında zayıflatırken Avrupa güç dengesini değiştirdi ve XIV. Louis'in zaferlerinin önünü açtı.