Türkmeneli

Türkmeneli (Arapça: تركمان إيلي), Irak'ta bir bölge adıdır. Bölge esasen, Irak Türkmenleri'nin tarihsel olarak baskın bir nüfusa sahip olduğu geniş toprakları tanımlamak için kullanılan politik bir terimdir.^[1] Söz konusu topraklar, Irak-Türkiye-Suriye sınırında bulunan ve çapraz olarak İran sınırına kadar uzanan bir bölgeyi kapsamaktadır. Bölgenin kuzey kısmındaki şehri Kerkük, Türkmenler için başkent sayılır.

Altınköprü'deki bir anıt üzerinde yer alan Türkmeneli haritası

Etimoloji

Türkmeneli kelimesinin kökeni Selçuklu dönemine dayanmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Coğrafya

Sınırlar

Bölge Irak sınırları içinde, Türkiye-Suriye-Irak sınırının kesiştiği noktadan başlayarak kuzeybatı-güneydoğu istikametindeki bir yayı içine alır. Sırasıyla Telafer, Musul, Erbil, Altunköprü, Kerkük, Tazehurmatu, Tuzhurmatu, Kifri, Karatepe, Hanekin, Diyala, Mendeli ve Bedre'yi kapsayarak, Bağdat'ın güneydoğusunda, İran sınırında sonlanır. Irak'ı bu eksende bölen hat ve Irak Türkleri'nin bulunduğu yer, aynı zamanda kuzeydeki dağlık Kürt bölgesi (Irak Kürdistanı) ile güneydeki çöllük Arap bölgesini birbirinden ayıran bir tampon bölge olarak tanımlanabilir.

Doğal kaynaklar

Türkmeneli, zengin doğalgaz, petrol ve sülfür yataklarının sahiptir. Bunun yanında iklim ve toprak, buğday ve pamuk üretimi için çok uygundur.

Tarih

1785 tarihli bir haritada Türkmeneli

William Guthrie tarafından oluşturulan, 1785 tarihli bir haritada bulunan "Turcomania" (Türkmeneli) ifadesi, bölgeye verilen isme dair ulaşılan en eski yazılı kaynaklardandır.^[2]

İngiliz işgali döneminde bölge valisi olan W. R. Hay, bölge ile ilgili yazdığı bir kitapta, Türkmenlerin Irak'ta dağınık olarak değil, bölgesel şekilde yerleştiklerini tespit etmiştir ve şu ifadeleri kullanmıştır:

"Belli bir şerit üzerinde bazı şehirler vardır. Bu şehirlerde yerleşik vatandaşlar Türkçe konuşurlar. Bu şerit, çoğunluğu Kürt olan bölgeyle çoğunluğu Arap olan bölgeyi birbirinden ayırır. Kerkük, Türklerin yoğun olduğu merkezdir. I. Dünya Savaşı'ndan önce nüfusu 30.000 idi. Şehrin etrafında da Türkçe konuşulan birçok köy vardır.".^[3]

Dil

Günümüzde Musul, Kerkük ve Tel Aferde, Türkçe resmi dil olmuştur.^{[kaynak belirtilmeli]}

Zengin bir tarih ve kültür barındırmaktadır.

Nüfus

Çeşitli kaynaklar, bölgede yaşayan Türkmenlerin sayısının 2,5 ila 3,5 milyon arasında değiştiğini göstermektedir.

Siyaset

2010 genel seçimlerinde Irak meclisine Musul, Kerkük ve Selahaddin illerinden 10 Türkmen milletvekili seçilmiştir.

Kaynakça

1. Strakes, Jason E. (2009), "Current Political Complexities of the Iraqi Turkmen", Iran & the Caucasus, Brill Publishers, 13 (2): 369
2. "Arşivlenmiş kopya". 10 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2009.
3. "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011.

Dış bağlantılar

• Unrepresented Nations and Peoples Organization, Iraqi Turkmen, 3 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Türkmeneli İşbirliği ve Kültür Vakfı sitesi, Türkmen Yerleşim Bölgeleri
• Irak etnik yapısı ve Türk nüfus, 11 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.