Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
Türkiye'nin ilk muhalefet partisi (1924–1925) / From Wikipedia, the free encyclopedia
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (Osmanlıca: ترقی پرور جمهوریت فرقه سی, romanize: Teraḳḳīperver Cumhūriyet Fırḳası; güncel Türkçe: İlerici Cumhuriyet Partisi[3]), Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk muhalefet partisiydi. Mustafa Kemal Paşa'nın eski silah ve dava arkadaşları olan Kâzım Karabekir, Rauf (Orbay) Bey, Ali Fuat (Cebesoy) Paşa, Refet (Bele) Paşa ve Adnan (Adıvar) Bey’in öncülüğünde, 17 Kasım 1924’te kurulmuştur. Parti tüzüğünde cumhuriyet ilkesinin, liberalizmin ve demokrasinin benimsendiği belirtilirken aynı zamanda dini inançlara da saygılı olunduğu açıklanmıştır.
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ترقی پرور جمهوریت فرقه سی İlerici Cumhuriyet Partisi | |
---|---|
Kısaltma | TCF |
Genel başkan | Musa Kâzım Karabekir |
Kurucu | Musa Kâzım Karabekir |
Kuruluş tarihi | 17 Kasım 1924 |
Kapanış tarihi | 5 Haziran 1925 |
Önceli | Halk Fırkası |
İdeoloji | Liberal demokrasi Liberal muhafazakârlık Adem-i merkeziyetçilik[1] |
Siyasi pozisyon | Merkez[2] |
Mustafa Kemal Paşa'nın hem parti üyesi hem de cumhurbaşkanı olmasına, partili cumhurbaşkanlığına karşı olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, tarafsız cumhurbaşkanlığını savunmuştur. Parti üyeleri, tek partili muhalefetsiz bir sistemin otoriter yönetime kayacağı endişesi barındırdıklarını ve bunun önlenmesi için böyle bir harekete giriştiklerini belirttiler.[4] Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası; parti kurulduktan kısa bir süre sonra bazı rejim muhaliflerinin parti etrafında toplanması ve partinin dini duyguların propaganda olarak kullanıldığı iddiaları ortaya atıldı.
Amasya Tamimi ile Kurtuluş Savaşı'nı başlatan beş kişilik kumandan kadrosunun Mustafa Kemal Paşa hariç tüm üyeleri, Terakkiperver Fırkası'nın kurucu ve liderleri arasında yer almıştır. (Kâzım Karabekir, Rauf Bey, Refet Paşa ve Ali Fuat Paşa.)
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası; programındaki "fırkamız itikad-ı diniyeye ve fıkriyeye hürmetkardır" (Parti, dini düşünce ve inançlara saygılıdır) maddesi gerekçe gösterilerek, Şeyh Said İsyanı'ndan sorumlu tutulmuş ve 5 Haziran 1925’te kapatılmıştır.[4] Daha sonra Mustafa Kemal Paşa'ya düzenlenen İzmir Suikastı olayında TCF kurucularının bir bölümü yargılanmıştır.