Toy
eski Türk devletlerinin yasama organı / From Wikipedia, the free encyclopedia
Toy ya da kengeş, İslamiyet öncesinde Türk devletlerinde devlet işlerinin görüşülüp ve tartışıldığı aynı zamanda yasama, yürütme ve yargı yetkisini kullanan meclistir.[3] XIII. yüzyılın ortalarından itibaren Türkçe kaynaklarda geçmeye başlayan kurultay kelimesi, toy yerine kullanılmaya başlanmış ve toy sadece yemekli eğlenceler için kullanılan bir kelime hâline gelmiştir.[4]
Toy | |
---|---|
Tür | |
Tür | |
Yapı | |
Sandalye | 9 buyruk, tabii üyeler (kağan, yabgu, kağatun, tiginler) ve tudunlar. |
Siyasi gruplar | Aşina ailesi, Aşite (Arslanlar ailesi), On-ok, Tuğluk, Dokuz Oğuz, Kırgızlar, Yaglakar uruğu, Ediz uruğu, Basmiller, Karluklar, Taraslar, Sir-Tarduşlar (bir dönem) |
Toplantı yeri | |
Ötüken, Ordu-Balık, Atalar Mezarlığı,[1] Hun Dağı[2] | |
Kül Tigin'in ölümü üzerine Çin'den getirilen tezyinatçıları, toy temsilcisi ilteberin getirttiği 732'de dikilen Kül Tigin Yazıtı'nda anlatılırken toy temsilcilerine verilen toygun adının artık meclis için de kullanılmış olabileceği olasılığı görülmektedir:
Bunça bedizçig toygun ilteber kelürti. (Bunca süslemeciyi Toygun'un ilteberi getirdi.)[5][6]
Toy sıkça Moğol boylarının meclisi olan kurultay ile karıştırılsa da, Eski Türkler kendi meclislerine "toy" adını vermiştir.[7] Bununla birlikte, kurultay kelimesinin kökü olan "kur-",[8] Ana Altaycadan beri Moğolca ve Türkçede ortak olarak kullanılan kelimelerdendir. Toy bazen de tay olarak kullanılan bu kelime ise, Eski Türkçede "şehir" anlamına gelmektedir.[9] Yani toy kelimesinin çıkış noktası devletin merkezine çağrıdır. Kelime zamanla, eğlenceli şölen vb. anlamlarda da kullanılmıştır.[3] Toy, yalnızca Türklerin kullandığı bir kelime olmayıp kurultay gibi Moğolca ile ortak kelimelerdendir. Nitekim, Moğolların Gizli Tarihi'nde "toy" kelimesine yer verilmektedir.[3]
Toy düzenleme geleneğinin Türk toplulukları arasında Hunlardan beri süregeldiği düşünülmektedir.[10]