Yakala-kısırlaştır-yerine bırak
From Wikipedia, the free encyclopedia
Yakala-kısırlaştır-yerine bırak (TNR-Trap–neuter–return), bazı ülkelerde başıboş köpek ve sokak kedisi popülasyonlarını kontrol etme amacıyla uygulanmaya çalışılan ancak bilimsel olarak işlerliğinin olmadığı gösterilmiş[1][2][3][4] tartışmalı bir yöntemdir. Süreç, başıboş köpek veya kedilerin canlı olarak yakalanmasını, kısırlaştırılmasını, kimlik tespiti ve kolay tanıma için kulaklarına işaret takılmasını, aşılanmasını ve ardından alındıkları bölgeye bırakılması şeklindedir.[5]
Bilimsel araştırmalar, TNR'nin başıboş köpek veya sokak kedisi popülasyonunu kontrol etmede etkili bir araç olduğunu göstermemektedir.[6] Literatür incelemeleri, "Yakala-kısırlaştır-yerine bırak" (TNR) yapılan hayvan topluluklarının nüfusunun azaldığını belgeleyen çalışmalarda, bu düşüşlerin aslında TNR sebebiyle değil hayvanların önemli bir yüzdesinin sürekli olarak sahiplendirilmesi ve hastalananların ötanazi yapılması kombinasyonu ile kalıcı olarak uzaklaştırılmasının yanı sıra alışılmadık derecede yüksek bir ölüm ve kaybolma oranından kaynaklandığını ortaya koymuştur.[6][7] Hatta, beklenenin aksine sadece TNR uygulanan hayvan topluluklarının nüfusunun genellikle arttığı çünkü sistemden kaçan bireylerin daha hızlı üremeye başladığını; TNR oranlarının nüfus artışını durdurmak için yetersiz kaldığını, ve başıboş hayvanlara ötanazi uygulanmayacağını bilen çevredeki insanların kendi istemedikleri evcil hayvanlarını sokağa bırakmaya dolaylı olarak teşvik ettiği gösterilmiştir.[6] Diğer kontrol yöntemleri (hayvan terkedilmesinin engellenmesi, sahiplendirme ve ötanazi) kullanılmadan sadece kısırlaştırma, kısa vadede (3-5 yıl) bazı ülkelerde etkinliği görünse de uzun vadede (30+yıl) hiç bir etkisinin olmadığı görülmüştür. [1]
Alındıkları yerin güvensiz veya başka bir şekilde uygunsuz görülmesi durumunda, kedi veya köpekler diğer uygun alanlara taşınabilir (kediler için ahır/çiftlik evleri genellikle en iyi seçenek olarak kabul edilir).[8] İdeal olarak, dost canlısı yetişkinler ve kolayca sosyalleşebilecek kadar genç yavru kediler alıkonulur ve sahiplendirilmek üzere yerleştirilir.[5] Sokak kedileri sosyalleşemezler, çoğu insan etkileşiminden kaçınırlar ve kapalı yerde rahat edemezler, bu yüzden de alıkonulmazlar. Süreç sırasında yakalanan, ölümcül, bulaşıcı veya tedavi edilemeyen hastalıklar veya yaralanmalar gibi ciddi tıbbi sorunlardan muzdarip kedi veya köpeklere bu yöntemi uygulamak yerine genellikle ötanazi uygulanır.[5]
TNR'nin, özellikle ekolojik hassasiyete sahip alanların yakınında bile artan popülaritesi, kısmen başıboş evcil hayvanların neden olduğu çevresel zarara ilişkin kamu ilgisinin eksikliğine ve hem bilimsel toplulukların hem de TNR savunucularının bu konuyla ilgilenme konusundaki isteksizliğine atfedilmiştir.[9]