En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Ardeşen
Rize'nin ilçesi Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
Ardeşen (Lazca: Art̆aşeni / არტაშენი), Rize iline bağlı bir ilçe ve bu ilçenin idari merkezidir.
_-_Rize.jpg)
Remove ads
Tarih
Özetle
Bakış açısı
Ardeşen'in eski adı Artaşeni'dir.[3][4] Artaşeni (არტაშენი / ართაშენი) adı, "arta" (არტა / ართა) ve "şeni" (შენი) kelimelerinden oluşur. Ardeşen adının Ermenice kökenli olduğu; "art" (արտ = tarla, arazi) + "shen" (շէն = köy, yerleşim) birleşiminden oluştuğu ve “tarlalı köy” ya da “arazi köy” anlamına geldiği belirtiliyor.[5][6] Bu durumda Artaşeni, "Tarlalı köy" gibi bir anlama gelir. Artaşeni Türkçeye Ardeşen olarak girmiştir. Nitekim 1835 tarihli Osmanlı nüfus defteri ile 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesi ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Ardeşen (آردەشین) olarak geçer.[7][8][9]
Eskiden köy statüsüne sahip olan Artaşeni'nin bulunduğu Lazeti bölgesi, Antik Çağ'da Kolheti Krallığı'nın sınırları içinde bulunuyordu. Osmanlılar, Trabzon İmparatorluğu'nu 1461'de ortadan kaldırdıktan sonra, 1547 yılında bu bölgeyi de tamamen ele geçirmiştir.[10] Artaşeni Kilisesi de bu dönemden kalmıştır. Bu yerleşim, 1876 tarihli Trabzon Vilayeti salnamesine göre, Trabzon Vilayeti'nin Lazistan sancağının Atina kazasına bağlıydı. Nüfusu 42 hanede yaşayan 110 kişiden oluşuyordu. Ancak bu sayının sadece erkek nüfusundan ibaret olması ihtimali de vardır. Köyde vergiye tabi hayvan varlığı olarak 85 inek ve 15 öküz kaydedilmiştir.[11]
Kültür tarihçisi Nikolay Marr, 1910 yılında Lazistan bölgesine yaptığı araştırma gezisinde köyün adını "Artaşeni" şeklinde yazmıştır. Marr, Atina kazasında 69 köy bulunduğunu, bunlardan 64'ünde Lazca konuşulduğunu yazmıştır. Artaşeni de Lazcanın konuşulduğu köylerden biriydi.[12]
Artaşeni köyü, Birinci Dünya Savaşı'nda Rusların eline geçmiştir. Gürcü dilbilimci İoseb Kipşidze, Rus idaresi sırasında, 1917 yılında Lazistan bölgesindeki araştırma gezisinde köyün adını Artaşeni (ართაშენი) şeklinde yazmıştır. Kipşidze Artaşeni adıyla hem bir bölgeden hem de bir köyden söz etmiştir. Kipşidze'nin verdiği bilgiye göre bu sırada Artaşeni köyünde 68 hanede 283 kişi yaşıyordu. On yedi hane de köyü terk etmişti. Artaşeni bölgesinde ise 25 köy bulunuyordu. Bölgenin nüfusu 2.370 hanede yaşayan 12.250 kişiden oluşuyordu. 150 hane ise savaş sırasında bölgeyi terk etmişti.[13]
Artaşeni köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, Rize vilayetinin Atina kazasının Ardeşen nahiyesinin köylerinden biriydi. Ardeşen nahiyesi 26 köyden oluşuyordu.[9] 1935 genel nüfus sayımında, Rize ve Artvin vilayetlerinin birleştirilmesiyle kurulmuş olan Çoruh vilayeti içinde aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 654 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte Atina kazasının adı Pazar olarak değiştirilmişti ve Ardeşen nahiyesi Pazar kazasına bağlıydı.[14]
Ardeşen, bir nahiye ve nahiye merkezi olarak Pazar kazasına bağlıyken, 1 Mart 1953'te ilçe ve ilçe merkezi haline gelmiştir. Nitekim 1955 genel nüfus sayımında Ardeşen kazası, merkez nahiye ile Çamlıca nahiyelerinden oluşuyordu. 1965 gelen nüfus sayımında Ardeşen kasabasının nüfusu 5.488 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içine 2.522 kişi okuma yazma biliyordu. Ardeşen ilçesinde ise 22.864 kişi yaşıyordu ve bu nüfus içinde 8.405 kişi okuryazardı.[15]
Ardeşen ilçesinde tarihî eser olarak cami, kilise, kemer köprü ve ev örnekleri bulunmaktadır. Ayrıca Seslikaya Köyü'nde bulunan Hasan Dede (Efendi) Türbesi de (1890) önemli tarihî eserlerdendir.[16]
Remove ads
Coğrafya
Özetle
Bakış açısı
Rize il merkezine 45 km mesafede yer alır. 743 km² yüz ölçümüne sahip ilçe, 1 belde, 42 köy ve yedisi Tunca Beldesi'ne bağlı 28 mahalleden oluşmaktadır. Doğusunda Fındıklı, batısında Pazar, güneyinde Altıparmak Dağları ve kuzeyinde Karadeniz ile çevrilmiş olup, kıyı uzunluğu 10 km'dir.
Genel olarak ılıman, dört mevsim yağışlı bir iklime sahip olan ilçenin ortalama sıcaklığı 15 derece civarındadır. İç kısımlarına gidildikçe iklimi biraz daha sertleşmektedir.
Ardeşen'in sarp ve engebeli arazisinin neredeyse dörtte biri ormanlık alandır. %10 civarındaki tarıma elverişli arazisinde yetiştirilen başlıca tarım ürünü çaydır. Çay dışında yetişen fındık, kivi, mısır gibi ürünler çoğunlukla ilçe içerisinde tüketilmektedir. İlçede yapılan hayvancılığın da bu faaliyetle uğraşan ailelerin ihtiyacına yönelik olduğu söylenebilir.
İlçede süregelen silah üretimini yasal bir çerçeveye oturtmak amacıyla 1993 yılında kurulan ASİLSAN, Türkiye'nin ilk özel silah fabrikası olma özelliği taşımaktadır. İlçede ayrıca 1958 yılında kurulmuş bir kereste fabrikası bulunmaktaydı.[17]
En büyük akarsuyu olan Fırtına Deresi'nde, elverişli pek çok parkur bulunduğundan rafting yapılabilmektedir. Tabrika Yaylası'nın da içinde olduğu çok sayıda yaylası bulunmaktadır.[18]
Remove ads
Nüfus
_Mosque,_Ardeşen,_Lazeti,_Turkey_-_ღერეს_მეჩეთი,_ჭანეთი.jpg)
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'nin 2019 verilerine göre ilçe merkez nüfusu bakımından Rize'nin, merkez ve Çayeli ilçesinin ardından 3. en kalabalık ilçesidir. İlçede yaşayan etnik gruplardan bahsederken ilçe nüfusunun çoğunluğunu oluşturan Lazların dışında Hemşinlilerden de bahsetmek gerekir.
İklim
Özetle
Bakış açısı
Ardeşen'de okyanusal iklim (Köppen: Cfb) görülmektedir.
Remove ads
Eğitim ve sağlık
İlçede Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı 1 halk eğitim merkezi, 1 öğretmen evi ve akşam sanat okulu, 1 mesleki ve teknik eğitim merkezi, 2 anaokulu, 10 ilkokul, 7 ortaokul, 8 lise bulunmaktadır. Ayrıca Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi'nin Turizm Fakültesi'yle Meslek Yüksekokulu'nun bulunduğu bir yerleşkesi bulunmaktadır.
Özel sağlık merkezleri dışında üç adet aile sağlığı merkezi bulunan ilçede vatandaşlar, Ardeşen ve Pazar'da bulunan devlet hastanelerinin birleştirilmesiyle 2011 yılında hizmete giren Kaçkar Devlet Hastanesi'nden de sağlık hizmeti almaktadır.
Remove ads
Yönetim
Eski belediye başkanları
Görev yapmış kaymakamlar
Remove ads
Notlar
- Çamlıhemşin ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads