Atlas Okyanusu'ndaki köle ticareti

Atlantik köle ticareti veya trans-atlantik köle ticareti, Afrikalı kölelerin Avrupalılar tarafından esir edilmelerini ve satılmalarını içeren Atlas Okyanusu ve kıyılarında gerçekleşen faaliyetler dönemi. 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar sürmüştür. Köleler, köle gemileriyle Batı ve Orta Afrika'dan "Yeni Dünya"ya, Amerika'ya getirilmişlerdir. Atlantik köle ticaretinde taşınan kölelerin büyük çoğunluğu Orta Afrika ve Batı Afrika'dan geliyordu ve Batı Afrikalı köle tüccarları tarafından Avrupalı köle tüccarlarına satılmışlardı, diğerleri ise doğrudan köle tüccarları tarafından kıyı baskınlarında yakalanmıştı. Avrupalı köle tüccarları köleleştirilmiş kişileri Afrika kıyısındaki kalelerde toplayıp hapsettiler ve sonra onları Amerika'ya getirdiler. Bazı Portekizliler ve Avrupalılar da köle baskınlarına katıldı. Liverpool Milli Müzesi'nin açıkladığı gibi: "Avrupalı tüccarlar kıyı boyunca yaptıkları baskınlarda bazı Afrikalıları ele geçirdiler, ancak çoğunu yerel Afrikalı veya Afrika-Avrupalı tüccarlardan satın aldılar." Birçok Avrupalı köle tüccarı genellikle köle baskınlarına katılmadı çünkü köle ticareti döneminde Sahra Altı Afrika'da Avrupalıların yaşam beklentisi Afrika kıtasında yaygın olan sıtma nedeniyle bir yıldan azdı. Portekizliler köle baskınlarının çok masraflı ve çoğu zaman da etkisiz olduğunu fark ettiler ve zamanla yerleşik ticari ilişkilere yöneldiler.

Kısıtlı alanda en fazla köleyi taşıma amacıyla hazırlanmış bir köle gemisi yerleşim planı

Sömürgeci Güney Atlantik ve Karayip ekonomileri, şeker kamışı ve diğer emtiaların üretimi için özellikle köle emeğine bağımlıydı.^[1][2] Bu, denizaşırı imparatorluklar kurmak için birbirleriyle yarışan Batı Avrupa devletleri tarafından hayati olarak görülüyordu. 16. yüzyılda Portekizliler, köleleri Atlantik'in ötesine taşıyan ilk ülke oldu. 1526'da Brezilya'ya ilk transatlantik köle yolculuğunu tamamladılar ve diğer Avrupalılar da kısa süre sonra onları izledi. Gemi sahipleri köleleri mümkün olduğunca çabuk ve ucuza Amerika'ya taşınacak bir yük olarak görüyorlardı. Orada kahve, tütün, kakao, şeker ve pamuk tarlalarında, altın ve gümüş madenlerinde, pirinç tarlalarında, inşaat endüstrisinde, gemiler için kereste kesmede, kalifiye işçi olarak ve ev hizmetçisi olarak satılacaklardı. İngiliz kolonilerine gönderilen ilk köleleştirilmiş Afrikalılar, Britanya ve İrlanda'dan gelen sözleşmeli işçilerle benzer yasal statüye sahip sözleşmeli hizmetçiler olarak sınıflandırıldı. 17. yüzyılın ortalarına gelindiğinde, kölelik ırksal bir kast olarak yerleşmişti. Afrikalı köleler ve onların gelecekte doğacak çocukları yasal olarak sahiplerinin malıydı, çünkü köle annelerden doğan çocuklar da köleydi (partus sequitur ventrem). Bu insanlar birer mal olarak kabul ediliyordu ve pazarlarda diğer mal ve hizmetlerle birlikte satılıyordu.

1769 yılında Güney Carolina, Charleston'da düzenlenen bir köle müzayedesini duyuran bir el ilanının reprodüksiyonu.

Ticaret hacmine göre başlıca Atlantik köle ticareti yapan ülkeler Portekiz, Britanya, İspanya, Fransa, Hollanda, Amerika Birleşik Devletleri ve Danimarka'ydı. Birçoğu Afrika kıyılarında yerel Afrikalı liderlerden köle satın aldıkları karakollar kurmuştu. Bu köleler sevkiyatı beklerken, kölelerin Yeni Dünya'ya gönderilmesini hızlandırmak için kıyıda veya kıyıya yakın bir yerde kurulan ticaret karakollarında hapsediliyordu. Güncel tahminlere göre, 400 yıllık bir süre zarfında yaklaşık 12 milyon ila 12,8 milyon Afrikalı Atlantik'ten taşındı. Tüccarlar tarafından satın alınan köle sayısı önemli oranda daha yüksekti çünkü bu yolculukta yüksek bir ölüm oranı vardı. Yolculuklar sırasında 1.2 ila 2.4 milyon kişi öldü ve Yeni Dünya'ya vardıktan sonra Karayipler'deki kamplarda milyonlarca kişi daha öldü. Milyonlarca insan köle baskınları, savaşlar ve Avrupalı köle tüccarlarına satılmak üzere kıyıya taşınmaları sonucu da öldü. 19. yüzyılın başlarında, çeşitli hükümetler ticareti yasaklamak için harekete geçti, ancak yasadışı kaçakçılık hala devam ediyordu. Genel olarak transatlantik köle ticaretinin 1867'de sona erdiği düşünülüyordu, ancak daha sonra 1873'e kadar süren yolculuklara dair kanıtlar bulundu. 21. yüzyılın başlarında, çeşitli hükümetler transatlantik köle ticareti için özür diledi.

Kaynakça

• Wikipedia İngilizce sürümünde bulunan "Atlantic slave trade" sayfası. 8 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Wikipedia Türkçe sürümünde bulunan "Üç köşeli ticaret" sayfası. 1 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.