Büyük Komplo

Büyük Komplo, Roma Britanyası döneminin sonlarına doğru ortaya çıkan bir yıl süren savaş ve düzensizlik durumudur. Dördüncü yüzyıl Romalı tarihçisi Ammianus Marcellinus bunu bir Latince: barbarica conspiratio ('barbar komplosu') olarak tanımlar; Magnentius'un imparator olma yolundaki başarısız girişiminde çok sayıda asker ona eşlik etmişti. Geri dönenlerin sayısı az olduğu için, sonraki yıllarda tedarik, ücret ve disiplin yetersiz kalmış olabilir.

Büyük Komplo
Kuzey Roma Britanyası, y. 350–400.
Tarih 367 - 368 Bölge Roma Britanyası Sonuç Roma zaferi
Taraflar
Roma İmparatorluğu	Piktler Scoti Attacotti Saksonlar Franklar Romalı firariler asi Britonlar
Komutanlar ve liderler
Nectaridus (ölü) Fullofaudes Severus Jovinus Yaşlı Theodosius	Valentinus ve diğerleri

Olayların kronolojisini belirlemek zordur çünkü olayların ana kaynağı o dönemde Antakya'da yaşayan Ammianus'tur. Verdiği bilgiler ikinci el ve karışık görünüyor, ayrıca bazılarının diğer kaynaklarca üretilen bilgilerle uyuşmamaktadır. ^[1]

Komplo

Ammianus'a göre şu olaylar meydana gelmiştir: 367 kışında Hadrian Duvarı'ndaki Roma garnizonu isyan etmiş ve Kaledonya'dan gelen Piktlerin Roma Britanyası'na girmesine izin vermiştir. Aynı zamanda, kökeni belirsiz Attacottiler, Hibernia'dan gelen Scotiler ve Cermanya'dan gelen Saksonlar, muhtemelen önceden planlanmış ve koordine edilmiş dalgalar halinde adanın orta batı ve güneydoğu sınırlarına çıktılar.Savaş grupları sadık Roma karakollarının ve yerleşim yerlerinin neredeyse tamamını ele geçirmeyi başardılar. Britanya'nın tüm batı ve kuzey bölgeleri ele geçirildi; şehirler yağmalandı; sivil Roma-Britanyalılar öldürüldü, tecavüze uğradı veya köleleştirildi. Kuzey Galya'ya Franklar ve Saksonlar da çıkmışlardır.

Nectaridus, Latince: comes maritime tractus ('kıyı bölgesi kontu') öldürülmüş ve bir Latince: dux Fullofaudes ya kuşatılmış ya da ele geçirilmiştir. Yenilgilerinin yerlerinin genellikle Britanya olduğu varsayılır ancak Galya'da da olabilir.^[2] Geriye kalan sadık ordu birlikleri güneydoğu şehirlerinde garnizon olarak kalmaya devam etti.^[3]

Latince: milites areani Barbar hareketleri hakkında istihbarat sağlayan yerel Roma ajanlarının, rüşvet karşılığında efendilerine ihanet etmiş olmaları, saldırıların tamamen beklenmedik olmasına neden olmuştur. Firari askerler ve kaçak köleler kırsalda dolaşıp geçimlerini sağlamak için soygunculuğa yöneliyorlardı. Kaos yaygın ve başlangıçta koordineli olmasına rağmen, isyancıların tek amacı kişisel zenginleşmekti ve büyük ordular yerine küçük gruplar halinde çalışıyorlardı.

Roma'nın cevabı

İlk denemeler

İmparator I. Valentinianus o sırada Alamanlara karşı sefere çıkmıştı ve bu nedenle kişisel olarak müdahale edemedi. Yerine görev yapacak bir dizi komutan seçildi, ancak hemen geri çağrıldılar. Birincisi, imparatorun Latince: comes domesticorum olan Severus'tu, geri çağrılan ve yerine Latince: magister equitum Jovinus getirildi.^[3] Jovinus daha sonra Valentinianus'a takviye kuvvet talebinde bulunan bir mektup yazmıştır. İmparator, muhtemelen Ren Nehri boyunca yapılacak bir sefere katılmak üzere Jovinus'u geri çağırmış ve ardından Flavius Theodosius'u göndermiştir.^[4] Severus ve Jovinus'un bulgularını yapmak ve imparatora rapor etmek için Britanya'ya seyahat ettikleri varsayılmıştır, ancak Ammianus bunu belirtmez ve Latince: Codex Theodosianus fermanlarla kaydedilmiş Valentinianus'un o zamanki bilinen hareket kronolojisi, yaz bitmeden bunu yapmasını zorlaştırıyordu. Sadece kuzey Galya'da barbarların saldırdığı bölgelere seyahat etmiş olabilirler.^[5]

Theodosius'un gelişi

368 baharında Theodosius komutasındaki bir yardım kuvveti Bononia'da (Boulogne-sur-Mer) toplanmıştır. Dört üniteden oluşuyordu, Latince: Batavi, Latince: Heruli, Latince: Iovii ve Latince: Victores, oğlu, daha sonraki İmparator I. Theodosius ve muhtemelen daha sonraki gaspçı yeğeni Magnus Maximus da vardı. Theodosius, kış havasındaki düzelmeden yararlanarak Manş Denizi'ni geçerek Richborough'a ulaşmıştır; bu sırada Bononia'daki diğer birlikleri daha iyi hava koşullarını beklemek zorunda kalmıştır. Bu, Theodosius'un hayati istihbarat toplamasını sağlamıştır.^[6] Roma birliklerinin ezildiğini, savaşmayı reddettiğini veya firar ettiğini ve birçoğuna ödeme yapılmamış olabileceğini keşfetmiştir.^[7] Birlikler karaya çıktıktan sonra Theodosius onlarla birlikte kendi üssü haline getirdiği Londinium'a yürümüştür. Orada işgalcilerle uğraşmaya başladı:^[3][8]

Kendisini takip etmiş, kuvvetlerine güvenen birliklerden müteşekkil Batavi, Heruli, Iovii ve Victores lejyonları bölgeye ulaştığında Theodosius yürüyüşe başlayıp sonraki nesillerin Augusta olarak adlandırdığı kadim kasaba Lundinium'a ulaştı ve ardından birliklerini birçok parçaya ayırarak düşmanının avare gezinen ve ağır yüklerle yüklü yağmacı gruplarına saldırdı; tutsakları ve sığırları sürmekte olanları hızla püskürttükten sonra vergi ödeyen son derece sefil insanların yitirdiği ganimeti ele geçirdi. Ardından, bütün bu ganimet yorgun düşmüş askerlere dağıtılmış bir kısmı hariç bölge halkına teslim edildiğinde Theodosius önceden büyük tehlikeler atlatmış fakat kurtuluşun ümit edilebileceğinden çok daha hızlı bir şekilde eski haline getirilen şehre son derece mutlu bir kutlama yapılıyormuş havasında girdi.

— Ammianus Marcellinus, Latince: Res Gestae 27.8.7-8

Asker kaçaklarına af vaadinde bulunuldu ve bu Theodosius'a terk edilmiş kaleleri yeniden askerle tahkim etme imkanı verdi. Civilis'e vicarius verilerek yeni bir sivil yönetime başkanlık etme statüsü verildi ve Dulcitius yeni Dux Britanniarum olarak atandı.^[9] Yerel areani birliklerinin istilacılarla işbirliği yaptığının ortaya çıkmasının ardından Theodosius onları görevlerinden uzaklaştırdı. ^[1] Yıl sonuna doğru barbarlar memleketlerine geri püskürtülmüş, isyancılar idam edilmiş, Hadrian Duvarı geri alınmış ve piskoposluk bölgesinde düzen yeniden gelmişti. Civilis'in idaresinde daha önceki istilacıların sonuncusu muhtemelen kendi kişisel komutası altındaki birlikleri kullanılarak 369'da geçici olarak püskürtüldü,^[10] ve bir sivil restorasyon programı başladı. Ayrıca Theodosius, Britanya'ya sürgüne gönderilen ve işgalcilere katılan bir Pannonialı olan Valentinus'un kuvvetlerinin de üstesinden gelmiş ve onları mağlup etmiştir.^[11]

Britanya'da, muhtemelen uzak kuzeydeki duruma daha iyi yanıt verebilmek için Valentia'nın kurulması da dahil olmak üzere önemli bir yeniden yapılanma gerçekleştirildi. Şair Claudian, deniz faaliyetlerinin Kuzey Britanya'da gerçekleştiğini ileri sürer. Theodosius'un barbarlara karşı cezalandırıcı seferler düzenleyip onlara bazı şartlar dayatmış olması mümkündür. Kesinlikle Latince: Notitia Dignitatum, daha sonra kıtada Roma'ya hizmet eden dört Attacotti birliğinin kaydedildiği görülmektedir. Latince: areani görevden alındılar ve sınırlar, Paternus gibi adamların kariyerini belirleyen Votadini gibi sınır kabilelerinin işbirliğiyle yeniden güçlendirildi.

Siyasi etkiler

Theodosius Roma'ya bir kahraman olarak dönmüş ve Jovinus'un yerine Valentinianus'un kıdemli askeri danışmanı yapılmıştır. On yıl sonra oğlu imparator olmuştur.

Romalılar kaosun çoğunu sona erdirmişlerdi, ancak yukarıda sıralanan bütün halkların akınları devam etmiştir.

Kurgusal referanslar

Wallace Breem'in tarihi romanı Eagle in the Snow'da, Peter Vansittart'ın tarihi romanı Three Six Seven: Memoirs of a Very Important Man'de, Stephen R. Lawhead'in fantastik romanı Taliesin'de, MJ Trow'un Britannia serisinde, Jack Whyte'ın fantastik-tarihi romanı The Skystone'da ve Mark Chadbourn'un James Wilde mahlasıyla yazdığı Pendragon romanı Büyük Komplo'yu kullanmıştır. Francis Hagan, Sabinus Günlükleri'ndeki üçlemenin (Huzursuz Kıyı, Denizin Hasadı ve İntikam Dalgası) arka planı olarak Büyük Komplo'yu kullanır. Romanlarda eski bir tribün olan Sabinus, Roma'yı kendisinden kurtarmak için Roma ve barbar güçlerini bir araya getirir.