Batbayan

Batbayan, Kubrat'ın 638'deki ölümünden sonra I. Büyük Bulgar Hanlığı'nın topraklarında kalarak burada egemenlik kuran Ön-Bulgar kumandan. Böylece Batbayan, doğudaki Bulgarların; kardeşi Asparuh ise batıdaki Bulgarların hanı olmuştur.^[1]

Batbayan, Bayan, Bag Bayan (Bayan Bey)
Onogur Bulgarları beyi
Hüküm süresi	665–668
Önce gelen	Kubrat
Sonra gelen	Asparuh
Ölüm	690
Hanedan	Tuğluk
Babası	Kubrat

Etimoloji

Bizans kaynaklarında Batbayan ismi, Batbaian şeklinde geçmektedir. Bu yüzden yaygın olarak, kendisi bu adla bilinmektedir.^[2] Ancak Oi meta Theofanin, bu adı Bayan-os şeklinde kayda geçirmiştir. Buradan ismin aslında Proto-Türkçede zengin anlamına gelen "Bayan" olduğu düşünülmüştür.^[2] Nitekim, bazı kaynaklarda Batbayan yerine Bag-Bayan yani Bayan Beg adı kullanılmıştır.^[3] Bu durum, Hazar egemenliğine giren Bayan'ın han unvanı yerine beg yani bey unvanını kullandığını düşündürmektedir.

Yaşamı

Batbayan, Kubrat'ın en büyük oğludur. Babasının vasiyeti üzerine, babası ölünce de babasının topraklarından ayrılmamıştır.^[4] Böylece, babasının ölümüyle birlikte doğuda kalan Bulgarların hanı oldu.^[1] Batbayan'ın küçük kardeşi Asparuh ise kendisine tabî Ogurların büyük bir kısmıyla birlikte Tuna Nehri dolaylarına doğru hareket etti.^[5] Büyük Bulgar Hanlığı topraklarında kalsa da, Batbayan bu toprakların tek hâkimi olmayı başaramamış, Hazar Hanlığı'nın himayesine girmek zorunda kalmıştır.^[6] Egemenliği süresince Ongur Bulgarları ve Macarlar üzerinde etkili olmuştur. Bazı bilim adamlarınca, Batbayan ve kendisine tabî olanların bugünkü Balkarları oluşturduğu düşünülmektedir.^[7] Batbayan'ın hükmettiği tebaanın Kara Bulgarları oluşturduğu da iddia edilmiştir.^[8]

Batbayan'ın yaşadığı coğrafya babasının ona miras bıraktığı; Azak Denizi ve Kuban Nehri arasındaki alandır.^[8]