Cebelitarık Boğazı

Cebelitarık Boğazı (Arapça: مضيق جبل طارق, İspanyolca: Estrecho de Gibraltar), Akdeniz ile Atlas Okyanusu'nu birleştiren, Avrupa ile Afrika kıtalarını ayıran boğazdır. Antik çağda Herkül'ün Sütunları olarak da bilinirdi. 60 km uzunluğunda ve 44 km genişliğinde olup en derin yeri ise -426 m olan boğaz, Adını Tarık bin Ziyad'dan almaktadır. Boğazın siyasal egemenlik bakımından kontrolü üç ülkenin elindedir; Birleşik Krallık (Cebelitarık özerk bölgesi tarafından), İspanya ve Fas.

Cebelitarık Boğazı
Cebelitarık Boğazı'nın uzaydan görünümü
Cebelitarık Boğazı Akdeniz haritasında göster Cebelitarık Boğazı Kuzey Atlas haritasında göster Cebelitarık Boğazı İspanya haritasında göster
Genel Bilgiler
Ülke(ler)	Cebelitarık, Fas, İspanya
Koordinatlar	35°58′26″K 5°30′58″B
Ada(lar)	Perejil Adası
Yerleşim(ler) (sahil)	Tarifa, Cebelitarık, Septe
Ayırdığı topraklar	Afrika← →Avrupa
Tür	Boğaz
Bağladığı sular	Atlas Okyanusu→ ←Akdeniz
Uzunluk	58 km (36 mi)[1]
En derin noktası	900 m (3.000 ft)
En dar yeri	13 km (8,1 mi)[1]
Wikimedia Commons

Boğazda, yüzeyde doğudan batıya giden kuvvetli bir akıntı vardır. Derinlerde ise daha zayıf bir akıntı Akdeniz'den Atlas Okyanusu'na akar. Cebelitârık Boğazının her iki yanı da sarp kayalıklarla çevrilidir. Bitki örtüsü bakımından iki yakasında beraberlik görülür ve buradan yılda her beş dakikada bir büyük gemi ve sayısız küçük balıkçı, yat gibi küçük tekneler geçer. Boğazın Afrika kıyısında bulunan Tanca ise milletlerarası bir statüye bağlanmıştır. Bu statü başka bir devletin buraya yerleşmesine mâni olmaktadır.

Tarihi

Eski çağlardaki adı "Calpe" 'dir. Şimdiki adı ise Arap komutanı Tarık bin Ziyad'dan gelmektedir. Arapçada "cebel" dağ demektir. Cebel-i Târık, "Tarık'ın dağı" anlamına gelmektedir. Tarık, boğazın güvenliğini sağlamak için burada boğazın kuzeyinde bir kale yaptırmıştır. Cebelitarık 1462'de Araplardan, İspanyollara geçmiş 1502'de resmen İspanyol topraklarına katılmıştır. 24 temmuz 1704'te Birleşik Krallık-Hollanda deniz kuvvetleri tarafından ele geçirilmiştir, 1713 tarihindeki Utrecht Antlaşması'yla İspanya kaleyi Birleşik Krallık'a teslim etmeyi kabul etmiştir.

Cebelitarık, boğaza adını veren yer ve tarihsel olarak boğazın en önemli noktasıdır. İber Yarımadasıda, ayrı bir yarımada olarak, boğazın Akdeniz girişinde yer alır. Solda Cebelitarık Boğazı, sağda Akdeniz ve en arkada İspanya

Konumu

Akdeniz'in batı ucunu Atlas (Atlantik) Okyanusu ile birleştirir. Kuzeyi İber Yarımadası, güneyi Kuzey Afrika'da Mağrip olarak bilinen bölgedir. Ulaşım yönünden oynadığı rol itibarıyla ve jeopolitik bakımdan en önemli boğazlardan biridir. Deniz geçidinin önemi Süveyş Kanalının açılması ile daha da artmıştır. Takriben 60 km uzunluğunda olan boğazın en geniş noktası Trafalgar Burnu ile Spartel Burnu arasında 44 km, en dar noktası ise Cires Burnu ile Tarija Burnunun doğusunda 14,2 km'dir. Boğaz'ın ortası, en sığ noktası olup derinliği 324 metre'dir.

Yerleşim yerleri

Tanca, Fas'ın boğaz kıyısındaki en önemli yerleşim yeridir.

Cebelitarık boğazı kıyısındaki yerleşim yerleri

İsim	Bayrak	Ülke	Nüfus	Notlar
Afrika
Ceuta		İspanya	75,276
Tanca		Fas	700,000
Avrupa
Algeciras		İspanya	116,209
Barbate	-	İspanya	22,851
Cebelitarık		Birleşik Krallık	29,286
Tarifa		İspanya	17,793

Politik sorunlar

Cebelitarık

Pîrî Reis'in Kitâb-ı Bahriye'sinde Cebelitarık Boğazı

1713 yılında resmen İngiltere'ye bağlanan, 1830'da ise sömürge ilan edilen Cebelitarık'ın durumu İspanya-İngiltere ilişkisi içinde zaman zaman öne çıkan bir pürüz konumundadır. İspanya eski dışişleri bakanı Moratinos, bölgede İngiliz yönetimi için askeri işgal demiştir. Kendisi daha önce de bu mesele nedeniyle İngiltere ile normal ilişki kurmanın imkânsız olduğunu söylemiştir.^[2]

Sorunun çözümü için Cebelitarık'ta İngilizler tarafından düzenlenen oylamalar yapılmış. Yapılan oylamaların açıklanan sonuçları şu şekildedir;

• 1967, İspanyol egemenliği red edilmiştir.^[2]
• 1969, Cebelitarık halkı yapılan oylama ile İngiltere'ye bağlı özerk bir yönetim olmayı kabul etmiştir.^[2]
• 2002, İngiltere'nin, bölgedeki egemenliğin İspanya ile paylaşılması önerisine halkın %99'u karşı oy kullanmıştır.^[3]

Perejil Adası krizi

İspanya'nın Afrika kıtasında toprakları Ceuta (sağ) ve Perejil Adası (sol)

Fas kıyılarından 250 m, İspanya kıyılarından ise 8 km uzaklıkta bulunan Perejil Adası iki ülke arasında egemenlik sorunudur. Cebelitarık boğazında yer alan bu hiçbir yerleşim yerinin olmadığı kayalık ada yüzünden 2002 yılında taraflar arasında adaya asker çıkarmaya varan bir gerilim yaşanmıştır. Fas'ın adaya asker çıkarmasıyla başlayan gerilim, İspanya'nın adaya kendi askerlerini çıkarmasıyla sürmüştür.^[4]

Cebelitarik Köprüsü ve tüneli

Cebelitarik Köprüsü

Cebelitarık Köprüsü inşa edildiği takdirde, şimdiye kadar yapılmış en uzun ve en yüksek köprü olması beklenmektedir. Köprünün yapılmasıyla, çoğunluğu Müslüman ve Hristiyan ülkeleri birleştirip kültürler arasındaki bağı güçlendireceği, Afrika ile Avrupa arasındaki ekonomik bağlantıların artmasına yardımcı olacağı düşünülmektedir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Uzunluk

Toplam uzunluğu 14 km olup, 7 km'lik iki kısımdan oluşması planlanmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Cebelitarik Tüneli

Dünyanın çeşitli devletlerince Cebelitarık Boğazı'nın altından geçecek bir tünel düşünülmüş ve planlanmışsa da hayata geçmemiştir.