Akdeniz

Başlığın diğer anlamları için Akdeniz (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Akdeniz (Osmanlı Türkçesi: بحر سفيد Bahr-i Sefīd,^[1] آق دڭيز Akdeñiz^[2] ya da بحر متوسط, Bahr-i Mutavassıt^[3]), Atlas Okyanusu'na bağlı, kuzeyinde Avrupa, güneyinde Afrika, doğusunda Asya kıtaları bulunan deniz. 2,5 milyon km² civarında alanı kaplayan deniz, Cebelitarık Boğazı ile Atlas Okyanusu'ndan, Çanakkale Boğazı ile Marmara Denizi'nden ve Süveyş Kanalı ile Kızıldeniz'den ayrılır. Akdeniz'in tuzluluk oranı ‰ 38 (binde 38) olup tuz oranı fazla olan denizler grubunda değerlendirilir.

Akdeniz
Akdeniz ve bu iç denizi çevreleyen ülkelerin uydu görüntüsü (NASA)
Havza
Ülke(ler)	Tüm Liste
Konum	Güney Avrupa Batı Asya Kuzey Afrika
Koordinatlar	38°K 17°D
Ada(lar)	± 3.300
Yerleşim(ler) (sahil)	Antalya, Atina, Barselona, İzmir, Marsilya, Mersin, Roma, Adana, Valensiya
Genel bilgiler
Aktığı yer	Atlas Okyanusu
Tür	Deniz
Akarsu (gelen)	Marmara Denizi, Nil nehri, Cheliff nehri, Ebro nehri, Tiber nehri, Rhône Nehri, Po nehri
Ortalama derinlik	1.500 m (4.900 ft)
En derin noktası	5.267 m (17.280 ft)
Yüzölçümü	2.500.000 km2 (970.000 sq mi)
Su hacmi	3.750.000 km3 (900.000 cu mi)
İkamet süresi	80-100 sene
Tuzluluk	3,8 %
Sıcaklık	12-28 °C (54-82 °F)
Wikimedia Commons

Katip Çelebi 1656 Akdeniz, Asfar il-bihar

Akdeniz haritası

Akdeniz bölgesi rölyefi

Etimoloji

İngilizcede Mediterranean Sea denilir. Bu da Latincedeki Mediterraneustan (Medi: Orta + terra: Toprak, yer) gelmektedir. Yunancada Mesogeios denir. Arapçadaki karşılığı البحر الأبيض المتوسط (El Bahre-l Ebyedu'l-Mutavassit) “'ortada yer alan beyaz deniz'” anlamındadır. Farsçada Akdeniz için kullanılan Bahr-i Sefid ismi Osmanlı dönemi haritalarında da gözükmektedir. Romalılar da Mare Nostrum olarak tanımlanmaktaydı, anlamı ise Bizim Deniz'di.^[1]

“Akdeniz” isminin kaynağıyla ilgili inanılan bir diğeri de eski Türklerde “mavi” rengin doğunun, “ak” rengin batının, “kırmızı” rengin güneyin ve “kara” rengin kuzeyin sembolü olarak kullanılmış olmasıdır. Buna göre Akdeniz adlandırmasını ortaya koyan dil bilincinde Ege ve Akdeniz'i tek bir deniz olarak gören yaklaşım vardır. Bu yaklaşıma göre Türkiye'nin kuzeyindeki denize Karadeniz adının verilmesinin sebebi de budur.^[4]

Denizanası, Akdeniz'de sık rastlanılan bir hayvandır.

Coğrafya

Dünyanın en büyük iç denizidir. Derin bir denizdir ve en derin noktası İyon Denizi'nde bulunan ve yaklaşık 5267 metre olan Kalipso Çukuru'dur. Doğu Akdeniz Havzası, Batı Akdeniz Havzası'ndan daha derindir. Özellikle Doğu Akdeniz olmak üzere tuzluluk oranı yüksektir. Kıbrıs ile Mısır arasındaki kısımda tuzluluk oranı binde 39'a ulaşır. Akdeniz'e kıyısı olan 22 ülke vardır.

Akdeniz'e kıyısı olan ülkeler

• Arnavutluk
• Birleşik Krallık
• Bosna-Hersek
• Cezayir
• Fas
• Filistin Devleti
• Fransa
• Hırvatistan
• İspanya
• İsrail
• İtalya
• Karadağ
• Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
• Kıbrıs Cumhuriyeti
• Libya
• Lübnan
• Malta
• Monako
• Mısır
• Slovenya
• Suriye
• Tunus
• Türkiye
• Yunanistan

Bölümler

Alt Denizler

• Alboran Denizi, İspanya ve Fas arasında,
• Balear Denizi, İspanya ve Balear Adaları arasında,
• Ligurya Denizi, Korsika ve Sardinya adaları arasında,
• Tiren Denizi, Sardinya, İtalya Yarımadası ve Sicilya arasında,
• Adriyatik Denizi, İtalya Yarımadası ve Balkan Yarımadası arasında,
• İyon Denizi, İtalya, Yunanistan ve Arnavutluk arasında,
• Libya Denizi, Libya ile Girit arasında,
• Ege Denizi, Yunanistan ve Türkiye arasında,
• Girit Denizi, Girit'in kuzeyinde,
• Trakya Denizi, Kuzey Ege’de
• Mirtoan Denizi, Kiklad Adaları ve Mora Yarımadası arasında,
• Marmara Denizi, Ege Denizi ve Karadeniz arasında,
• Kilikya Denizi, Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti arasında.

Boğazlar

Marmara Denizi ve Karadeniz'i birleştiren İstanbul Boğazı

• Cebelitarık Boğazı, İspanya ve Fas arasında,
• Messina Boğazı, İtalya Yarımadası ve Sicilya arasında,
• Bonifacio Boğazı, Korsika ve Sardinya arasında,
• Sicilya Boğazı, Sicilya ve Tunus arasında,
• Otranto Boğazı, İtalya ve Arnavutluk arasında,
• Çanakkale Boğazı, Marmara Denizi ve Ege Denizi arasında,
• İstanbul Boğazı, Marmara Denizi ve Karadeniz arasında.

Körfezler

• Saros Körfezi, kuzey Türkiye'de,
• Lions Körfezi, güney Fransa'da,
• Taranto Körfezi, güney İtalya'da,
• Antalya Körfezi, güney Türkiye'de,
• Sirte Körfezi, kuzey Libya'da,
• Gabes Körfezi, doğu Tunus'ta,
• Mersin Körfezi, güney Türkiye'de,
• Edremit Körfezi, kuzeybatı Türkiye'de,
• İzmir Körfezi, batı Türkiye'de,
• Gökova Körfezi, güneybatı Türkiye'de.
• İskenderun Körfezi, güney Türkiye'de
• Fethiye Körfezi, güney Türkiye'de
• Marmaris Körfezi, güney Türkiye'de
• İzmit Körfezi, kuzeybatı Türkiye'de
• Jliaéros Körfezi, kuzey Arnavutluk'ta.

İklim

Akdeniz bölgesi şehirlerinde sıcaklık (°C)

	Ocak	Şubat	Mart	Nisan	Mayıs	Haziran	Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim	Kasım	Aralık
Marsilya 16 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.	13	13	13	14	16	18	21	22	21	18	16	14
Barselona 18 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.	13	13	13	14	17	20	23	25	23	20	17	15
Valensiya 31 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.	14	13	14	15	17	21	24	26	24	21	18	15
Napoli 31 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.	15	14	14	15	18	22	25	27	25	22	19	16
Málaga 27 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.	16	15	15	16	17	20	22	23	22	20	18	16
Cebelitarık 17 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.	16	15	16	16	17	20	22	22	22	20	18	17
Atina 27 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.	16	15	15	16	18	21	24	24	24	21	19	17
Kandiye 26 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.	16	15	15	16	19	22	24	25	24	22	20	18
Malta 3 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.	16	16	15	16	18	21	24	26	25	23	21	18
Antalya 8 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.	14	15	18	21	25	30	34	34	31	26	20	16
Larnaka 31 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.	18	17	17	18	20	24	26	27	27	25	22	19
Mersin [ölü/kırık bağlantı]	18	18	19	22	24	25	27	29	28	26	24	22
Tel Aviv 27 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.	18	17	17	18	21	24	26	28	27	26	23	20

Ayrıca bakınız

• Akdeniz adaları
• Ayrık deniz
• Deniz
• Göl
• İç deniz
• Körfez
• Nehir
• Okyanus
• Süveyş Kanalı

Kaynakça

1. "Arşivlenmiş kopya". 7 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2012.
2. Kâtib Çelebi, Kitab-ı Cihannüma, 1648 bk: 360 Yıllık Öykü: Cihannüma 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
3. "Arşivlenmiş kopya". 30 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2012.
4. Ertuğrul Yaman, Eyüp Bacanlı, Türk Dili El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara 2009, s. 35-36

5. https://web.archive.org/web/20130915012011/http://www.biltek.tubitak.gov.tr/merak_ettikleriniz/index.php?kategori_id=21&soru_id=4891

Dış bağlantılar

• Greenpeace campaign "Defending Our Mediterranean": Threats, Solutions and Photo Petition12 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Planblue - Environment and Development in the Mediterranean Region