En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Dânişmendliler Beyliği
Anadolu'da tarihi beylik Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
Dânişmendli Beyliği, 1080–1178 yılları arasında Sivas merkez olmak üzere Çorum, Tokat, Niksar, Amasya, Malatya, Elazığ, Kayseri şehirleri civarında kurulmuş bir Anadolu beyliğidir. II. Kılıçarslan tarafından yıkılmıştır. İlk başkenti Niksar olup sonraki başkenti Sivas'tır. Anadolu Selçuklu Devleti'ne katılan ilk Türk beyliğidir.
Remove ads
Adı
Özetle
Bakış açısı
Dânişmend'in kelime anlamı Farsçada "bilgili adam" olup, İbnü'l-Esîr gerçek adı Taylu olan gazinin Türklere muallimlik yaptığı için dânişmend unvanı alıp melikliğe dek yükseltildiğini bildirmiştir. Dönemin kaynaklarında tam adı "Melik-i Muazzam Dânişmend Ahmed Gazi bin Ali et-Türkmâni" şeklinde zikredilmektedir. Kaynaklarda beyliğin kurucusu Dânişmend Gazi'nin Azerbaycan'da Arrân ve civarında yaşayan bir Türkmen ailesine mensup olduğu belirtilmektedir. Birinci Haçlı Seferi tarihi hakkında kendi dönemiyle ilgili bilgi veren en önemli tarihçilerinden Albertus Aquensis ve 12. yüzyıl tarihçilerinden Sur başpiskoposu Willelmus Tyrensis de Dânişmendlilerin Türk asıllı bir hanedan olduğunu belirtmektedirler.[kaynak belirtilmeli] İbn Hamdun ve İzzeddin İbn Şeddad, Dânişmend Gazi'nin Türkiye Selçuklu Devleti'nin kurucusu Süleyman Şah'ın dayısı olduğunu söylemektedir.[1] Beyliği Edessalı Mateos "Tanismanios", Bizanslı tarihçi Nikitas Honiatis ise "Persarmen Taismanios" olarak anmıştır. Khoanites'İn verdiği "İran Ermenileri" tanımlamasının beyliğin kökenine dair tartışmaları beraberinde getirmiş beyliğin adının Dânişmendlilerin kısmen hüküm sürdüğü eski Armeniakon Themasına mı, aşiret ya da hanedanın soyuna mı vurgu yaptığı kesinlik kazanmamıştır.[2]
Remove ads
Kuruluş yılları
Özetle
Bakış açısı
Kaynaklarda adı "Melik-i Muazzam Dânişmendli Ahmed Gazi bin Ali et-Türkmâni" şeklinde geçen Dânişmend Ahmed Gazi, Sultan Alparslan'ın 1064 yılında çıktığı Kafkasya seferi sırasında orduya katılmış ve bu tarihten itibaren Alparslan'ın hizmetine girmiştir.[3] Malazgirt Savaşı'na da katılan Dânişmend Gazi, zaferin kazanılmasında önemli rol oynadı. 1080 yılında Bizanslılardan Sivas'ı aldı ve Dânişmendli Hanedanını kurdu.
Sivas'ı bir üs olarak kullanan Dânişmend Gazi; Çavuldur, Tursan, Kara Doğan, Osmancık, İltekin ve Karatekin adlı emirleriyle Amasya, Tokat, Niksar, Kayseri, Zamantı, Develi ve Çorum'u fethederek, beyliğine kattı. Birinci Haçlı Seferi'nde başkenti İznik'i kaybederek Anadolu içlerine çekilen I. Kılıçarslan'ın yardımına koştu. I. Kılıçarslan'a Haçlılarla yaptığı Eskişehir Savaşı'nda destek sağladı. Haçlılar bu savaşı kazanarak Anadolu içlerine ilerlemeye devam ettiler. Ancak Dânişmendlilerin ve Anadolu'daki diğer Türk birliklerinin saldırıları sonucu Haçlı orduları kuvvetlerinin büyük bir bölümünü kaybettiler.
Dânişmentliler 1100 yılında Bizans Devletinden bağımsız olarak hüküm süren Malatya'yı kuşattılar. Antakya'yı ele geçirerek Antakya Prensliği'ni kurmuş olan Haçlı hükümdarı Boemondo, Malatya'nın yardımına koştu. Ancak yenilerek, Dânişmendlilerin eline tutsak düştü. Malatya 1103 yılında Dânişmendlilerin eline geçti. Dânişmend Gazi, elinde esir bulunan Boemondo'yu iki yüz altmış bin dinar karşılığı serbest bıraktı. Ancak bu hareketi, I. Kılıçarslan'la arasını açtı. Maraş civarında yapılan savaşta yenilen Dânişment Gazi, 1104 yılında öldü. Beyliğin başına oğlu Melik Gazi geçti.
Remove ads
Dânişmendli mimari eserleri
- Kayseri Ulu Camii (1143)
- Niksar Ulu Camii (1145)
- Kayseri Gülük Camii ve medreseleri
- Amasya Halifet Gazi Türbesi
- Melik Gazi Türbesi (1164)
- Tokat Yağıbasan Medresesi (1152)
- Niksar Yağıbasan Medresesi (1158)
Dânişmendlilerin listesi ve soyağacı
| Dânişmend Gazi (ö. 1084) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| İsmail | Gümüştekin Gazi (ö. 1104) | İbrahim | Yağısıyan | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Melik Emir Gazi (ö. 1134) | Sungur | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Melik Muhammed (ö. 1143) | Nizameddin Yağıbasan (ö. 1164) | Yağan | Aynüddevle | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zünnun | Zülkarneyn | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Remove ads
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads