Gevaş

Gevaş, Van'ın 13 ilçesinden birisidir.

Gevaş
İlçe
Gevaş'ın Tatvan yönünden girişi. Arka planda Artos Dağı görülmektedir.
Türkiye'de yeri
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Van
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Hamit Genç[1]
• Belediye başkanı	Ruknettin Hakan (DEM Parti)
Yüzölçümü
• Toplam	727 km²
Rakım	1750 m
Nüfus  (2018)
• Toplam	28.620
• Kır	-
• Şehir	28.242
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	65700
İl alan kodu	432
İl plaka kodu	65
Resmî site www.gevas.gov.tr

Yüzölçümü 727,5 km² olup, denizden yüksekliği 1750 metredir. İlçe Güneydoğu Toroslar'ın bir uzantısı olan Kavuşşahap (İhtiyarşahap) dağlarının en yükseği olan Artos Dağının (3650 m) eteğinde kurulmuştur. Doğusunda Gürpınar, batısında Hizan ve Tatvan (Bitlis) ilçeleri, kuzeyinde Van Gölü, kuzeydoğusunda Edremit, güneyinde Çatak, güneybatısında da Bahçesaray ilçeleri bulunur. İl merkezine uzaklığı 40 km'dir. Sınırları içerisindeki Akdamar Adası, ilçenin en önemli turistik mekânıdır.

Tarihçe

İlçe merkezinin bulunduğu verimli vadi Urartular döneminden beri yoğun yerleşime sahne olmuştur.

Eski kaynaklarda kasabanın adı Vostan, Vastan ve son olarak Vestan (1960'tan itibaren) diye geçer. Bugünkü ilçe merkezinin 20 km kadar batısında Ahtamar Adası karşısında bulunan eski kent, MS 421 yılında Sasani Devleti'nin egemenliğine giren Doğu Ermenistan'ı yöneten İran askeri valilerinin (vostikan) ikametgâhı olarak önem kazanmıştır.

7. yüzyılda Sasani Devletinin İslam egemenliğine girmesinden sonra Vostan'da Ermeni kökenli Rştuni beyliği hüküm sürmüştür. 705 yılında diğer Ermeni beylerinin ittifak ederek Vart Rştuniyi öldürmesinden sonra bölge Başkale (Ağbak) kökenli Ardzruni hanedanının tasarrufuna geçmiştir. 908 yılında I. Gagik Ardzruni bazı Arap beylerinin de desteğiyle Vostan'da "Ermenistan kralı" olarak taç giymiş, ancak daha sonra ikametgâhını Ahtamar Adasında inşa ettiği yeni kasabaya taşımıştır. Van Gölü'nün Güney ve Doğu kıyılarına hakim olan Ardzruni beyliği 1021 yılında Bizans tarafından tasfiye edilinceye kadar varlığını sürdürmüştür.

Gevaş'ın Türk fethinden sonraki ilk iki yüzyıldaki durumu karanlıktır. Kasabanın bugünkü yerine Moğol egemenliği döneminde 1264 veya 1297 yılında taşındığına dair veriler mevcuttur. Kasaba 1380'li yıllarda Hakkâri ve Van'ı içeren bölgede güçlü bir beylik kuran İzzeddin Şîr (Kürtçe: Yezdan Şêr)'in başkenti olmuştur. 1386'da Timur'a karşı Van Kalesi'ni savunan İzzeddin Şir daha sonra sırasıyla Timur'a ve Karakoyunlu'lara bağımlı olarak beyliğini sürdürmüştür. Kasabanın en önemli tarihi anıtı olan Celme Hatun Türbesi (veya Halime Hatun Türbesi), İzzeddin Şir'in Karakoyunlu hanedanından olan eşine aittir.

Öte yandan Ahlat'ta bulunan Selçuklu mezarlığından sonra bölgenin en büyük ikinci Selçuklu mezarlığı da ilçededir.^[2]

Siyaset

2024 Türkiye yerel seçimleri sonucunda Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi adayı Ruknettin Hakan seçimi kazandı.^[3]

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1927[4]	11.301	1.138	10.163
1935[5]	16.761	1.750	15.011
1940[6]	6.835	2.015	4.820
1945[7]	8.022	2.238	5.784
1950[8]	9.898	2.442	7.456
1955[9]	11.470	2.855	8.615
1960[10]	13.774	3.580	10.194
1965[11]	25.285	4.019	21.266
1970[12]	29.610	4.944	24.666
1975[13]	34.195	6.333	27.862
1980[14]	40.152	7.410	32.742
1985[15]	45.013	8.607	36.406
1990[16][a]	32.119	9.994	22.125
2000[17]	29.557	10.988	18.569
2007[18]	29.783	11.042	18.741
2008[19]	29.951	10.594	19.357
2009[20]	29.612	10.432	19.180
2010[21]	29.187	10.309	18.878
2011[22]	29.211	10.366	18.845
2012[23]	29.215	11.028	18.187
2013[24]	29.655	29.655	veri yok
2014[25]	28.982	28.982	veri yok
2015[26]	28.801	28.801	veri yok
2016[26]	28.311	28.311	veri yok
2017[26]	27.565	27.565	veri yok
2018[26]	28.620	28.620	veri yok
2019[26]	28.235	28.235	veri yok
2020[26]	28.242	28.242	veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Notlar

1. Bahçesaray ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.