Jelatin

Jelatin (Fransızca gélatine), hayvan bağ dokusundan yapılan, yarı şeffaf, renksiz, kolay kırılır, tatsız katı bir maddedir.

Pişirme ve kaynatmada kullanılmak üzere jelatin parçaları.

Genellikle yiyecek sanayisinde yiyeceklerin dayanıklılığını artırmak için kullanılır. Bunun yanında, eczacılık, fotoğrafçılık ve kozmetikte de ürün yapımında kullanılır. Bu ürünler genellikle jelatin veya jelatine benzer özellikte maddeler içerir.

Jelatin, kollajenin geri dönüşsüz olarak hidrolize edilmesiyle oluşturulur. Jelatin başta domuz ve sığır, balık gibi hayvanların deri, kemik ve bağ dokularının kaynatılması ile üretilir.^{[kaynak belirtilmeli]} AB normlarındaki gıda katkı maddesi kodu eskiden E441 numarasıydı. Jelatin artık kendi başına bir gıda ürünü olarak yeniden sınıflandırıldığı için artık E441 numarası kullanılmamaktadır.^[1][2]

Osmanlı Mutfağındaki Çeşitleri

Basılı ilk yemek kitabı Melceü’t-Tabbâhîn'de jelatin tarifi vardır. İncik elmasiye olarak tarifte geçmektedir.^[3] Tarifi: Koyun inciklerinden cemedip ba‘de't-tathîr gereği gibi kaynatıp halloldukta pak astardan süzüp tutkal mahalline işbumatbûhu istimal edeler. Yine usul üzre bir taşım kaynatıp tabaklara taksim edeler. Tutkallı elmasiyeden fark olunmaz.

Kullanım

Jelatinin en erken kullanım örneklerine 15.yy Orta Çağ Britanyasında rastlanır. Sığır toynaklarının uzun süre kaynatılmasıyla elde edilen jelatin maliyetli olması sebebiyle çoğunlukla zengin hanelerde kullanılmıştır.^[4] En erken jelatin patenti 1754 yılında alınmıştır.^[4]

Jelatinin erken kullanımları gıda üzerine olmuştur. Günümüzde başta gıda ve kozmetikte kullanılmaktadır. Bunun dışında balistik jel gibi çok farklı uygulamaları da vardır.