En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Joseph Smith, Jr.
Mormonluğun kurucu peygamberi ve İsa Mesih'in Ahir Zaman Azizler Kilisesi'nin ilk başkanı (1805–1844) Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
Joseph Smith Jr. (23 Aralık 1805 – 27 Haziran 1844), Amerikalı bir dini ve siyasi lider olup Mormonluk ve Son Zamanlar Azizler hareketinin kurucusudur. 24 yaşında Mormon Kitabı’nı yayımlayan Smith, ölümüne kadar on binlerce takipçi kazanmıştır. Onun kurduğu dini hareket, günümüzde dünya genelinde milyonlarca kişi tarafından takip edilmekte olup, bu hareketten doğan kiliselerden en büyüğü İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesidir.
Remove ads
Hayatı
Özetle
Bakış açısı
23 Aralık 1905'te Vermont'un Sharon kasabasında doğan Smith, 1816 yılında kıtlık nedeniyle ailesiyle Batı New York’a taşındı.[1] Yoğun bir dini canlanmanın yaşandığı bir bölgede yaşayan Smith, 1820 yılında “iki varlık” gördüğünü ve daha sonra bunları Tanrı Baba ile İsa olarak tanımladığını söyledi.[2] Kendi tanıklığına göre, 21 Eylül 1823 gecesi Tanrı'ya dua ederken Melek Moroni tarafından ziyaret edilerek Mormon inanışına göre Sevindirici Haber'in tamamını içeren Altın Levhalar ve bu levhaların tercüme edilmesi için Urim ve Tumim'in nerede bulunduğu kendisine bildirilmiştir.[3] Smith, 1830 yılında bu levhaların İngilizce çevirisi olduğunu söylediği Mormon Kitabı’nı yayımladı.[4] Aynı yıl, ilk Hristiyan Kilisesi’nin yeniden kuruluşu olduğunu ileri sürdüğü Mesih’in Kilisesi’ni organize etti. Kilise üyeleri daha sonra Son Zaman Azizleri veya Mormonlar olarak anılmaya başlandı.[5]
1831 yılında Smith ve takipçileri, Amerika’nın iç bölgelerinde ortak bir “Siyon” topluluğu kurmak amacıyla batıya taşındılar. İlk olarak Ohio eyaletinin Kirtland kasabasında toplandılar ve Missouri eyaletindeki Independence şehrinde Siyon'un merkezi olması planlanan bir yerleşim kurdular.[6] 1830’lu yıllarda Smith, misyonerler gönderdi, vahiyleri yayımladı ve Kirtland Tapınağı’nın inşasını denetledi.[7] Ancak kilise destekli Kirtland Safety Society’nin çöküşü ve Missourililerle yaşanan şiddetli çatışmaların Mormonların yok edilmesi emrine kadar tırmanmasının ardından Smith ve takipçileri Ohio ve Missouri’den ayrıldılar. Daha sonra Illinois eyaletindeki Nauvoo adlı yeni bir yerleşim kurdular; bu şehir, Smith’in belediye başkanlığı döneminde kısa sürede Illinois’in ikinci en büyük şehri haline geldi.
Ölümü ve sonrası
Smith, 1844 yılında Amerika Birleşik Devletleri Başkanlığına aday olmuştur. Başkanlık Kampanyası sırasında, Nauvoo Expositor gazetesinin Smith'in peygamberlik yetkisini ve çok eşlilik uygulamasını eleştirmesinin ardından Smith ve Nauvoo Şehir Konseyi, gazetenin yok edilmesini emretti.[8] Bu olay, Smith ve takipçilerine yönelik muhalefeti daha da alevlendirdi. Smith, Illinois yetkililerine teslim oldu ancak 27 Temmuz 1844'te hapishaneyi basan bir kalabalık tarafından kardeşi Hyrum Smith ile beraber vurularak öldürülmüştür.[9][10]
Halka açık cenaze töreninin ardından, Smith'in eşi Emma, Mormon olmayan düşmanların cesetleri tahrip etmeye kalkışabileceğinden korktuğu için cesetleri gece gizli bir yere gömdürdü. Halka açık mezara ise kum torbalarıyla doldurulmuş sahte tabutlar yerleştirildi.[11] Daha sonra gerçek bedenler çıkarılarak Mississippi Nehri yakınlarındaki Smith ailesine ait arazide bulunan bir ek binanın altına yeniden gömüldü. 1928 yılında, o dönemde Yeniden Düzenlenmiş İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi (başkanı olan Frederick M. Smith'in (Joseph Smith'in torunu) başkanlığında, Kilise üyeleri Smith kardeşlerin kalıntılarını arayıp buldular, mezarlarından çıkardılar ve Smith'in eşiyle birlikte Nauvoo'daki Smith Aile Mezarlığı'na yeniden defnettiler.[12]
Smith'in ölümü, Son Zamanlar Azizleri hareketi içinde bir halefiyet kriziyle sonuçlandı. Smith, kendisinden sonra liderin nasıl seçileceğine dair birkaç farklı yöntem önermişti, ancak hangi yöntemi tercih ettiğini hiçbir zaman açıkça belirtmemişti.[13] En güçlü iki aday, On İki Havariler Kurulu'nun kıdemli üyesi ve başkanı Brigham Young ile Birinci Başkanlık'tan geriye kalan en kıdemli üye Sidney Rigdon'dı. 8 Ağustos'ta yapılan genel kilise konferansında, orada bulunan Son Zaman Azizlerinin çoğu Young'ı seçti. Sonrasında bu grup Nauvoo'dan ayrılarak Utah Bölgesi'ndeki Salt Lake Vadisi'ne yerleşti.[14]
Young'un önderliğindeki kilise, daha sonra İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi adını aldı ve 2023 yılı itibarıyla 17 milyonu aşkın üyeye ulaştı. Daha küçük gruplar, Smith tarafından yazıldığı iddia edilen ancak bazı araştırmacılara göre sahte olan bir mektuba dayanarak liderlik iddiasında bulunan Rigdon ve James J. Strang'ı takip etti.[14] Bu küçük grupların birçok üyesi, Smith'in ailesinin büyük bir kısmıyla birlikte, 1860 yılında Joseph Smith'in yaşayan en büyük oğlu Joseph Smith III'ün liderliğinde birleşerek yaklaşık 250.000 üyesi bulunan Yeniden Düzenlenmiş İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'ni, yani bugünkü adıyla Mesih’in Topluluğu'nu kurdu.[15]
Remove ads
Ailesi ve Çok Eşliliği
Özetle
Bakış açısı
Smith'in ilk eşi Emma Hale evlilikleri boyunca dokuz çocuk dünyaya getirdi; bunların beşi iki yaşına gelmeden öldü.[16] En büyük olan Alvin 1828'de doğduktan birkaç saat sonra öldü. 1831'de doğan ikizler Thaddeus ve Louisa da doğumdan kısa süre sonra öldü. Bu ikizlerin ölümünden sonra Smith çifti, anneleri doğum sırasında ölen Julia ve Joseph Murdock adlı başka bir ikiz çocuğu evlat edindi; evlatlık alınan Joseph Murdock 1832'de kızamıktan öldü.[17] 1841'de bir yıl önce doğmuş olan Don Carlos sıtma nedeniyle hayatını kaybetti. Beş ay sonra, 1842'de Emma ölü doğan bir erkek çocuk dünyaya getirdi.[18]
Joseph ve Emma'nın yetişkinliğe ulaşan sadece beş çocuğu vardı: evlatlık olan Julia Murdock, Joseph, David Hyrum, Frederick Granger Williams ve Alexander Hale.[19] Bazı tarihçiler, günlükler ve aile anlatılarına dayanarak Smith'in çok eşli evliliklerinden de çocuk sahibi olmuş olabileceğini ileri sürmüştür. Ancak yapılan DNA testleri olumsuz sonuç vermiştir.
Joseph'in ölümünden sonra Emma aile varlıklarının kiliseye devir edileceği endişesiyle Brigham Young ile karşı karşıya geldi.[19] Young ise Emma'nın çok eşliliğe karşı olmasından rahatsız oluyordu. Bu dönemde Emma, Young tarafından dinî toplantılardan ve sosyal etkinliklerden dışlandı.[19]
Mormonların büyük bölümü batıya göç ederken Emma Nauvoo'da kaldı ve Mormon olmayan Lewis C. Bidamon ile evlendi.[20] Bir süre dinî yaşamından uzak durdu; 1860 yılında ise oğlu Joseph Smith III'ün başında bulunduğu Yeniden Düzenlenmiş Son Zaman Azizleri Kilisesi'ne katıldı. Emma, her zaman ilk eşi Joseph'in bir peygamber olduğuna inanmaya devam etti ve Mormon Kitabı'nın gerçekliğine hep inanmıştır.[21]
Çok Eşliliği
Smith'in çok eşlilik öğretisini 1831 gibi erken bir tarihte öğretmeye başladığı bildirilmektedir.[22] Kilise o dönemde bunu reddetmiş olsa da, 1837'de Smith ile Oliver Cowdery arasında bu konu nedeniyle bir anlaşmazlık yaşandı. Cowdery, Smith'in, evlerinde hizmetçi olarak çalışan genç Fanny Alger ile ilişki yaşadığından şüpheleniyordu.
Nisan 1841'de Smith gizlice Louisa Beaman ile evlendi ve sonraki iki buçuk yıl içinde gizlice yaklaşık otuz ila kırk kadınla daha evlenmiştir veya mühürlenmiştir.[23] Bu eşlerden on tanesi 14 ile 20 yaş arasındaydı arasındaydı; bazıları ise 50 yaşın üzerindeydi. On kadın çoktan başka erkeklerle evliydi; bazı çoklu evlilikler ise ilk eşlerin rızasıyla yapılmıştı.[24] Smith'in bu evliliklerde cinsel ilişki yaşayıp yaşamadığına dair kanıtlar belirsizdir ve eşlere göre değişiklik gösterir. Bazı evlilikler yalnızca dinî nitelikte olup öldükten sonra geçerlilik kazanacağı düşünülen birliktelikler olarak kabul edilmiş olabilir.[25] Smith'in yaşadığı dönemde bu uygulama hem Mormon olmayanlardan hem de kilise üyelerinin büyük bölümünden gizli tutuldu.[26]
Remove ads
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads