İstanbul kuşatmaları listesi

İstanbul kuşatmaları listesi, günümüzde Türkiye sınırları içerisinde yer alan İstanbul'un tarih boyunca yaşadığı kuşatmaların derlendiği listedir. Marmara Denizi'nin Karadeniz'e açıldığı boğazı denetleyen noktada, Asya ile Avrupa arasındaki kara bağlantısının üzerinde kurulu olan şehir, İpek Yolu'nun da geçtiği bu stratejik konumu nedeniyle farklı halklarca birçok kez ele geçirilmek istenmiştir.

İstanbul'un Bizans dönemindeki yerleşimini gösteren harita. Şehir devleti ve Roma döneminde Bizantion adıyla anılan şehir, Haliç'in giriş tarafının uç kısmında kuruluyken Konstantinopolis adını aldığı Bizans döneminde turuncu alanın tamamına yayılmıştır.

Şehrin kayıtlara geçen ilk kuşatması MÖ 510 yılında, o zamanlar Bizantion adıyla bir şehir devleti iken Ahameniş İmparatorluğu tarafından Otanis'in kumandanlığında yapılmıştır. Başarılı olan bu kuşatma sonrası şehir Pers hâkimiyeti altına girmişse de ileride tekrar özgürlüğünü kazanmış, MÖ 70'li yıllarda Roma İmparatorluğu sınırlarına dahil edilmesine rağmen Septimius Severus tarafından iç savaşın yaşandığı 193-196 yılları arasında kuşatılıp cezalandırılana dek özgür şehir olarak tanımlanmıştır. 324 yılında I. Konstantin tarafından ele geçirildikten sonra Nova Roma adıyla Bizans İmparatorluğu'nun başkenti hâline getirilirken daha sonraları Konstantinopolis adını almış ve bu dönemde, gerek iç savaşlar sırasında tahtta hak iddia eden Bizanslılar tarafından gerekse de dış güçler tarafından yirmi iki kez kuşatılmıştır. 1453 yılındaki kuşatma sonucunda Osmanlı İmparatorluğu'nun ele geçirmesine dek Bizans hâkimiyetinde kalmaya devam eden şehir, bu tarihten sonra kuşatma görmemiştir.

Tarihi boyunca otuz iki kez kuşatılan İstanbul; şehir devleti ve Roma dönemlerinde on kez kuşatılmış, bunların altısı başarılı olmuş, üç kuşatma püskürtülmüş ve biri ise tarafların anlaşması neticesinde kaldırılmıştır. Bu kuşatmaların üçü iç savaş sırasında tahtta hak iddia eden Romalılar tarafından gerçekleştirilmiştir. Bizans hâkimiyetinde gerçekleşen yirmi iki kuşatmanınsa beşi başarılı olurken on ikisi sonuçsuz kalmış, beşi anlaşma sonucu kaldırılmıştır. Bu kuşatmaların dördü iç savaşlar sırasında yaşanmış, 1204 yılında gerçekleşen Haçlı kuşatması şehrin düşerek Latin İmparatorluğu'nun kurulmasına ve Bizans imparatorluk hanedanının İznik'te sürgün devleti kurmasına neden olmuştur. 1261 yılında yeniden Bizans egemenliğine giren İstanbul 1453 yılındaki son kuşatmayla Osmanlıların eline geçmiş, bunun sonucu olarak Bizans İmparatorluğu yok olmuştur. Şehir, bu son kuşatmadan beri -1918-1923 arası İngiliz hâkimiyeti dönemi hariç- Türklerin egemenliğinde bulunmaktadır.

Kuşatmalar

Tarih	Kuşatan	Savunan	Mahiyet	Sonuç[A]	Kaynak
MÖ 510	Ahameniş İmparatorluğu	Bizantion	Deniz ve kara	Başarılı	[1][2][3][4]
MÖ 478	Attika-Delos Deniz Birliği	Ahameniş İmparatorluğu	Deniz	Başarılı	[5][6][7][8][9]
MÖ 408	Atina	Bizantion, Megara, Böotya	Deniz ve kara	Başarılı	[10][11][12][13][14]
MÖ 340-339	Makedonya	Bizantion, Atina		Başarısız	[15][16][17][18][19]
MÖ 278-277	Galatlar	Bizantion	Kara	Kaldırıldı	[20][21][22][23]
MÖ 251	Seleukos İmparatorluğu	Bizantion, Herakleia Pontiki, Ptolemaios Krallığı	Deniz ve kara	Başarısız	[24][25][26]
MÖ 73-72	Pontus	Bizantion		Başarısız	[B][27][28][29][30][31]
193-196	Septimius Severus	Pescennius Niger		Başarılı	[32][33][34][35][36]
313	II. Maximinus	Licinius	Kara	Başarılı	[37][38][39][40][41]
324	Konstantin	Licinius	Deniz ve kara	Başarılı	[42][43][44][45]
626	Avarlar, Sasani İmparatorluğu	Bizans İmparatorluğu		Başarısız	[46][47][48]
669	Emevîler			Başarısız	[49][50][51][52]
674-678				Başarısız	[53][54][55][56]
715	Opsikion Ordusu	II. Anastasios		Başarılı	[57][58][59]
717-718	Emevîler	Bizans İmparatorluğu		Başarısız	[60][61][62]
813	Birinci Bulgar İmparatorluğu		Kara	Başarısız	[63][64][65][66]
821-822	Slav Thomas	II. Mihail	Deniz ve kara	Başarısız	[67][68][69]
860	Rus Hanlığı	Bizans İmparatorluğu		Başarısız	[C][70][71][72]
907	Kiev Knezliği			Başarısız	[73][74][75]
941				Başarısız	[76][77][78]
1047	Leon Tornikios	IX. Konstantinos	Kara	Başarısız	[79][80][81]
1203	Haçlılar	Bizans İmparatorluğu	Deniz ve kara	Başarılı	[82][83][84][85]
1204				Başarılı	[86][87][88][89]
1235-1236	İznik İmparatorluğu, İkinci Bulgar İmparatorluğu	Latin İmparatorluğu, Nakşa Dükalığı		Başarısız	[90][91][92]
1260	İznik İmparatorluğu	Latin İmparatorluğu		Başarısız	[93][91][94][95]
1376	IV. Andronikos, Osmanlı Devleti, Ceneviz	V. İoannis	Kara	Başarılı	[96][97][98]
1391	Osmanlı Devleti	Bizans İmparatorluğu	Deniz ve kara	Kaldırıldı	[99][100][101][102]
1394-1396				Kaldırıldı	[D][103][104][105][106]
1397-1402				Kaldırıldı	[107][108][109][110]
1411	Musa Çelebi		Kara	Kaldırıldı	[111][112][113][114]
1422	Osmanlı Devleti			Kaldırıldı	[115][116][117][118]
1453			Deniz ve kara	Başarılı	[119][120][121][122]

Notlar

^A Sonuç sütunu, kuşatmayı gerçekleştiren tarafa göredir.

^B Bazı kaynaklar Cicero ve Tacitus'un şehrin "düşmanı püskürttüğünü" aktarmasından yola çıkarak kuşatıldığını savunurken bazıları ise diğer antik kaynaklara atıfla şehrin kuşatılmasının düşünüldüğünü ancak denizdeki fırtına dolayısıyla bunun gerçekleşemediğini savunmaktadır.^[123][31]

^C Bizans kaynakları 860, Rus kaynakları ise 866 yılını vermekle birlikte 866 yılının yanlış olduğu kabul edilmektedir.

^D Kuşatmanın hangi yıl başladığı tartışmalıdır. Fahameddin Başar, Halil İnalcık ile Konstantin Josef Jireček 1394, Feridun Emecen ile Haldun Eroğlu 1396 yılını vermektedir. Ayrıca bazı kaynaklar 1391 yılında başlayan kuşatmanın 1396 yılında sonlandığını, bu yıllar arasında iki farklı değil şiddeti dönem dönem artan ve azalan tek bir kuşatma olduğunu kabul etmektedir.^[99][108]