Lala

Lala, Osmanlı İmparatorluğu zamanında sadrazamlar hakkında Atabey karşılığı olarak kullanılan bir tâbir olduğu gibi, şehzâdelerin mürebbilerine de bu ad verilirdi. Saraya alınan acemilerin terbiyesine memur edilenlere de denir.

Eskiden büyük memurlarla zenginler de çocuklarının terbiyesine bakmak üzere "lâla" istihdam ederlerdi. Lâla, görünüşte hizmetkâr vaziyetde idiyse de, terbiyesi kendisine havale olunan çocuğa karşı âmir yerinde bulunur; esasen yaşlı ve kâmil insanlardan seçildikleri için çocuklar da kendisine bir mürebbi, bir hoca gibi tâzim ve hürmet ederlerdi.

Muallimler

Sultanlara dinî ve dünyevî ilimleri genellikle şehzadeliklerinde veren kişilerdir. Muallimler listesi "Sicill-i Osmani" adlı bibyoğrafiler kitabında şöyle verilmeşitir.^[1]

• I. Mehmed: Bâyezid-i Şamir.
• II. Mehmed: Molla Ayaş, Molla Gürânî, Hocazâde Müslihiddin Mustafa, Hatibzâde Mehmed, Molla Sırâceddin, Abdülkadir Efendi.
• II. Bâyezid: Hatib Kasım, Abdullah Efendi ve hat muallimi Şeyh Hamdullah.
• I. Selim: Halimi Efendi ve Taşköprülü Müslihiddin Mustafa Efendi.
• I. Süleyman: Hayreddin Efendi
• II. Selim: Ca'fer Efendi ile Halimi Çelebi, şehzadeliğinde ölmüşlerdir. Tahta çıkuğmda AtâuUah Efendi.
• III. Murad: İbrahim Efendi tahta çıkmadan ölmüştür ve tahta çıktığında Hasancanzâde Hoca Sa'deddin Efendi.
• III. Mehmed: Hoca Sa'deddin Efendi ve Nevâlî Efendi. Nevali Efendi tahta çıkmadan biraz evvel ölmüştür, Sonra Hoca. Sa'deddin Efendi tek başına.
• I. Ahmed: Aydmî Mustafa Efendi,
• II. Osman: Ömer Efendi.
• IV. Mehmed: Vânî Mehmed Efendi.
• II. Mustafa: Feyzullah Efendi.

Bu sultandan sonra II. Mahmut'a kadar gelen sultanların lala ve hocaları hakkında belge yoktur.

• II. Mahmud: hat muallimi Mustafa Rakım Efendi.
• Abdülmecid: Akşehirli Ömer Efendi ve Şehrî Hafız Emin Efendi.
• Abdülmecid şehzadeleri: Gümüşhaneli Ömer Hulûsî Efendi muallim olmuştur.
• Abdülaziz: Hasan Fehmî Efendi