En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları

Libya Türkleri

Vikipedi'den, özgür ansiklopediden

Remove ads

Türk-Libyalılar[6] olarak da bilinen Libya Türkleri, (Arapça: أتراك ليبيا‎; İtalyanca: Turco-libici) Libya'da yaşayan etnik Türklerdir. Vatandaşların etnik kökenlerinin beyan ettirildiği son nüfus sayımına göre, Türkler, Araplar ve Berberilerden sonra ülkenin üçüncü büyük etnik grubunu teşkil etmiştir.[7] Türk topluluğu çoğunlukla Mısrata, Trablus, Zaviye, Bingazi ve Derne'de yaşamaktadır.

Pratik Bilgiler Toplam nüfus, Önemli nüfusa sahip bölgeler ...
Remove ads

Libya'daki Osmanlı yönetimi sırasında (1551–1912), Türk yerleşimciler, ağırlıklı olarak Anadolu'dan olmak üzere, Girit Adası gibi imparatorluğun diğer yerlerinden de bölgeye göç etmeye başlamıştı. Pek çok Türk, yerlilerle evlenmiş ve bu evliliklerden olma erkek çocukları, haiz oldukları karma miras nedeniyle Kuloğlu olarak adlandırılmıştı.[8][9] Ancak, topluluğun "Türklüğünü" korumak adına genelde yabancılarla evlilikler önerilmemişti. Nitekim, "Türkler" ve "Kuloğlu" terimleri geleneksel olarak tamamen Türk soyundan gelenlerden kısmen Türk soyundan gelenleri ayırt etmek için kullanılmıştır.[10][11][12] Türk topluluğu, geleneksel olarak Libya'nın siyasi yaşamına egemen olmuştur.

Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasından sonra Türkler, başta Türkiye Cumhuriyeti olmak üzere, yeni kurulan modern devletlerden ve ayrıca Kıbrıs ve Mısır gibi önemli Türk yerleşimlerine sahip olan diğer bölgelerden de Libya'ya göç etmeye devam etmiştir.

2011'de Libya İç Savaşı patlak verdiğinde, Mısrata “direnişin kalesi” olmuş ve Türk-Libyalılar savaşta belirgin bir şekilde yer almıştır.[13] 2014'te eski bir Kaddafi subayı New York Times'a, iç savaşın artık Arap aşiretler (örneğin Zintanlılar) ile Türk soyundan gelenlere (örneğin Mısratalılar), Berberilere ve Çerkezlere karşı bir "etnik mücadeleye" dönüştüğü şeklinde açıklamalarda bulunmuştur.[14]

Remove ads

Tarih

Özetle
Bakış açısı

Osmanlı Libyası

Thumb
Bingazi şehrinde göndere çekilen Osmanlı bayrağı
Thumb
Karamanlı Evi Müzesi 'nin avlusu. Tarihi ev Yusuf Karamanlı tarafından yaptırılmıştır.

1551 yılında Osmanlı İmparatorluğu Libya'yı fethettiğinde, Türkler, tüccarlar ve aileleri de dâhil olmak üzere çoğunlukla Anadolu'dan bölgeye göç etmeye başladılar. Buna ek olarak, birçok Türk askeri Arap veya Berberi kadınlarla evlendi. Bu askerlerin çocuklarına ise "Kuloğlu" adı verildi.[15]

Bugün hâlâ etnik kökenlerini Türk olarak gören veya Osmanlı yönetimi sırasında bölgeye yerleşen Türk askerlerinin soyundan geldiklerini kabul eden Libyalılar bulunmaktadır.[16] Gerçekten de, Libya'daki birçok ailenin, soyadlarına bakarak kökenleri izlenebilir. Aileler yaygın bir şekilde, ataları Türkiye'nin neresinden göç ettiyse oranın adını taşıyan soyadlarına sahiptir; örneğin Tokatlı, Eskişehirli, Muğlalı ve İzmirli çok yaygın soyadlarıdır.[17][18]

İtalyan Libyası

1911 yılında Libya, İtalyanlara kaybedildikten sonra Türklerin çoğu bölgede kalmaya devam etti. 1936'da İtalyan sömürgecileri tarafından yapılan nüfus sayımına göre, Türk toplumu Libya nüfusunun% 5'ini oluşturmaktaydı[7] ve bunların 30.000'i Trablusgarp kıyılarında yaşamaktaydı.[15]

1936 nüfus sayımı

Türk azınlığına etnik kökenlerinin beyan ettirildiği son nüfus sayımından elde edilen veriler aşağıda sunulmaktadır:

Daha fazla bilgi İdari bölünme, Türkler (1936 nüfus sayımı) ...

Günümüzde Libya Devleti'ne yönelik göç hareketleri

Başlangıçta, modern Türk işçi göçü geleneksel olarak ikili anlaşmalar kapsamında Avrupa ülkelerine yönelik olmuştur; ancak Libya ve Suudi Arabistan gibi petrol zengini ülkelerde de önemli bir göç dalgası meydana gelmiştir.[20][21][22]

Ocak 1975'te Abd al-Salam Jallud'un Türkiye'yi ziyareti esnasında, ülkenin petrol zengini ekonomisini genişletmek için Libya'ya 10.000 vasıflı Türk işçisinin gönderilmesini içeren bir “atılım işbirliği anlaşması” imzalanmıştır. Bu anlaşma aynı zamanda Libya'nın Türkiye'ye “tercihli oranlarda” ham petrol sağlama ve bir Türk-Libya Bankası kurma taahhüdünü de içermekteydi. 1975 Ağustos’undan önce Libya, “yılda 100.000 kadar Türk işçiyi absorbe etme” arzusunu açıklamıştır.

1978–81'de Libya'da faaliyet gösteren Türk inşaat şirketlerinin sayısı 2'den 60'a ve 1984'e kadar 150'ye çıkmasıyla birlikte Libya-Türkiye ekonomik ilişkileri önemli ölçüde ilerledi.[23] Ayrıca, 1984 yılında Libya'daki Türk "misafir işçi" sayısı 120.000'e yükselmiştir.

Remove ads

Demografik

Thumb
Eski Mısrata kentinde bir Osmanlı-Türk camisi.

Libya'nın kuzeybatısında çok sayıda Türk topluluğu bulunmaktadır. Söz gelimi, birçok Türk 19. yüzyılda II . Abdülhamid döneminde Mısrata'ya yerleşmiştir.[17][18]

1971 yılında sadece kökleri Girit adasına dayanan Türklerin nüfusu 100.000'dir. 2014 yılında Libya Vakıflar ve Diyanet İşleri Bakanı olarak görev yapan Ali Hammuda, Türk azınlığın Libya'nın toplam nüfusunun %15'ini oluşturduğunu iddia etmiştir.[24] 2019 yılındaki daha yakın tarihli tahminlere göre, Libya'daki toplam Türk nüfusunun 1,4 milyon civarında olduğu,[2] ya da ülke nüfusunun % 25'inden daha fazlasının Türk kökenli olduğu ortaya koyulmaktadır.

Mısrata kenti "Libya'daki Türk kökenli toplumun ana merkezi" olarak kabul edilmektedir;[25] Türkler toplamda Misrata'nın 400.000 nüfusunun yaklaşık üçte ikisini (yaklaşık 270.000) oluşturmaktadır.[26][27] Ayrıca Trablus'ta da büyüyen bir Türk nüfusu bulunmaktadır.[28] Ubari kasabasında bulunan Hay al-Atrak'ın Türk mahallesi gibi ülkenin daha uzak bölgelerinde de Türk toplulukları teşkil edilmiştir.[29]

Diaspora

Türkiye'de hâlâ “Libya Türkleri” olarak adlandırılan önemli bir Libya-Türk toplumu bulunmaktadır.[2]

Remove ads

Din

Osmanlı Türkleri, Libya'nın Osmanlı yönetiminde olduğu dönemde kendileriyle birlikte İslam'ın Hanefi ekolünü de getirmişlerdir. Hanefilik, bugün Türk kökenli aileleri arasında hâlâ yaygındır. Osmanlı-Türk camilerinden birkaçı aşağıda sunulmaktadır:

  • Thumb
    Gurgi Camii
  • Thumb
    Darghut Camii
  • Thumb
    Ahmed Paşa Karamanlı Camii

Zulüm

Libya Türkleri Muammer Kaddafi rejimi sırasında zulme uğramıştır. Zira Panarapçılığı savunan Kaddafi Libya'da yaşayan azınlıkları Libya'nın Araplaşma süreci için bir tehdit olarak görüyordu. Türkler, birkaç azınlık grubuyla birlikte kültürel geleneklerini terk etmeye ve Arap gibi davranmaya zorlanıyordu.

Dernekler ve Örgütler

Libya'da

  • 2011 yılında kurulan Türk-Libya İşbirliği[17][18]
  • 2015 yılında kurulan Libya Köroğlu Derneği

Türkiye'de

  • 2011 yılında kurulan Libya Kökleri ile Türkler Birliği [2]

Popüler kültür

  • Mansour Bushnaf'ın ilk romanı olan Chewing Gum'da (2008), ana karakter Muhtar'ın annesi olan Rahma, Türk-Libyalı bir aileden geliyor. Bu kitap Muammer Kaddafi rejimi sırasında yasaklanmıştır.

Önemli insanlar

Thumb
Ahmed Muaytik 2014 yılında kısa süreliğine Libya Başbakanı olarak görev yaptı.
Thumb
Fayez al-Sarraj, Ulusal Mutabakat Hükümeti başbakanıdır.
Remove ads

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Kaynakça

Loading content...
Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads