En İyi Sorular
Zaman Çizelgesi
Sohbet
Bakış Açıları
Maoriler
Yeni Zelanda'nın yerli Polinezya halkı Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Remove ads
Maoriler, Yeni Zelanda anakarasının Polinezya kökenli yerli halkıdır. Maorilerin kökeni, Yeni Zelanda'ya kabaca 1320 ile 1350 yılları arasında çeşitli waka (kano) seferleri dalgasıyla doğu Polinezya'dan gelen yerleşimcilere dayanır.[6]Bu yerleşimciler, yüzyıllarca süren izolasyon boyunca, dili, mitolojisi, el sanatları ve sahne sanatları diğer doğu Polinezya kültürlerinden bağımsız olarak gelişen belirgin bir kültür geliştirdiler. Bazı erken dönem Maori'ler Chatham Adaları'na taşındı ve onların torunları Yeni Zelanda'nın diğer yerli Polinezya etnik grubu Moriori'leri oluşturdu.[7]Maoriler ile Avrupalılar arasındaki ilk temas, 18. yüzyılda başladı. Aralarında karşılıklı ticaretten ölümcül çatışmalara kadar varan iliskiler sürdü. Maoriler, Avrupalılardan tanımadıkları birçok teknolojiyi alarak benimsedi. 1840'ta Waitangi Antlaşması'nın imzalanmasıyla, iki kültür bir nesil boyunca bir arada yaşadı. Sonrasında tartışmalı arazi satışları nedeniyle artan gerginlikler, 1860'larda çatışmaya ve ardından Maoriler'in şiddetle direndiği arazi müsaderelerine yol açtı. Antlaşma 1877'de yasal olarak geçersiz ilan edildikten sonra, Maoriler Batı kültürüne asimile olmak zorunda kaldı. Avrupalıların şiddeti ve getirdikleri salgın hastalıklar Māori nüfusu üzerinde önemli ölçüde yıkıcı bir etki yarattı ve nüfusları hızla azaldı. Nüfusları ancak 20. yüzyılın başlarında toparlanmaya başladı. Mart 2023 Yeni Zelanda nüfus sayımı, Maori kökenli insanların sayısını 978.246 (toplam nüfusun %19,6'sı) olarak gösteriyor ve bu sayı 2018'den bu yana %12,5'lik bir artış anlamına geliyor.[8][9]
.jpg)
Remove ads
Etimoloji
Maori dilinde māori kelimesi "normal", "doğal" veya "sıradan" anlamına gelir. Aynı şekilde wai māori, tatlı su anlamına gelir.
Tarih
Polinezya kökenleri
Yeni Zelanda'da Maori öncesi yerleşim olduğuna dair hiçbir güvenilir kanıt yoktur. Öte yandan, arkeoloji, dilbilim ve fiziksel antropolojiden gelen ikna edici kanıtlar, ilk yerleşimcilerin Polinezya'dan göç ettiğini, sonradan Māori olduklarını gösteriyor.[10][11] Kanıtlar, soylarının (daha büyük Avustronezya halklarının bir parçası olarak) Tayvan'ın yerli halklarına kadar 5000 yıl öncesine uzandığını gösteriyor. Polinezya halkı Samoa, Tahiti, Hawaiʻi, Paskalya Adası ve nihayet Yeni Zelanda'yı kapsayan geniş bir alana yerleşmiştir.[12]
Polinezya sıçanları ve fare kemirilmiş deniz kabukları buluntularına dayanarak yaklaşık 1315'te Tarawera Dağı'nın patlamasından önce birtakım keşif ve yerleşim olmuş olabileceği tahmin edilmektedir.[13] Ancak en son kanıtlar, ana yerleşimin 1320 ile 1350 arasında bir yerde planlı bir toplu göç olarak gerçekleştiğine işaret ediyor.[10] Bu, Maorilerin 1350 yılında ataların okyanusa giden bir dizi büyük kanoya (waka) gelişini anlatan sözlü geleneklerinden alınan analizlerle büyük ölçüde uyumludur.[14][15]
Remove ads
Kültür ve din
Maori kültürü, Yeni Zelanda kültürünün ayırt edici bir parçasını oluşturur. Ayrıca, büyük bir diasporaya sahip olması ve Māori motiflerinin popüler kültüre dâhil edilmesi nedeniyle dünya çapında tanınır.[16][17] Çağdaş Maori kültürü hem geleneksel kültürlerini hem de 20. yüzyıl etkilerini kapsar.
İnanç ve din
Geleneksel Maori inançlarının kökenleri Polinezya kültürüne dayanır. Maori dini Maorilerin inandığı kabile dinidir ve mahalli bir özelliğe sahiptir, evrensel değildir. Maori Dini' nin kutsal bir kitabı veya yazılı bir kaynağı olmadığı gibi din kurucusu da yoktur.[kaynak belirtilmeli]
Maoriler tanrılarına Lo derler. Lo'nun, her şeyden önce var ve her şeyin kaynağı olduğuna, yerde ve gökte yaşayan her şeyin içinde bulunduğuna inanırlar. Lo, bütün tanrıların en büyüğüdür. Onun adını ancak rahipler söyleyebilirler.
Maorilerde ibadet, rahiplerin onlara öğrettiği ilahi tarzındaki özel dualardan ibarettir. Bu dualar hep beraber okunur.
Dans
Haka dansı, Yeni Zelanda kültürünün önemli bir parçası olarak kabul edilir ve dünyaca bilinir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads