Metilfenidat

Metilfenidat (MPH) (ticari isimleri: Concerta, Methylin, Ritalin, Equasym XL, Quillivant XR, Medikinet Retard, Konsenidat) dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve narkolepsi gibi nörolojik durumların tedavisinde kullanılan bir psikostimülan ilaçtır. İlaç, özellikle dopamin ve norepinefrin gibi nörotransmitterlerin seviyelerini artırarak merkezi sinir sistemi üzerindeki etkileri ile bilinir. Metilfenidat, fenetilamin grubuna ait, dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu (DEHB), narkolepsi ve kronik yorgunluk sendromu tedavisinde sıklıkla reçete edilen merkezi sinir sistemi (MSS) uyaranıdır.

Metilfenidat

Klinik verisi
Uygulama yolu	Oral, Transdermal, IV, Nasal
Hukuki durum
Hukuki durum	UK: Yasal US: Yasal Kontrollü
Farmakokinetik veri
Biyoyararlanım	%11-52
Protein bağlanma	%30
Metabolizma	Karaciğer
Eliminasyon yarı ömrü	3-4 saat
Boşaltım	İdrar
Tanımlayıcılar
IUPAC adı methyl alpha-phenyl-2-piperidineacetate
CAS Numarası	113-45-1
PubChem CID	4158
DrugBank	APRD00657
CompTox Bilgi Paneli (EPA)	DTXSID5023299
ECHA Bilgi Kartı	100.003.662
Kimyasal ve fiziksel veriler
Formül	C14H19NO2
Mol kütlesi	233.31 g/mol
Erime noktası	74 °C ([dönüştürme: bilinmeyen birim])*

Ritalin 10 MG

Concerta 18MG (Ritalin'in uzun salınımlı hali 6x3 metilfenidat'a eşdeğer başlangıç dozu

Çalışma Mekanizması

DEHB ve diğer benzer durumlar, öz-düzenleme fonksiyonlarından (örn. inhibisyon, motivasyon ve hafıza) sorumlu olan prefrontal korteks başta olmak üzere beyindeki dopamin ve norepinefrin fonksiyonlarının az çalışmasıyla alakalıdır. Metilfenidatın hareket mekanizması öncelikle dopamin geri alınım inhibitörü olarak katekolamin geri alınımını inhibe etmeyi içerir. Metilfenidat dopamin taşıyıcıları, norepinefrin taşıyıcıları engelleyerek ve salınımını artırarak sinaptik boşlukta bu maddelerin miktarının artmasını sağlar. Bu mekanizma, özellikle dopamin ve norepinefrin düzeylerinde bir artışa neden olarak, sinirsel iletimi düzenleyebilir.^[1]

Farmakokinetik

Metilfenidatın stereoizomerleri.

Ağızdan alınan metilfenidat, anında salım için yaklaşık 2-4 saat (yani Ritalin), sürekli salım için 3-8 saat (yani Ritalin SR) ve uzun süreli salım için 8-12 saat (yani Concerta) ile %11-52'lik bir biyoyararlanıma sahiptir. Metilfenidatın yarı ömrü, kişiye bağlı olarak 2-3 saattir. En yüksek plazma süresi yaklaşık 2 saatte elde edilir. Metilfenidat, %10-33'lük düşük bir plazma proteini bağlanmasına ve 2.65 L/kg'lık bir dağılım hacmine sahiptir.^[2]

Dekstrometilfenidat, oral yoldan uygulandığında levometilfenidattan çok daha fazla biyoyararlanımdır ve öncelikle rasemik metilfenidatın psikoaktivitesinden sorumludur.^[3]

Anında salınan metilfenidat için oral biyoyararlanım ve emilim hızı, bir yemekle birlikte uygulandığında artar. Yüksek yağlı bir öğünün gözlenen C/max üzerindeki etkileri, bazı uzun süreli salimli formülasyonlar arasında farklılık gösterir ve kombine IR / ER ve OROS formülasyonları azaltılmış C/max seviyeleri gösterir Bazı araştırmacılara göre, sıvı bazlı uzun süreli salimli formülasyonlar, yüksek yağlı bir yemekle birlikte uygulandığında C/max seviyelerinin arttığını gösterdi. Bununla birlikte, 2003 yılında yapılan bir çalışmada, yüksek yağlı bir yemek uygulaması ile oral metilfenidatın aç karna uygulanması arasında hiçbir fark gösterilmemiştir.^[4]

Metilfenidat, karaciğerdeki CES1A1 enzimleri tarafından ritalinik aside metabolize edilir. Dekstrometilfenidat, levometilfenidattan daha yavaş bir oranda seçici olarak metabolize edilir. Metabolize edilen ilacın %97'si idrarla atılır ve %1 ila %3'ü dışkı ile atılır. İlacın küçük bir miktarı,% 1'den azı değişmeden idrarla atılır.^[5]

Tarihi

Metilfenidat 50 yılı aşkın süredir çalışılmakta ve araştırılmaktadır, DEHB tedavisinde oldukça iyi bir tesir ve güvenlik kaydı bulunmaktadır.^[6] Orijinal patenti CIBA'ya aittir fakat şu anda Novartis bu patente sahiptir. İlk olarak U.S. Food and Drug Administration (FDA) tarafından 1955 yılında hiperaktivite tedavisi için lisanslandırılmıştır. 1960'ların başlarında reçetelendirilmeye başlanan ilaç 1990'larda DEHB tanısının çok daha geniş çevrelerce kabul edilmesiyle aşırı miktarda reçetelendirilmiştir.^[7]

Kullanım Alanları ve Endikasyonlar

1. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): Metilfenidat, DEHB'nin belirtilerini kontrol altına almak amacıyla yaygın olarak kullanılır. Özellikle çocuklarda ve gençlerde dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerini azaltabilir.
2. Narkolepsi: Metilfenidat, narkolepsi hastalarında aşırı uyku hali ve ani uykulu durumların kontrol altına alınmasında etkili olabilir.^[1]
3. Kronik yorgunluk sendromuna yardımcı olabilir.^[8]

Yan Etkiler ve Kontrendikasyonlar

Metilfenidat kullanımı bazı yan etkilere neden olabilir, bunlar arasında iştah kaybı, uykusuzluk, sinirlilik ve baş ağrısı bulunabilir. Hamilelik, emzirme dönemi ve belirli sağlık sorunları olan bireylerde kullanımı öncesinde doktora danışılmalıdır.^[9]

Kontrendikasyonlar

• Kardiyovasküler hastalıklar
• Tiroid hiperaktivitesi
• Psikoz
• İnsomnia
• Anoreksiya nervoza

Yan etkiler

• Baş ağrısı
• Mide bulantısı
• İştahsızlık
• Uykusuzluk
• Anksiyete
• Depresyon
• Sinirlilik
• Diş gıcırdatma
• Hipertansiyon
• Kalp ritim bozuklukları^[10]

Güvenlik ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Ritalin ambalajı üzerine basılmış yasal uyarı

Metilfenidat kullanımı sırasında, bireyin sağlık durumu, diğer ilaçlarla etkileşimleri ve potansiyel yan etkiler konusunda dikkat edilmesi önemlidir. Özellikle kalp sorunları, tansiyon problemleri ve psikiyatrik rahatsızlıkları olan bireylerin bu ilacı kullanmadan önce bir uzmana danışmaları gerekmektedir.^[11]

Performansı artırma ve Suistimali

Metilfenidatın atletik performans arttırıcı, bilişsel arttırıcı, afrodizyak ve öfori olarak etkinliği araştırmalarla desteklenmektedir. Bununla birlikte, metilfenidatın bu amaçlar için kullanılma şekli (yüksek dozlar, alternatif uygulama yolları, uyku yoksunluğu sırasında, vb.) istenmeyen ciddi yan etkilere neden olabilir.^[12] 2015 yılında yapılan bir inceleme, amfetamin ve metilfenidatın terapötik dozlarının, normal sağlıklı yetişkinlerde çalışma belleği, epizodik bellek ve inhibitör kontrol dahil olmak üzere bilişte mütevazı gelişmelere yol açtığını buldu; Bu ilaçların biliş arttırıcı etkilerinin, prefrontal kortekste hem dopamin reseptörü D1 hem de adrenoseptör α2'nin dolaylı aktivasyonu yoluyla ortaya çıktığı bilinmektedir.^[13]

Metilfenidat ve diğer DEHB uyarıcıları da görev belirginliğini artırır ve uyarılmayı artırır^[14]. Amfetamin ve metilfenidat gibi uyarıcılar, zor ve sıkıcı görevlerde performansı artırabilir ve bazı öğrenciler tarafından çalışma ve sınava girme yardımı olarak kullanılır. Kendi bildirdiği yasadışı uyarıcı kullanımına ilişkin çalışmalara dayanarak, eğlence amaçlı uyuşturucu olarak kullanmak yerine performans arttırıcı kullanım, öğrencilerin uyarıcı kullanmasının başlıca nedenidir.^[15]

Uyarılar

• Metilfenidat, reçetesiz satılmayan bir ilaçtır.
• Metilfenidat, yalnızca doktor tavsiyesi ile kullanılmalıdır.
• Metilfenidat, hamilelik ve emzirme döneminde kullanılmamalıdır.
• Metilfenidat, alkol ve diğer uyarıcılarla birlikte kullanılmamalıdır.^[16]

Araştırma

Metilfenidat, Alzheimer hastalığında ilgisizlik, motivasyon eksikliği ve sürdürülebilir aktivitelerin tedavisi için etkili olabilir.^[17]

Yerine koyma terapisi

Metilfenidat, metamfetamin bağımlısı ve bağımlısı olan bireyler için bir replasman tedavisi olarak bazı faydalar göstermiştir. Metilfenidat ve amfetamin, kokain bağımlılığının tedavisi için kimyasal bir ikame olarak araştırılmıştır.^[17][18] Kokain, psikostimülan bağımlılığı veya psikolojik bağımlılık tedavisinde etkinliği kanıtlanmamıştır.^[19]

Yasal statü

Uluslararası olarak, metilfenidat, Psikotrop Maddeler Sözleşmesi kapsamında bir Çizelge II ilacıdır.^[20]

Ülke/Bölge		Durum	Notlar
Avustralya		"Çizelge 8" kontrollü madde. Bu tür ilaçlar dağıtılana kadar kilitlenebilir bir kasada tutulmalıdır ve reçetesiz bulundurmak para cezası ve hapis cezası ile cezalandırılır.	[21]
Kanada		Kontrollü İlaçlar ve Maddeler Yasası'nın III. Çizelgesi ve reçetesiz bulundurmak yasa dışıdır, yasadışı bulundurma üç yıla kadar hapis cezası veya (özet mahkûmiyet yoluyla) bir yıla kadar hapis ve/veya iki bin dolara kadar para cezası ile cezalandırılabilir. İnsan ticareti amacıyla yasa dışı bulundurma, on yıla kadar hapis veya (özet mahkûmiyet yoluyla) on sekiz aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.	[22]
Fiji		Çizelge 1 Yasadışı Uyuşturucu Kontrol Yasası 2004 kapsamında Yasadışı Uyuşturucu	[23]
Fransa		"Narkotik" programı kapsamında, reçete ve dağıtım koşulları, ilk tedavi ve yıllık konsültasyonlar için yalnızca hastane veya şehir uzmanı (çocuklar için çocuk doktoru, yetişkinler için psikiyatrist veya nörolog) reçetesi ile sınırlıdır.	[24]
Hong Kong		Tehlikeli İlaçlar Yönetmeliği'nin 1. programı kapsamında kontrol edilir (kap. 134).	[25]
Hindistan		Metilfenidat bir program X ilacıdır ve 1945 tarihli İlaçlar ve Kozmetik Kuralları tarafından kontrol edilir. Sadece doktor reçetesi ile verilir. Yasal olarak, 2 gram metilfenidat küçük bir miktar ve 50 gram büyük veya ticari bir miktar olarak sınıflandırılır.	[26]
Yeni Zelanda		Yeni Zelanda'da metilfenidat, 'B2 sınıfı kontrollü bir maddedir'. Yasadışı bulundurma altı ay hapis cezası ile cezalandırılır ve 14 yıl hapis cezası ile dağıtılır.	[27]
Rusya		Liste I, tıbbi değeri bilinmeyen psikotrop maddeyi kontrol etti. Rusya Sağlık Bakanlığı Uyuşturucu Kontrol Daimi Komitesi, metilfenidat ve türevlerini Ulusal Narkotik, Psikotrop Maddeler ve Öncülleri Listesi'ne koydu ve Hükûmet, 25 Ekim 2014'te metilfenidatın herhangi bir şekilde kullanılmasını yasakladı.	[28]
İsveç		Tanınmış tıbbi değere sahip Liste II kontrollü madde. Reçetesiz bulundurmak üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.	[29]
Birleşik Krallık		Kontrollü 'B Sınıfı' madde. Zamanaşımı olmadan bulundurmak, 5 yıla kadar hapis cezası veya sınırsız para cezası veya her ikisini birden içerir; Metilfenidat tedariki 14 yıl veya sınırsız para cezası veya her ikisidir.	[30]
ABD		Çizelge II kontrollü bir madde olarak sınıflandırılan, tanınmış bir tıbbi değere sahip olan ancak kötüye kullanım için yüksek bir potansiyel sunan maddeler için kullanılan tanım.	[8]