Montevideo Konvansiyonu

Devletlerin Hak ve Görevlerine ilişkin Montevideo Sözleşmesi (diğer adıyla Montevideo Konvansiyonu), 26 Aralık 1933'te Yedinci Uluslararası Amerikan Devletleri Konferansı sırasında Montevideo, Uruguay'da imzalanan bir antlaşmadır. Sözleşme, uluslararası teamül hukukunun bir parçası olarak kabul edilen bildirici devletlik teorisini sistemleştirmektedir.^[1] Konferansta, Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Franklin D. Roosevelt ve Dışişleri Bakanı Cordell Hull, İyi Komşuluk Politikası ilan ettiler. Bu politikanın amacı ABD'nin Kuzey ve Güney Amerika kıtasındaki ülkelerin içişlerine silahlı müdahalesine karşı çıkmaktadır. Montevideo sözleşmesi 19 devlet tarafından imzalandı. İmzalayan devletlerden üçünün kabulü küçük çekincelere tabi tutuldu. Bu devletler Brezilya, Peru ve Amerika Birleşik Devletleri'ydi.^[2]

Sözleşme, 26 Aralık 1934 tarihinde yürürlüğe girdi. 8 Ocak 1936'da Milletler Cemiyeti Antlaşma Serisi'ne kaydedildi.^[3]

Uluslararası bir konferansta yer alan ABD'nin ilk kadın temsilcisi olan Dr. Sophonisba Preston Breckinridge olduğundan, konferans ABD tarihinde dikkate değerdir.^[4]

Arka plan

Sömürge durumunda olan veya ulusal etnik azınlık nüfusu için kendi kaderini tayin etmeye açık tek yol, bir ulus-devlet olarak uluslararası tüzel kişiliğe sahip olmaktı. Uluslararası Amerika Kıtası Devletleri Konferansı'ndaki delegasyonların çoğu, eski kolonilerden ortaya çıkan bağımsız devletleri temsil ediyordu. Çoğu durumunda kendi varlıkları veya bağımsızlıkları, bir veya birden fazla Avrupa kıtası ülkeleri tarafından münakaşa edilmiş veya bu haklara karşı çıkılmıştı. Sınırlı egemenliğe sahip diğer bağımlı devletlerin uluslararası tanınırlık kazanmasını kolaylaştıran kriterler üzerinde kendi aralarında anlaştılar.

Sözleşmenin içeriği

Sözleşme; bir devlet olmanın tanımını, haklarını ve görevlerini belirtmektedir. Bunlardan en bilineni, uluslararası kuruluşlar tarafından doğru bir uluslararası teamül hukuku beyanı olarak tanınan dört devlet olma kriterini belirten Madde 1'dir:

Devlet, uluslararası hukuka sahip bir kişi olarak aşağıdaki niteliklere sahip olmalıdır: (a) kalıcı bir nüfus; (b) tanımlanmış bir bölge; (c) hükümet; ve (d) diğer devletlerle ilişki kurma kapasitesi.

Ayrıca, 3. maddenin ilk cümlesi açıkça "Bir devletin siyasi varlığı, diğer devletler tarafından tanınmasından bağımsızdır" şeklinde ifade edilmektedir. Bu, bildirici devletlik teorisi olarak bilinir. Alternatif kurucu devlet teorisi ile çelişmektedir. Kurucu devlet teorisindeki ilgili maddeden kaynaklı olarak: "Bir devlet ancak diğer devletler tarafından tanındığı sürece var olur." Estrada doktrini ile karıştırılmamalıdır. Madde 1'de "bağımsızlık" ve "egemenlik" den bahsedilmemiştir.^[5]

Sözleşmenin önemli bir parçası da, egemenlik kazanmak için askerî güç kullanmanın yasaklanmasıydı.^[1]

Ayrıca, Montevideo sözleşmesinin 11. Maddesi çağdaş Stimson Doktrini'ni de yansıtmaktadır ve şu anda Birleşmiş Milletler Şartı'nın 2. maddesinin 4. fıkrası aracılığıyla da uluslararası hukukun temel bir parçasıdır.

Taraflar

Monte video konvansiyonu tarafları

  Taraflar

  İmzalayanlar

  Diğer Amerikan Devletleri Örgütü üyeleri

State![2][6] İmzalama	Yürürlük	Durum
Brezilya	26 Aralık 1933	23 Şubat 1937	Onaylandı
Şili	26 Aralık 1933	28 Mart 1935	Onaylandı
Kolombiya	26 Aralık 1933	22 Temmuz 1936	Onaylandı
Kosta Rika[a]		28 Eylül 1937	Katılım
Küba	26 Aralık 1933	28 Nisan 1936	Onaylandı
Dominik Cumhuriyeti	26 Aralık 1933	26 Aralık 1934	Onaylandı
Ekvador	26 Aralık 1933	3 Ekim 1936	Onaylandı
El Salvador	26 Aralık 1933	9 Ocak 1937	Onaylandı
Guatemala	26 Aralık 1933	12 Haziran 1935	Onaylandı
Haiti	26 Aralık 1933	13 Ağustos 1941	Onaylandı
Honduras	26 Aralık 1933	1 Aralık 1937	Onaylandı
Meksika	26 Aralık 1933	27 Ocak 1936	Onaylandı
Nikaragua	26 Aralık 1933	8 Ocak 1937	Onaylandı
Panama	26 Aralık 1933	13 Kasım 1938	Onaylandı
ABD	26 Aralık 1933	13 Temmuz 1934	Onaylandı
Venezuela	26 Aralık 1933	13 Şubat 1940	Onaylandı

Bu sözleşme, onaylayan 16 Amerika kıtası ülkeleri ile sınırlıdır.

Notlar

1. Amerikan Devletleri Örgütü veritabanında Kosta Rika'yı imzalayan devlet olarak gösteriyor fakat antlaşma metninde Kosta Rika'nın imzası bulunmuyor.^[7]

26 Aralık 1933 tarihinde Amerika kıtasından dört devlet daha Sözleşmeyi imzalamış ancak onaylamamıştır.^[2][8]

•  Arjantin
•  Paraguay
•  Peru
•  Uruguay

Yedinci Uluslararası Amerika Kıtası Devlerleri Konferasına katılan fakat üzerinde anlaşılan Montevideo sözleşmesini imzalamayan tek devlet Bolivya'ydı^[8] Konferansa katılmayan Kosta Rika daha sonra sözleşmeyi imzaladı.^[7]

Uluslararası teamül hukuku

Uluslararası teamül hukukunun yeniden biçimlendirilmesi olarak, Montevideo Sözleşmesi yalnızca mevcut yasal normları ve ilkeleri sistemleştirmiştir. Bu durum yalnızca imzacılara değil, bir bütün olarak uluslararası hukukun tüm konularına uygulanır.^[9][10]

Avrupa Birliği, Badinter Komitesinin ana açıklamasında,^[11] bir devleti tanımlarken Montevideo Sözleşmesi'nden alıntı yapar: "Bir bölgeye, bir nüfusa ve bir siyasi otoriteye sahip olmak." Komite ayrıca, devletlerin varlığının bir olgu meselesi olduğunu, diğer devletler tarafından tanınmanın ise tamamen beyan olduğunu ve devlet olmayı belirleyici bir faktörü olmadığını belirtir.^[12]

İsviçre, Avrupa Birliği üyesi olmamasına rağmen, "ne bir siyasi birimin bir devlet olabilmesi için tanınması gerekmiyor, ne de bir devletin diğerini tanıma yükümlülüğü bulunmadığını belirterek belirtilen bu ilkeye bağlı kalıyor. Aynı zamanda, bir devleti tanımanın, ne bir devlet yaratmaya yeterli olduğunu ne de bir devletin var olmadığını göstermez."^[13]

Ayrıca bakınız

• Egemenlik
• Franklin D.Roosvelt yönetiminin dış politikası